Hernieuwbare energie vreet ruimte

Kunnen geïndustrialiseerde landen grotendeels of volledig op hernieuwbare energie draaien? Nee, want daar is niet genoeg plaats voor. Het nieuwste boek van Vaclav Smil maakt brandhout van de toekomstscenario's van veel wetenschappers en milieuorganisaties. Om hernieuwbare energieproductie een realiteit te maken, moet het energieverbruik met minstens een factor 10 tot 100 omlaag.

Foto: een zonnecentrale in Oekraïne.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vermogensdichtheid

De vermogensdichtheid van een energiebron is de hoeveelheid vermogen die ze per vierkante meter landoppervlak kan leveren (in watt per m2). De variabele duidt niet alleen op het landgebruik van de energiecentrale zelf, maar ook op het plaatsgebruik van alle activiteiten die daarbij horen.

Bijvoorbeeld een gasgestookte elektriciteitscentrale heeft ook ruimte nodig voor gasboringen, voor gasopslag, voor pijpleidingen, voor elektriciteitstransmissie, en voor de wegeninfrastructuur die bij al die onderdelen hoort.

De vermogensdichtheid van een energiebron omvat ook alle bijkomende infrastructuur. Op de foto een olieraffinaderij in Koeweit. Bron: Lokanta, Wikipedia Commons.

Als onderzoekers of milieuorganisaties toekomstscenario's over de energievoorziening maken, dan wordt de vermogensdichtheid meestal genegeerd of als onbetekend beschouwd. Een mooi voorbeeld is het recente rapport van de milieuorganisaties BBL, WWF en Greenpeace, dat stelt dat zelfs een klein en dichtbevolkt land als België tegen 2030 al 54% van alle elektriciteit via hernieuwbare energiebronnen kan opwekken. Daarvoor zijn 13.000 MW zonnepanelen, 7.500 MW windmolens op land, 3.800 MW windmolens op zee, en 1.300 MW biomassaplantages nodig.

In zijn nieuwste boek Power Density ("vermogensdichtheid") maakt Vaclav Smil komaf met dit soort utopische scenario's. Smil is niet de eerste de beste. Hij schreef een dertigtal boeken over energie en geldt wereldwijd als een autoriteit. Zijn vorige boek, Harvesting the biosphere: what we have taken from nature, bracht de ontginning van grondstoffen en biomassa uitvoerig in kaart. Power Density is een 300 pagina's tellende, nauwgezette berekening van de vermogensdichtheid van alle verschillende energiebronnen.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Milieuorganisaties negeren vermogensdichtheid bij het opstellen van hun toekomstscenario's

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Als we de resultaten uit het boek toepassen op het toekomstscenario voor België, dan blijkt dat er voor al die hernieuwbare energiecentrales (exclusief de windmolens op zee) maar liefst 11.400 km2 plaats nodig is, één derde van de totale landoppervlakte. Dan hebben we het alleen over (de helft van) de elektriciteitsproductie, niet over het energieverbruik van bijvoorbeeld transport, verwarming en chemische industrie, dat veel groter is dan het elektriciteitsverbruik. Het zal niet verbazen dat er in het rapport met geen woord over landgebruik wordt gerept.

Ruimtegebruik: een verschil van vijf grootteordes

De belangrijkste conclusie van Smil's boek is het enorme verschil in vermogensdichtheid tussen enerzijds fossiele brandstoffen en uranium, en anderzijds hernieuwbare energiebronnen zoals wind, zon en biomassa. (Waterkrachtcentrales zijn een verhaal apart en laten we hier verder buiten beschouwing).

Fossiele brandstoffen en uranium produceren warmte en elektriciteit met een vermogensdichtheid die twee tot vijf grootteordes hoger is dan de exploitatie van hernieuwbare energiebronnen. Om evenveel energie te leveren, hebben hernieuwbare energiebronnen dus 100 tot 100.000 meer ruimte nodig.

Zelfs dagbouw, een vorm van mijnbouw waarbij steenkool aan de oppervlakte worden afgegraven, heeft veel minder plaats nodig dan hernieuwbare energie. Foto: wikipedia commons.

Terwijl het gasveld in Groningen of een gemiddeld olieveld in Saoedie-Arabië een vermogensdichtheid hebben van respectievelijk 16.000 en 23.000 W/m2, haalt de best scorende hernieuwbare energiebron (de zonneboiler) een waarde van 40 tot 110 W/m2, afhankelijk van het klimaat.

Hoeveel plaats nodig voor zonnepanelen?

Terwijl een steenkoolcentrale, een gascentrale of een atoomcentrale elektriciteit leveren met een vermogensdichtheid van ongeveer 1.000 tot 4.000 W/m2 (inclusief ontginning, bewerking en transport van de energiebron), halen fotovoltaïsche zonnepanelen -- de best scorende hernieuwbare bron van elektriciteit -- een vermogensdichtheid van slechts 3 tot 15 W/m2.

Zonnepanelen hebben dus minstens 100 keer meer ruimte nodig dan fossiele brandstoffen of kernenergie. In deze vergelijking wordt bovendien geen rekening gehouden met het transport van elektriciteit, wat zonne-energie bevoordeelt omdat ze ook meer transmissielijnen nodig heeft.

Een zonnecentrale. Foto: wikipedia commons.

Zonnepanelen op daken van gebouwen scoren het best, met waarden van 10 tot 15 W/m2 (het gemiddelde in Duitsland is 12 W/m2). Bovendien kan je stellen dat ze in feite (net als zonneboilers) geen extra ruimte innemen.

Voor grotere zonnecentrales, waar de panelen op het land worden geïnstalleerd, bedraagt de vermogensdichtheid slechts 3 tot 7 W/m2 in gematigde gebieden en 7 tot 11 W/m2 in zonnige regio's. De panelen moeten immers verder uit elkaar worden geplaatst om elkaar niet te overschaduwen. Bovendien zijn er wegen en facilitaire gebouwen nodig voor onderhoud en schoonmaak.

Hoeveel plaats nodig voor windturbines?

Windturbines in winderige kustgebieden scoren ongeveer even goed als zonnecentrales, maar omdat veel windmolenparken in het binnenland staan opgesteld ligt de gemiddelde vermogensdichtheid van een windmolenpark een grootteorde lager (0,6 W/m2 in de EU, 0,96 W/m2 in de VS). Biobrandstoffen scoren het slechtst van alle energiebronnen met een vermogensdichtheid van 0,1 tot 0,2 W/m2. Dat is minstens 1.000 keer lager dan de vermogensdichtheid van benzine of diesel.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zonnepanelen hebben 100 tot 1.000 keer meer ruimte nodig dan fossiele brandstoffen of kernenergie

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Al deze waarden zijn gemiddelden. Sommige energiecentrales halen veel lagere vermogensdichtheden, en dat geldt ook voor klassieke energiebronnen. Zo kan de vermogensdichtheid van steenkoolontginning tot beneden de 200 of zelfs 50 W/m2 zakken als er bergtoppen worden opgeblazen, een controversiële techniek in bepaalde Amerikaanse regio's. Sommige uranium- of steenkoolmijnen hebben ook lagere vermogensdichtheden omdat de concentratie of de kwaliteit van de ertsen laag is. In het algemeen is het verschil met hernieuwbare energiebronnen echter klaar en duidelijk.

Dubbel ruimtegebruik: koeien en windmolens

De vermogensdichtheid kent ook belangrijke kwalitatieve verschillen, die niet in het cijfer vervat zitten. Niet alle energiebronnen gebruiken het land op dezelfde manier. Een energiebron kan het oppervlak volledig in beslag nemen of transformeren, zoals in het geval van een biomassaplantage of een opslagplaats van mijnbouwafval. Maar vaak blijven andere activiteiten mogelijk.

Windenergie kan worden gecombineerd met andere activiteiten zoals landbouw of veeteelt (maar dat laatste is ook niet zo duurzaam). Foto: Dirk Ingo Franke, Wikipedia Commons.

Het beste voorbeeld is windenergie. Omwille van de geluidsproductie kan er tussen de windturbines en in een bufferzone rondom een windmolenpark niet worden gebouwd. Maar die ruimte -- minstens 95% van de totale oppervlakte van een windmolenpark -- is wel prima geschikt voor landbouw of veeteelt. Als er alleen wordt gekeken naar de oppervlakte van de funderingen van de windmolens, dan bedraagt de vermogensdichtheid van windenergie 50 W/m2 of meer -- hoger dan zonnepanelen.

Voor zonneparken is de transformatie van het land ingrijpender dan bij windenergie. De open ruimte tussen de panelen is veel kleiner (25-75% van de oppervlakte van een zonnecentrale bestaat uit zonnepanelen, terwijl slechts 1-5% van een windmolenpark uit windturbines bestaat) en de panelen overschaduwen het land waarop ze zijn geplaatst, waardoor de meeste plantengroei verdwijnt. Toch wordt het opwekken van zonne-energie soms gecombineerd met bijvoorbeeld het laten grazen van schapen.

Dubbel ruimtegebruik is ook mogelijk bij atoomcentrales. Die hebben meestal groene bufferzones waar de natuur haar gang kan gaan. Zo stijgt de vermogensdichtheid van de grootste kerncentrale in Japan van 1.900 naar 3.500 W/m2 als er geen rekening wordt gehouden met de groene bufferzone. Anderzijds zou een kernramp de vermogensdichtheid van een atoomcentrale vele malen kleiner maken. Ook olie- en gasvelden bestaan grotendeels uit lege ruimte, al wordt het gebied tussen de boorputten zelden voor andere doeleinden gebruikt.

Vermogensdichtheid van olie daalt

Ook de energiebronnen kennen kwalitatieve verschillen. Fossiele brandstoffen mogen dan een superieure vermogensdichtheid hebben, ze zijn niet onbeperkt voorradig. Zon en wind zullen er altijd zijn. De vermogensdichtheid van het gemiddelde olieveld in het Midden Oosten daalde van 25.000 W/m2 in 1972 tot 9.000 W/m2 in 2012. In de VS is de gemiddelde vermogensdichtheid van olieputten slechts 100 W/m2, omdat het om oudere olievelden gaat -- de olieproductie in de VS piekte al in de jaren 1970.

De vermogensdichtheid van olieproductie daalt. Foto: een uitgeput olieveld in Azerbeidzjan. Bron: EnergyBC.

Langs de andere kant zijn fossiele brandstoffen makkelijk op te slaan en op afroep beschikbaar, terwijl het aanbod van windenergie en zonne-energie variëert doorheen de dag en doorheen de seizoenen. In onze streken leveren zonnepanelen ongeveer dertien keer minder energie op in december dan in juni. Dat vraagt dus energieopslag en/of een goed uitgebouwd elektriciteitsnetwerk waarlangs elektriciteit over een grotere regio kan worden verhandeld. Smil houdt daar in de berekening van de vermogensdichtheid geen rekening mee, zodat zijn resultaten te optimistisch zijn.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

In onze streken leveren zonnepanelen ongeveer dertien keer minder energie op in december dan in juni

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Een ander kwalitatief verschil is de koolstofintensiteit. De verbranding van fossiele brandstoffen produceert broeikasgassen, terwijl hernieuwbare energiebronnen dat niet doen. Maar er wordt wel CO2 geproduceerd tijdens de fabricatie van bijvoorbeeld zonnepanelen, windturbines of batterijen. Die uitstoot kan in bepaalde scenario's de uitstoot van een gasgestookte elektriciteitscentrale benaderen of zelfs overtreffen, zeker als ook energieopslag in rekening wordt gebracht.

Hernieuwbare energie neemt dus niet alleen veel plaats in, er is in verhouding tot de geleverde energie ook meer materiaal en energie nodig om de energiecentrales te produceren. Zou de energie voor de productie van hernieuwbare energiecentrales geleverd worden door andere hernieuwbare energiecentrales in plaats van door fossiele brandstoffen, dan is er uiteraard nog meer land nodig en zou de vermogensdichtheid verder afnemen.

De vermogensdichtheid van een stad

Ondanks de kwalitatieve verschillen blijft het naakte cijfer van de vermogensdichtheid fundamenteel belangrijk. Zo moeten windturbines nu eenmaal op afstand van elkaar worden geplaatst om energie te kunnen leveren, en moeten kerncentrales op een afstand van woonzones worden gebouwd omwille van veiligheidsoverwegingen. En terwijl zonnepanelen of zonneboilers op daken van gebouwen in feite geen extra plaats innemen, is de totale (geschikte) dakoppervlakte natuurlijk niet oneindig.

Kortom, als we willen weten hoeveel plaats er nodig is om de moderne maatschappij met hernieuwbare energie aan te drijven, dan kunnen we met de louter kwantitatieve waarde van vermogensdichtheid heel veel te weten komen.

Interessant is dat Smil ook de vermogensdichtheid berekent van ons energieverbruik. Die bedraagt bijvoorbeeld 3 W/m2 voor het volledige grondgebied van Nederland (het Nederlandse energieverbruik verdeeld over het volledige grondgebied), 20 W/m2 voor een gemiddelde moderne stad, 100 W/m2 voor stedelijke centra, en 1.000 W/m2 voor commerciële hoogbouw. Dit zijn gemiddelde waarden die kunnen vertienvoudigen als de vraag naar energie piekt.

De gemiddelde vermogensdichtheid van stadscentra bedraagt 100 W/m2. Commerciële hoogbouw haalt 1.000 W/m2 of meer. Tijdens piekmomenten vertienvoudigen deze waarden. Decentrale energieproductie is op die manier onmogelijk. Foto: Den Haag, Wikipedia Commons.

Dat betekent dat de vermogensdichtheid van klassieke energiebronnen altijd hoger ligt dan de vermogensdichtheden van moderne steden, zelfs als de vraag piekt. Alleen moderne hoogbouw en sommige industriële processen hebben tijdens piekmomenten een hogere vermogensdichtheid dan die van klassieke energieproductie.

In het geval van hernieuwbare energiebronnen ligt de vermogensdichtheid echter meestal één tot drie grootteordes lager dan de vermogensdichtheid van het verbruik. Bijgevolg zou bijvoorbeeld de energievoorziening van een stad 10 tot 1.000 keer meer plaats innemen dan de stad zelf. Die verhouding zet vraagtekens bij het idee van decentrale energieproductie in stedelijke gebieden -- er is gewoonweg niet genoeg plaats in de stad om dat te realiseren.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De reeds geïnstalleerde hernieuwbare energiebronnen nemen nu al meer plaats in dan klassieke energiebronnen, ook al leveren ze 110 keer minder energie

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Smil berekent dat landen zoals Duitsland of het Verenigd Koninkrijk hun totale landoppervlak moeten volbouwen met energiecentrales als volledig naar hernieuwbare energie zou worden overgeschakeld. Voor Nederland volstaat zelfs het volledige grondgebied niet. Deze resultaten zijn gebaseerd op een grootschalige elektrificatie van onder meer transport en verwarming. Wordt er daarentegen voor biobrandstoffen gekozen, dan verdubbelt de benodigde ruimte nog eens. Alleen een groot land als de VS heeft net voldoende land beschikbaar om massaal hernieuwbare energie in te zetten.

Moderne hernieuwbare energiebronnen (exclusief waterkrachtcentrales) hadden in 2014 bijna 270.000 km2 land nodig om 130 GW vermogen te leveren, wat neerkomt op een gemiddelde vermogensdichtheid van 0,5 W/m2. De combinatie van fossiele brandstoffen, uranium en waterkrachtcentrales leverde daarentegen op een kleiner oppervlak (230.000 km2) 14 TW vermogen op -- dat is 110 keer meer, met een globale vermogensdichtheid van 60 W/m2.

Hoe evolueert het ruimtegebruik van hernieuwbare energiebronnen?

De vermogensdichtheid van hernieuwbare energiebronnen stijgt jaar na jaar omwille van efficiëntieverbeteringen, maar hoe dan ook blijven dezelfde grootteordes gelden. Zo verwacht Smil dat de vermogensdichtheid van fotovoltaïsche zonne-energie in zonnige gebieden zal stijgen van maximaal 15 W/m2 vandaag tot meer dan 30 W/m2 in 2050. Nieuwe technieken (zoals 3D zonne-energie) zouden mogelijk 50 W/m2 kunnen halen.

Daarmee blijft zonne-energie ver verwijderd van de 1.000 tot 4.000 W/m2 van door fossiele brandstoffen of uranium opgewekte elektriciteit. De vermogensdichtheid van klassieke energiebronnen neemt weliswaar jaar na jaar af, maar die trend gaat veel te traag om binnen afzienbare tijd een verschil te maken.

Uitwijken naar zee is een oplossing. Maar daarmee gaan de kosten flink omhoog. Foto: Miss Hyper, Wikipedia Commons.

Het landgebruik van hernieuwbare energie kan gedeeltelijk worden opgevangen door de energieproductie naar de zee te verplaatsen, bijvoorbeeld door middel van offshore windparken of het oogsten van energie uit golven en zeestromingen. Probleem van offshore windenergie is dat de kosten daarvan een stuk hoger liggen dan op land, en dat de aansluiting van een windmolenpark op het netwerk zeer moeizaam verloopt. Bovendien is er ook op zee een gebrek aan ruimte.

Energie oogsten uit golven en oceaanstromingen zit na vele jaren onderzoek nog steeds in een experimentele fase. Een groot probleem bij energiewinning op zee is de corrosieve omgeving. Dat vraagt dure installaties, wat niet rendabel is door de zeer lage energieopbrengst.

Een wereldwijde handel in hernieuwbare energie is een andere manier om het nationale landgebruik te beperken -- op wereldschaal is er immers veel meer ruimte beschikbaar. Maar het globaal verhandelen van hernieuwbare energiebronnen is veel minder vanzelfsprekend dan in het geval van fossiele brandstoffen, die veel compacter zijn en veel efficiënter over langere afstanden kunnen worden getransporteerd.

Er blijft maar één oplossing over als we de geïndustrialiseerde wereld willen aandrijven met hernieuwbare energie: het energieverbruik met minstens een factor 10 tot 100 omlaag brengen. Maar dat hoor je voorlopig geen enkele milieuorganisatie zeggen.

Kris De Decker

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nog niet geabonneerd op de vernieuwde nieuwsbrief? Het kan via deze link.

Verwante artikels:

• Zit er te veel of te weinig olie in de grond? "peakoil" of "global warming", wat is nu eigenlijk het probleem?
• Hoeveel olie kost de productie van olie? netto energie analyse
• Moeten we energie rantsoeneren? Een sociaal alternatief voor hogere energieprijzen
• Het dubbele dividend van lokale energie
• Europeanen vervuilen vooral in het buitenland: import en export van CO2
• Hernieuwbare energie op grote schaal: zijn er genoeg grondstoffen?
• Oorlog om windenergie? windparken "stelen" wind van elkaar
• Windenergie kan slechts fractie van wereldwijde energieverbruik leveren: als we tenminste het klimaat niet willen ontregelen
• Duizend jaar fossiele brandstoffen: de vergeten geschiedenis van turf en steenkool
• Zonnepanelen: steeds goedkoper, maar ook minder duurzaam
• Batterijen maken van zonne-energie een CO2-intensieve energiebron

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Comments

[Geplaatst door: roland]

(1)

"Er blijft maar één oplossing over als we de geïndustrialiseerde wereld willen aandrijven met hernieuwbare energie: het energieverbruik met minstens een factor 10 tot 100 omlaag brengen"
- Een heel forse uitspraak, ook lezen we dat: "Smil de vermogensdichtheid berekent van ons energieverbruik, 3 W/m2 voor het volledige grondgebied van Nederland" en "Voor grotere zonnecentrales bedraagt de vermogensdichtheid 3 tot 7 W/m2 in gematigde gebieden" Zelfs Nederland kan geheel in het huidige energieverbruik met het eigen oppervlak voorzien!

Welke cijfers hanteren anderen zoals www.withouthotair.com?
- Daar is de opbrengst 100 tot 260 w/m2 (fig 6.16) en een klein deel van het de Sahara is voldoende (fig 25.5) voor ons huidige energieverbruik zonder vermindering met 10 tot 100 keer!

[Geplaatst door: Renaat]

(2)

"Er blijft maar één oplossing over als we de geïndustrialiseerde wereld willen aandrijven met hernieuwbare energie: het energieverbruik met minstens een factor 10 tot 100 omlaag brengen. "

Dat zeg ik ook al jaren. Maar daarmee heb ik het gevoel de roepende in de woestijn te zijn. En natuurlijk wil bijna niemand deze boodschap geloven en is het zich wentelen in technologie-optimisme veel prettiger. Ik ben blij dat de vervelende maar ware boodschap dat we het energieverbruik drastisch zullen moeten verminderen ook hier wordt gebracht.

Overigens is deze boodschap ook minder onprettig dan vele denken. Het beeld van 'terug naar de middeleeuwen' dat het idee van drastische energiebesparing bij sommigen oproept is ook niet terecht. Er is nog een gigantisch besparkingspotentieel dat helemaal geen comfortverlies (en al zeker geen welzijnsverlies) veroorzaakt. Maar bepaald gedrag (voor elke afstand de wagen nemen, jaarlijks op verre vliegvakantie gaan, ...) is inderdaad niet volhoudbaar gedrag.

[Geplaatst door: kris de decker]

(3)

@ roland

Maar dan is er geen plaats meer voor de Nederlanders zelf.... Bovendien is het cijfer van 3 tot 7 W/m2 een jaarlijks gemiddelde. In december is er 13 keer minder energie dan in juni. Willen we dus ook 's winters elektriciteit hebben, dan is er nog veel meer plaats nodig.

De figuur 6.16 waar je naar verwijst geeft de gemiddelde hoeveelheid zonne-energie die op een m2 aardoppervlak valt. Een zonnepaneel zet daar maar 10-15% van om in elektrische energie, en daarbij komen nog een hele reeks andere, kleinere verliezen.

Het Desertec-project is stopgezet. Elektriciteit importeren uit de Sahara is niet haalbaar gebleken, onder meer omwille van de grote energieverliezen tijdens het transport, de geopolitieke spanningen, en het probleem van rondvliegend zand. Voor het schoonhouden van zonnepanelen in een woestijn is heel veel water nodig, en dat moet van ver komen. Afgezien daarvan is de berekening van de benodigde oppervlakte in de woestijn veel te optimistisch.

[Geplaatst door: Ronald Rovers]

(4)

Prima cijfers van Smil, Maar de vergelijking met fossiel gaat volledig mank. Ook die heeft een enorm ruimtegebruik. Is immers ook zonne energie via biomassa. Als ik dat terug reken, dan is er ongeveer 65 miljoen jaar nodig geweest, op het globale landoppervlak , om de totale olievoorraad( gebruikt en in voorraad) te produceren ofwel met een productie vermogen van 14000 liter per dag (wereldwijd) , ofwel ongeveer 0,0017 kWh per ha per jaar. Dat is een vermogensdichtheid van 0,00017 W per m2 per jaar . En dat is nog zonder omzettingsverliezen naar elektriciteit bijvoorbeeld, dat halveert de zaak nog eens. Als iets inefficiënt is dan is het wel fossiel. Dan is de route via zonnepanelen duizenden malen meer efficiënt. Overigens is het grootste probleem van hernieuwbare energie niet eens ruimte,, maar materialen, die. zo heeft Kleijn aangetoond, hebben we niets eens voor een globale uitrol.
Dus in alle gevallen moet het gebruik drastisch omlaag, maar fossiel moet er niet zo makkelijk afkomen als hier voorgespiegeld.

Kleijn, R, : dissertatie 2012: Materials and energy : a story of linkages, via: https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/19740
Rovers: Space-time of solar radiation World Renewable Energy Congress 2011 via
http://goo.gl/94sAFm

[Geplaatst door: Ronald Rovers]

(5)

Nog even voor de helderheid: Als we er dus van uit gaan dat de huidige fossiele brandstoffen in de grond moeten blijven vanwege oa CO2 emissies, dan moeten we de nieuwe opties dus eerlijk vergelijken: en naast de cijfers van Smil de bovenstaande cijfers van fossiel meenemen als optie ter vergelijking in ruimtebeslag!
RR

[Geplaatst door: Dominique De Munck]

(6)

Zelfs de grootste genieën slaan de bal soms volledig mis, en dit lijkt mij hier het geval.
Het boek lijkt mij onbetrouwbaar. Slechts 4 summiere reviews op Amazon, en slechts 3,5 sterren, dat is altijd een slecht teken.
Een boek ondergaat nooit het peer-review proces dus daar moet je altijd dubbel mee oppassen.
De 'courante' hernieuwbare energiescenario's gaan voor een energiereductie van pakweg factor 2 à 3. Dit volstaat. Ze zijn al door 1000'en topwetenschappers in 10'tallen verschillende teams nagerekend.
Een selectie gaf ik reeds in mijn reactie (8)
http://www.lowtechmagazine.be/2015/05/off-grid-zonne-energie-batterij-tesla.html

[Geplaatst door: Mathias]

(7)

Het is maar een klein deel van het verhaal maar omdat ik bij ecopower ben voor mijn elektriciteit heb ik eens de hoeveelheid jaarlijks opgewekte elektriciteit gedeeld door het aantal coöperanten. Ik kwam ruwweg uit op zo'n 700kWh/jaar per huishouden. Een gemiddeld huishouden bij ecopower zit momenteel op iets van een 2800kWh/jaar.

Het is een kort door de bocht berekening want ik vermoed dat de installaties van ecopower op zichzelf geen stabiele levering kunnen garanderen. Er is nog steeds backup nodig van de kern- en fossiele partijen.

Hier zullen we dit jaar eindigen op 1450kWh met drie personen. Ik ben er van overtuigd dat het moet mogelijk zijn om comfortabel te leven zonder elektriciteit/gasaansluiting maar dan moet ons verbruik wel nog veel verder zakken. En heb ik nog wel wat ideeën uit te werken.

[Geplaatst door: Mike]

(8)

Net als roland vind ik de laatste paragraaf een heel forse uitspraak die volgens mij meer een wens uit spreekt.

Het Nederlandse Technisch Weekblad kwam in een artikelenserie in 2011 tot de conclusie dat Nederland 100% over zou kunnen op duurzame energie en die 100% is niet alleen elektriciteit, dat is zelfs maar een klein onderdeel. Een belangrijk onderdeel van dat waren besparingen maar zeker geen factor 10 tot 100.

Ik ben benieuwd welk gigantisch besparkingspotentieel dat helemaal geen comfortverlies op vervoer na er zijn die alleen al een factor twee besparing op alle energie zouden opleveren.

Met een nulwoning kan het energieverbruik van wonen terug naar "nul" (factor oneindig) maar zelfs als iedereen dat zou doen is dat maar 15% van al het energieverbruik.

[Geplaatst door: Alain]

(9)

"Er blijft maar één oplossing over als we de geïndustrialiseerde wereld willen aandrijven met hernieuwbare energie: het energieverbruik met minstens een factor 10 tot 100 omlaag brengen"

Daar zijn we toch al mee bezig, nee ?

Tegen 2020 dien elk nieuwbouw in de europse unie te voldoen aan de nieuwe EU bouw directive wetgeving, met name een zero net energy building zijn om een bouwvergunning te kunnen krijgen. Dat is reeds 40% van het huidig energieverbruik in de EU dat hiermede afgevangen wordt.

Dat ene deel kan bereikt worden door passief bouw technieken, en/of toevoeging van dak PV stroom generatie (nu 18 tot 21% rendement zie SunPower als voorbeeld, je 10-15% rendement is voor panelen van 5 jaar geleden, een eeuwigheid in PV termen...); zonneboilers die minstens 50% van de warmwater generatie behoefte opvullen in de winter, en 100% in de herfst, lente en zomer; en warmtepompen (air/water - ground heating/water) voor warm water generatie voor huisverwarming en sanitair verbruik bij niet passief bouwen; warmterecuperatie bij luchtventilatie bij reeds bestaande buildings die gerenoveerd worden.

Als ik zie dat mijn vader's zijn 1300c benzine auto 12 liter per 100 km verbruikte bij gemengd gebruik begin '70 en ik nu met mijn 1900cc VW golf diesel van 2002 nog amper 6 liter / 100 km verbruikt in gemengd verkeer, zijn we ondertussen gehalveerd in verbruik in 30 jaar tijd. Nen huidige hybride Prius draait nu rond de 3 liter / 100 km bij gemengd verkeer, da's 3/4 minder dan in mijn vader's zijne tijd.

In de jaren 60 werd er enkel op hout/steenkool/stookolie/aardgas gestookt om warm te blijven in je kot. Heden ten dage hoef je zelfs dat niet meer te gebruiken, als je er een beetje meer geld tegen aan gooit in den beginne, om bovenstaande in hoofdstuk 1. getoonde technieken toe te passen.

Ach, en maar continu blijven zagen dat we het niet zullen bollen. Typisch voor kritikasters, die maar negatief kunnen zijn, terwijl vele anderen zwijgend stap per stap voorruit gaan in de juiste richting.

De auteur vergeet ook te vermelden dat de grond oorzaak is dat we van 3 miljard mensen in 1970 naar nu 7.5 miljard mensen gegaan zijn op deze aarbol, da's meer dan dubbel in 40 jaar. Geen wonder dat we er nu nog niet geraken met onze hernieuwbare energie voorziening, we kweken zoals konijnen, en willen allemaal airco en verwarming en warme choco wanneer we het willen.

De beste oplossing is contraceptiepillen educatie verplichten tijdens de schoolles in de ontwikkelingslanden, dat zal automatisch een vermindering van de toekomstige energiebehoeftes teweegbrengen, terwijl hernieuwbare vermogen bronnen ondertussen steeds maar meer efficienter worden, en dus meer energie per oppervlakte zullen genereren.

Kijk maar naar de windturbines, in de jaren 90 grootste vermogen was 0.5MW, nu is men reeds boven de 8MW, da's maal 16 in 25 jaar tijd. En maar blijven kankeren dat we het niet zullen bollen, en een factor 10 tot 100 minder energie dienen te verbruiken ....

[Geplaatst door: Marc]

(10)

Raar, maar met mijn 10(TIEN) zonnepaneeltjes van elk 2200W(heden zijn er die al meer vermogen per stuk afgeven),
dek ik 80% van mijn elektrische energiebehoefte.

Raar, dit is een rare uitkomst van een studie.
Waarschijnlijk een studie van 20 jaar geleden.

Mijn gedacht...

[Geplaatst door: roland]

(11)

- Met een zon-pv rendement van 15% volstaat 20% van het Nederlands oppervlak, waarbij deels niet alleen stroom maar ook warmte kan worden benut (zonneboiler en zon-pv tegelijk!) Alleen zonnestroom - geen enkel toekomstplan gaat hiervan uit! - vergt voor onze omgeving veel seizoensopslag met bijbehorende omzetverliezen.

- Zoals ook in het http://www.urgenda.nl plan kan een jaarlijkse vermindering van zo'n 3% in 2030 de energievraag halveren, waarmee opslagverliezen meer dan gecompenseerd worden. Een woning warmteverbruikshalvering is in 30 jaar gelukt!

- "Elektriciteit importeren uit de Sahara is niet haalbaar gebleken, omwille grote transport energieverliezen" Zie http://withouthotair.com de transportverliezen met gelijkstroom zijn minimaal. Met een meer dan dubbele opbrengst is dus zon-pv productie elders (Spanje) heel aantrekkelijk. Ruimte is geen probleem zelfs in een dicht bevolkt land niet. Materiaal / grondstoffen waarschijnlijk wel, maar daar ging dit artikel niet over. Verdubbeling van de opbrengst per m2 halveert de materiaalvraag

[Geplaatst door: kris de decker]

(12)

@ Ronald Rovers (#4)

Als je het over 65 miljoen jaar bekijkt dan ligt de vermogensdichtheid van fossiele brandstoffen inderdaad veel lager, daar heb je gelijk in. Maar dat is niet relevant voor de situatie van de mens.

Het gaat er niet om of fossiele brandstoffen "beter" of "slechter" zijn dan hernieuwbare energie. Het punt is dat je niet zomaar kan overschakelen van een energiebron met een hoge vermogensdichtheid naar een energiebron met een veel lagere vermogensdichtheid. Ook het gebruik moet mee evolueren, anders werkt het niet.

@ Dominique De Munck (#6)

Er zijn duizenden wetenschappelijke artikels gepubliceerd die achteraf fout bleken te zijn, ook al ondergingen ze een peer review. Zoals vermeld is Smil's boek een 300 pagina's tellende berekening. Iedereen kan precies controleren hoe hij tot zijn resultaten komt en op welke bronnen hij zich baseert.

@ Mike (#8)

Die artikelenserie van Technisch Weekblad is een schoolvoorbeeld van utopisch denken over hernieuwbare energie.

@ Alain (#9)

Nee, daar zijn we niet mee bezig. Het energieverbruik blijft stijgen. Hier en daar realiseren we besparingen, maar dat gebeurt terwijl we elders weer meer gaan verbruiken (zie bv. het artikel over internet: http://www.lowtechmagazine.be/2015/09/een-snelheidslimiet-voor-het-internet.html )

Overigens, je stelt dat "zero energy buildings" 40% energiebesparing zullen opleveren door de EU-wetgeving. Maar die regelgeving geldt alleen voor nieuwbouw. In Nederland worden ongeveer 50.000 nieuwe woningen per jaar gebouwd. Aan dat tempo duurt het 88 jaar alvorens elk huis een zero energy building is. En dan houden we niet eens rekening met de energie die het kost om de oude huizen af te breken en de nieuwe woningen te bouwen.

Een doorsnee zonnepaneel heeft een efficientie van 10 tot 15%. Er zijn zonnepanelen verkrijgbaar die een hogere efficiëntie halen (het record zit geloof ik rond de 40%), maar die zijn veel duurder (en veel energie-intensiever bij de productie). Er zijn ook zonnepanelen (met name dunnefilm) die een efficiëntie hebben van minder dan 10%. Maar ten gronde: zelf als de efficiëntie van zonnepanelen zou oplopen tot 100% (wat uiteraard onmogelijk is), dan nog heeft PV vijftig keer meer plaats nodig dan fossiele brandstoffen en uranium.

@ roland (#11)

Je stelt dat 20% van het Nederlands grondgebied volstaat om stroom en warmte te leveren met zonne-energie. Graag de bron van die informatie.

[Geplaatst door: Niek Vermeulen]

(13)

"Het nieuwste boek van Vaclav Smil maakt brandhout van de toekomstscenario's van veel wetenschappers en milieuorganisaties." Kennelijk kan één profeet met selectief sprokkelwerk de waarheid voor ons onthullen.

Toch kun je goed een woning energieneutraal maken met PV-panelen en een zonneboiler op het dak en dat neemt niet meer ruimte in beslag dan het huis dat er al staat. Bouw je het huis van hout, dan heb je al een van nature redelijk isolerend materiaal en zorg je bovendien voor het langjarig vastleggen van CO².

Waar zit het probleem dan? In de leidingen rond het huis? Die zijn ook nodig voor transport van fossiele toevoer en kernstroom. De productie van PV-panelen dan? Een beperkt probleem dat goed valt door te rekenen en vanuit het rendement van de installatie in ieder geval binnen twee jaar productietijd te compenseren.

Het energieprobleem hoeft dus niet te schuilen in de post 'wonen'. Die kan energieneutraal. Het echte probleem is te vinden in de ongebreidelde consumptie van nuttige zaken, maar vooral ook van onzalig veel hebbedingetjes. Wie echt wil helpen gebruikt minder of geen vlees en zuivel en koopt alleen wat echt nodig is.

[Geplaatst door: kris de decker]

(14)

@ Niek Vermeulen

Smil is geen profeet. Hij is niet de enige die dit soort gegevens presenteert. Zie bijvoorbeeld ook "Spain's photovoltaic revolution: the energy return on energy investment" door Charles Hall en Pedro Prieto.

Je kan inderdaad je huis "energieneutraal" maken door heel het dakoppervlak te benutten. Maar dan praat je over het platteland. De meeste mensen wonen in steden, en meestal in appartementen boven elkaar. Dan lukt het dus al niet meer. Je voorbeeld laat zien hoe belangrijk vermogensdichtheid is.

[Geplaatst door: Thijs Bollen]

(15)

Ik zie veel reacties waarbij helemaal geen of in ieder geval onvoldoende rekening wordt gehouden met wat wij allemaal consumeren in onze (eventueel energieneutrale) woningen. Kijk even om je heen en probeer bij het eerste de beste voorwerp dat je ziet even na te denken over de hele productieketen die hoort bij slechts dat ene voorwerp...

Is kernfusie het dan misschien? Er is nu die nieuwe ontwikkeling (https://www.elektrotechniek365.nl/nieuws/duitsland-investeert-fors-in-nieuw-type-kernfusiereactor), maar er zijn al zoveel beloften geweest op dit gebied... Komt deze oplossing nog op tijd voor ons? Of ligt de verklaring voor de traagheid van deze ontwikkeling toch in het onderdrukken ervan door het fossiele grootkapitaal? Dat het grootkapitaal in het algemeen elke voor dat kapitaal bedreigende ontwikkeling (en dat zijn alle niet-fossiele energiebronnen, simpelweg omdat daarvoor nog niet de miljarden kostende infrastructuren bestaan die er al wel zijn voor fossiele bronnen en men dat reeds geïnvesteerde kapitaal niet wil vernietigen) smoort is wel duidelijk.

Geothermie kom ik niet tegen in de vergelijkingen.

Dat we veel zuiniger moeten doen, kan een kind aanvoelen en spreekt dus voor zich. Deze hele site staat overigens vol met voorbeelden die géén substantiële achteruitgang in welzijn betekenen, maar wel meer menselijke arbeid direct in dienst van die besparingen ((lig)fietsen, zelf bij de boer werken, etc.). De ongelijkheid in geleverde fysieke arbeid tussen de mensen is een vorm van ongelijkheid die ik nog niet ben tegengekomen bij gelijkheidsstrevers, maar die net zo fout is als elke andere...

[Geplaatst door: Yves Joris]

(16)

Uw laatste zin: ..."het energieverbruik met minstens een factor 10 tot 100 omlaag brengen. Maar dat hoor je voorlopig geen enkele milieuorganisatie zeggen."

Dat zou eigenlijk geen echt probleem moeten zijn. De Belgen leven op een grote ecovoet, ze verbruiken 4 aardes, zoveel als Quatar, bij de hoogste ecovoeten van alle landen ter wereld.

Dus: er is ruimte om te bezuinigen qua energie.

Hoe? Men zou bv de ecovoet moeten gaan instellen voor ieder individu en de hoge ecovoeten gaan bestraffen bv met gevangenisstraf (niet zozeer met boetes, want dat schrikt de grote, rijke ecovoeten helemaal niet af.) Daarnaast zou men beter een persoonlijk CO2 quotum instellen, niet te overschrijden.

Veel beter is ook om de overbevolking in België naar beneden te brengen, van de huidige 12 naar 5 miljoen.

[Geplaatst door: Ferry]

(17)

//"Om evenveel energie te leveren, hebben hernieuwbare energiebronnen dus 100 tot 100.000 meer ruimte nodig."//

Dat is geen geringe variabele.

[Geplaatst door: roland]

(18)

@Renaat,
- "het energieverbruik met minstens een factor 10 tot 100 omlaag brengen. Dat zeg ik ook al jaren, natuurlijk wil bijna niemand deze boodschap geloven".
Vreemd? Een halvering = factor 2 - van ons energieverbruik is al een hele tour en met nog een halvering en nog een halvering zijn we pas op factor 8.
Daarom is het negeren van (minstens!) factor 100 zo gemakkelijk!

Yves Joris,
- "beter is om de overbevolking in België naar beneden te brengen, van 12 naar 5 miljoen." Als dat al na heel veel jaren lukt - met forse dwang? - betekent dit een halvering dus een vermindering met factor 2.
- "het energieverbruik met minstens een factor 10 tot 100 omlaag brengen. .. zou eigenlijk geen echt probleem moeten zijn" De factor 10 (over 100 zwijgen we maar) blijft ook dan een slag in de lucht.

[Geplaatst door: Alain]

(19)

@ Kris (#12)

We zijn daar WEL mee bezig, lees opnieuw de voorbeelden dat ik oplijstte. Wees korrekt, man. Je bent een slimme type, maar niet altijd oprecht. Vergeleken met de items van 40 jaar terug, hebben “we” hun energieverbruik per item ondertussen gehalveerd of tot 100% afgeschaft, wegens constante technologische vooruitgang voor deze items.

Mijn oude 21 duim beeldbuis computer scherm met 250 Watt vermogen, heb ik moeten vervangen door een 21 duim LCD scherm met 41 watt vermogen (niets anders beschikbaar in de winkel), dat door Philips geprogrammeerd is om binnen 10 jaar kapot te gaan, zodat ik dan verplicht ben een nieuwe aan te schaffen, terwijl de oude gerecycleerd wordt.

Als ik kijk naar mijn eigen situatie is het duidelijk dat ik minder fossiele energie verbruik dan mijn ouders, om dezelfde confort situatie te hebben, ik heb sinds 2011 standard PV panelen van Bisol op mijn dak die 16% rendement leveren en nu 100% van mijn elektrisch verbruik dekt op jaarbasis, mijn oude auto verbruikt half hetgeen mijn ouders hun auto verbruikte bij dezelfde menselijke leeftijd, en mijn kinderen zullen in hun geldbuigel moeten tasten om hun woning gerenoveerd te krijgen naar de huidge strenge opgelegde EU energie normen, die bij mijn ouders niet van toepassing waren, en bij mij niet zo streng waren (dubbel beglazing en buitenisolatie verplicht, dat was alles).

Wat zwartkijkers zoals Smil en jij lekker uit de weg gaan bij jullie constante kritiek, is dat we ondertussen wel met 2.5 maal meer mensen op deze aardbol zijn sinds de '70 jaren, het erop lijkt dat dit zo verder zal groeien, en elkeen het allemaal wil hebben, gezien de constante reclame lawine die op ons afkomt langs alle communicatiekanalen.

Het energie verbruik blijft stijgen, so what ? Wil je en Smil dat we allemaal in grotten gaan wonen, met paard en slede verplaatsen, en enkel gras eten ? Het terugdringen van energie verbruik per productie en verbruik item in onze contreien is sinds zeer lang bezig, terwijl we steeds meer items willen hebben, politieke en economische belangen te belangrijk (jobs, jobs, jobs, je weet wel).

We zijn nu bezig onze fossiele brandstoffen te vervangen met hernieuwbare energie bronnen in europa a rato van een transitie van 1.5% per jaar voor het elektrisch gedeelte, en ongeveer 1% per jaar voor energie besparing in europa, dixit onze EU energie vertegenwoordigers en hun “cijfermateriaal”. Als jij dat afmaakt als er niet mee bezig zijn, dan vrees ik dat je je bovenkamer dien te laten inspecteren wegens defectieve werking.

Een kleine uitdaging voor jouw, schrijf 10 artikels in een rij die enkel POSITIEVE zaken belichten, zoals er heden duizenden te vinden zijn. En kom niet af met brol zoals je liegfietsen of bij nen boer zelf je pataten gaan uitdelven of enkel met treinen rondreizen.

Een voorbeeldje: Ierland zal verplicht worden 1.5 miljard euro geld te pompen in nieuwe hernieuwbare energiebronnen tegen 2020, enkel om de groeiende elektriciteitsconsumptie van de in hun land in aanbouw zijnde dataserverfarms te bevoorraden (Google, Apple, Microsoft) en toch aan de hun opgelegde EU hernieuwbare energie normen te blijven voldoen. Voor zover ik lees, zulen ze gewoon een resem zeer grote windmolens erbijbouwen langs een deel van hun lege Atlantische kust, en klaar is kees. Economie in ierland gegroeid, werkgelegenheid in ierland gegroeid, energieverbruik in ierland gestegen, hernieuwbare energie bevoorraading in ierland gestegen, en procentueel aandeel fossiele energieverbruik in ierland gezakt.

[Geplaatst door: kris de decker]

(20)

@ Alain (#19)

Relax man.

Je stelt dat je minder energie verbruikt dan je ouders maar dat klopt niet. Het energieverbruik is de afgelopen decennia alleen maar gestegen. Niet alleen in totaal, maar ook per hoofd van de bevolking.

Dat apparaten efficiënter worden, betekent niet dat er energie wordt bespaard. Dat heb ik al in m'n vorige reactie proberen duidelijk maken, maar dat wil je blijkbaar niet begrijpen.

Je geeft zelf een schitterend voorbeeld. Televisieschermen zijn zuiniger geworden, dat klopt. Het gevolg is dat ze nu overal opduiken in het straatbeeld in de vorm van het digitale billboard: http://www.lowtechmagazine.be/2012/01/digitaal-reclamebord-billboard.html

Het resultaat? Meer energieverbruik, ondanks (of beter: dankzij) efficiëntere apparatuur. Dat is de paradox van energfie-efficiëntie.

Hetzelfde met de zogenaamde vooruitgang van hernieuwbare energiebronnen. Het is niet omdat er windmolens en zonnepanelen worden geplaatst, dat de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen afneemt. Hernieuwbare energie wordt gebruikt om het energieverbruik uit te breiden, niet om vuile energiebronnen te vervangen, zoals je voorbeeld over Ierland ook demonstreert: http://www.lowtechmagazine.be/2009/11/evolutie-duurzame-energie.html

Er staan genoeg positieve verhalen op deze blog. Maar wat fout zit, moet ook onder de aandacht worden gebracht. Dat sommige groene zielen in dogma's denken, is mijn probleem niet.

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(21)

Dit artikel is duidelijk een stok in het hoenderhok. Maar inderdaad wel heel erg juist vrees ik.

Om alle autobenzine en diesel in België te vervangen à 10 kWh/kilogram heb je 0,26 W/m² nodig. (bron:petroleumfederatie)
Pas op, eigenlijk heb je om dat equivalent aan elektrische auto's te laten rijden maar 0,026 W/m² nodig. Maar goed, je komt daarmee nog altijd aan 1% van het totale oppervlak van België dat je moet volleggen met zonnepanelen.

Maar daarmee heb je nog niet één auto of één batterij geproduceerd of gerecycleerd of ingevoerd.

Volgens cijfers die ik terugvind bij de FOD economie is het huishoudelijk of ermee gelijkgesteld energieverbruik ongeveer 1,5 keer het energieverbruik voor transport.
Dit wordt lastig rekenen, omdat het aandeel warmte en hoogwaardige energie samengeteld worden. Warmtevraag kun je fel verminderen, maar de hoogwaardige energievraag zal normaal wel blijven.
Veel bezitters van zonnepanelen rekenen waarschijnlijk alleen dit gedeelte als zijnde "hun" energieverbruik. Het energieverbruik waar vroeger een factuur voor werd bezorgd.

Vervolgens: meststoffen, beton, glas, staal, rundsvlees, conserven, onderhoudsproducten, brood,... Moet allemaal geproduceerd worden.

Ik weet niet hoeveel energie het internet verbruikt, samen met de Cloud. Dat moet gigantisch zijn. Daarbovenop alle productie en telkenmale vernieuwing van al die technologie.

De wet van Moore, is helaas geen wet, maar een vaststelling binnen één bepaalde technologie gedurende enkele tientallen jaren. Tot de limieten op atoomschaal bereikt zijn. Dus elke extrapolatie over de mogelijke toekomstige toenemende rendementen en prestaties van zonnepanelen en windmolens lijkt me betwistbaar.

Weet je wat, ik ga het boek lezen.

[Geplaatst door: David]

(22)

Kris, ik was ook een beetje geschrokken van de reactie van Alain, maar is het niet zo dat het energieverbruik in Europa momenteel op hetzelfde niveau ligt als in 1990? http://www.tijd.be/dossier/Europareeks/Europees_energieverbruik_daalt_sneller_dan_Belgische.9598321-3140.art
Bovendien denk ik dat we moeilijk kunnen ontkennen dat we voor datzelfde energieverbruik ook heel wat meer terugkrijgen dan 25 jaar geleden. Er wordt op deze blog heel vaak vanuit gegaan dat die energie gebruikt wordt om naar de zoveelste herhaling van 'de kampioenen' te kijken, maar moeten we niet een heel klein beetje Alain volgen en erkennen dat ons leven aangenamer, luxueuzer en veiliger is dan ooit tevoren? Dat wil niet zeggen dat de reële problemen onder de mat moeten geveegd worden, integendeel, maar soms krijg ik de indruk dat ik aan het luisteren ben naar een preek voor eigen kerk...
Met zeer veel respect voor uw werk,

David Roosens

[Geplaatst door: alain]

(23)

Ik stel inderdaad dat ik minder energie verbruikt dan mijn ouders, en dat klopt, ik hoef alleen maar mijn energie fakturen te vergelijken met hun energiefakturen, om tot die vaststelling te komen, beide huishoudens uit 2 volwassenen bestaande. Simpel om te begrijpen toch, zelfs voor een zwartkijker ?

Dat andere economische spelers, zoals bedrijven, reclame bureaus, jonge mensen die in de winter in dunne T-Shirt in hun huis rondlopen en de verwarming op 22 graden moeten zetten om warm te blijven, daardoor tot een globaal hoger energie verbruik per inwoner leiden, hoef je niet in mijn schoenen te schuiven.

Wat betreft onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen in europa, wel die is zeker aan het afnemen, wanneer ik onderstaand artikel lees, geschreven door een ECHTE energiespecialist. Ik denk niet in dogma's, ik analyseer nuchter wat er rondom me gebeurt: den UK is bezig te beslissen om al hun overblijvende kolencentrales te sluiten tegen 2025, Duitsland zit nu al bijna aan 30% hernieuwbare energie, idem dito voor Spanje, en zo kan ik stillekes aan met de jaren de lijst langer maken, wegens 1.5% groei in hernieuwbare energie bevoorrading per jaar en 1% energie efficiency winst per jaar in europa (dus 2.5% winst/jaar in totaal), terwijl onze contreien maar met 0.5 tot 1.5% per jaar economische groei en dus energieverbruik stijging kunnen optekenen, wegens constante bevolkingsaanwas en dito consumptieaanwas.

Nu, chill out man, dit is mijn laatste antwoord op je schrijven, de toekomst zal uitwijzen waar we naartoe gaan, of het 100% hernieuwbare energie wordt weet ik niet, en gezien mijn leeftijd, is dat de laatste van mijn zorgen. Ik veegde reeds voor mijn eigen deur, en deed mijn klein deel.

Een ding dat je vergeet te melden en dat zeker is, fossiele brandstoffen zijn zowieso eindig, en we zullen bijgevolg verplicht worden iets anders in de plaats te vinden om het lekker warm te houden en naar den TV te kunnen blijven kijken.

Hoe dat die energievreter TV er in de toekomst eruit zal zien, weet ik ook niet, het zal mischien een chip zijn dat direkt in de hersens ingeplant wordt bij de geboorte, en 0.00001 microwatt zal verbruiken, waardoor iedereen over nen ingebouwde TV zal beschikken, dat geen energie zal vereissen.

Je javon paradox kan dan in de vuilbak gekieperd worden, wegens geen reclameborden meer nodig, 't zal rechtstreeks in onze hersenen geprojecteerd worden via wi-fi. Technologische voorruitgang, remember ?
Allez, beste wensen en vooral een goede gezondheid, Kris, zodat al de rest mogelijk blijft, zoals je zwartkijken en negatief doen.

http://www.tijd.be/dossier/krant/Mestrallet_Engie_Geen_idee_wat_energietoekomst_brengt.9706989-2972.art?ckc=1&ts=1449572709

Mestrallet (Engie): ‘Geen idee wat energietoekomst brengt'
05 december 2015 00:30

Engie-topman Gérard Mestrallet wil werk maken van een echte energietransitie. ‘Dat is een revolutie waarvan niemand weet waar ze zal eindigen.’

Na jaren van conflicten zijn de plooien tussen de Franse Electrabel-moeder Engie en de Belgische regering gladgestreken. Maandagavond werd op het nippertje een deal gesloten over het tien jaar langer openhouden van de kernreactoren Doel 1 & 2 in ruil voor een jaarlijkse vergoeding van 20 miljoen euro.

‘De breuk die we in 2011 hadden met België lag me erg zwaar. (Toen besliste de regering de afspraken in het nucleaire protocolakkoord met het toenmalige GDF Suez uit 2009 niet na te komen, red.). Nu start er een nieuwe periode. We draaien de bladzijde om en nu kunnen onze teams aan de slag om werk te maken van de energietransitie. Dat wordt een echte uitdaging.’

Zal het tien jaar langer open houden van Doel 1 & 2 de overgang naar meer hernieuwbare energie niet afremmen?
Mestrallet: ‘Nee, zeker niet. Dit akkoord geeft meer zekerheid over de stroombevoorrading van België en verbetert onze perspectieven in dit land. Nu het kader duidelijk is, willen we een echte energietransitie mogelijk maken.’

‘We zullen niet alleen 1,3 miljard euro investeren om Tihange 1 en Doel 1 en 2 tien jaar langer open te houden. Als onze projecten concreet worden, investeren we in diezelfde periode tot 4,3 miljard euro in windenergie op land, het offshorewindproject Mermaid, zonne-energie, energie-opslag via de uitbreiding van de pompcentrale van Coo, energiebesparing en onderzoek en ontwikkeling.’
‘Onze kerncentrales verhinderen in geen geval de ontwikkeling van hernieuwbare energie. De regering heeft ook rekening gehouden met de zware klappen die de klassieke elektriciteitsproductie in Europa heeft gekregen. De ravage is enorm. In 2008 behoorden de elektriciteitsbedrijven nog tot de meest rendabele in Europa. Nu is de situatie totaal omgekeerd. Met die realiteit moest rekening worden gehouden. Het had geen zin 550 miljoen euro extra belastingen op te leggen aan een sector die erg verzwakt is.’

Engie heeft nu tien jaar zekerheid over de centrales Doel 1 en 2, maar de andere investeerders hebben geen zicht op het energielandschap binnen tien jaar.
Mestrallet: ‘Niemand heeft daar zicht op. De energietransitie is een revolutie die de sector compleet zal veranderen, maar niemand weet precies welke vorm die zal aannemen. De technologie is al fors geëvolueerd en zal nog vooruitgaan.’

‘We geloven hard in zonne-energie, waarvan de kosten nu maar een vierde bedragen van het niveau van acht jaar geleden. Daarom hebben we het bedrijf Solairedirect overgenomen, een van de grootste spelers in Frankrijk. Ik geef een sprekend voorbeeld. Toen de Franse regering zonne-energie begon te ondersteunen, kreeg iemand met zonnepanelen nog 700 euro per geproduceerde megawattuur. Dit jaar zijn er aanbestedingen waarbij de prijs zakte tot 80 euro en in sommige streken van Frankrijk zitten we aan 70 euro. Dat gaat bijzonder snel.’

Welke lessen trekt u uit de relatie met België en de decennia dat u hier zaken deed?

Mestrallet: ‘Het gevoel is positief. Ik ben hier voor het eerst verschenen in februari 1988, bij de aanval op de Generale Maatschappij door Carlo de Benedetti. Daarna ben ik tussen 1991 en 1995 vijf jaar lang gedelegeerd bestuurder van de Generale Maatschappij geweest. In 1991 werd ik ook voorzitter van Tractebel. Sindsdien is er veel veranderd. De activiteiten van de groep zijn geconcentreerd op energie en ze werden tegelijk geïnternationaliseerd. In 1991 produceerden we nog 100 procent van onze stroom in België. Nu zitten we in 70 landen en is België slechts goed voor 8 procent van de productie van de groep. We zijn de grootste onafhankelijke speler wereldwijd. Enkel het Chinese Huaneng en het Franse EDF produceren meer elektriciteit.’

‘Dit avontuur is vooral gerealiseerd door Belgische teams. Met Dirk Beeuwsaert zijn we de wereld rondgetrokken, van Chili tot Azië, via het Midden-Oosten. Het was een fantastische periode, en het geeft een grote voldoening dat we hebben kunnen bijdragen aan bescheiden economische veranderingen in sommige landen.

Welk advies geeft u België voor de ontwikkeling van de energiesector?

Mestrallet: ‘Vooral in zichzelf en in het eigen kunnen geloven. Er is een grote kennis over energie die in België en in het buitenland kan worden toegepast. Er zijn hier bijzonder professionele technici en ingenieurs die wereldwijd kunnen worden ingezet. Hun kennis is een enorme troef voor dit land.’

[Geplaatst door: kris de decker]

(24)

@ David Roosens (#22)

Is het leven beter geworden sinds 1990? Heel interessante vraag. Als ik naar de plek kijk waar ik ben opgegroeid, is er sinds die tijd het Wijnegem Shopping Center gebouwd en is het verkeer in die mate toegenomen dat het vrijwel altijd stilstaat.

Wat kregen we sinds 1990? Niet alleen shoppingcentra, maar ook heel veel goedkope rommel uit China, low-budget vliegmaatschappijen, smartphones, facebook en auto's die alsmaar sneller gaan. Mij zegt dat allemaal niks. Terwijl er ondertussen ook veel dingen verdwenen die ik wel heel nutig vond, zoals nachttreinen, goede kranten of conversaties die niet onderbroken worden door mobiele telefoons. Wat zie jij dan als vooruitgang sinds 1990?

Als de cijfers die je geeft zouden kloppen, bewijzen ze in elk geval dat wij niet minder energie verbruiken als de generatie van onze ouders. Maar de cijfers kloppen niet. Er wordt immers alleen maar gekeken naar het energieverbruik binnen Europa. Sinds de jaren 1990 hebben we zowat de volledige industriële productie naar China verhuisd. De energie die nodig is voor de productie van onze spullen zit dus niet mee in die statistieken: http://www.lowtechmagazine.be/2010/03/co2-uitstoot-per-land-belgie-nederland.html

Preken voor eigen kerk? Aan de reacties te zien, is dat niet het geval....

[Geplaatst door: kris de decker]

(25)

@ Koen Vandewalle (#21)

Je schrijft: "Elke extrapolatie over de mogelijke toekomstige toenemende rendementen en prestaties van zonnepanelen en windmolens lijkt me betwistbaar."

Toch niet. De zonne-energie die op een vierkante meter aardoppervlak valt is meteen ook de bovengrens van wat je aan zonne-energie op die vierkante meter kan produceren. Met andere woorden: als zonnepanelen een efficiëntie halen van 100% is de bovengrens bereikt. En zoals vermeld zouden ze dan nog steeds vijftig keer meer ruimte vragen dan elektriciteit opgewekt door fossiele brandstoffen of kernenergie.

Ook voor windenergie is er een limiet. De enige manieren om deze limieten te overstijgen is het plaatsen van zonnepanelen in de ruimte en het installeren van zwevende windmolens in de hogere luchtlagen.

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(26)

@Kris,
Ik had niet gerekend op een omgekeerde interpretatie van wat ik bedoelde.

Niet ELKE extrapolatie is betwistbaar. De bovengrens die je aangeeft is onbetwistbaar.

Waar ik op doelde, was dat ik vaak redeneringen lees in de zin van: "de laatste tien jaar is het rendement van bron X of bron Y elk jaar met 5% gestegen". Dit veroorzaakt bij een zeker publiek de illusie dat we binnen 20 jaar 100% rendement zonnepanelen gaan hebben.
Wat voor gevolg kan hebben dat mensen zich van geen kwaad bewust zijn, en vooral niet zoeken naar oplossingen. Er is namelijk geen probleem.

Sterker nog: door de nadruk te leggen op de constante prijsdalingen, bv ook 5% per jaar, creëer je de illusie dat die energiegeneratoren over dezelfde 20 jaar gratis aan de bomen groeien.
Die dubbele redenering werkt contra voor creatievelingen en organisaties die aan echte oplossingen werken, en die geld en andere vormen van sympathie nodig hebben.

De zogenaamde wet van Moore, die stelde dat om de zoveel tijd de rekenkracht en de opslagcapaciteit van computers verveelvoudigde, garandeert geen continuïteit van deze evolutie. Het is een loutere vaststelling. Maar door die verdubbeling in performantie jaar na jaar in de reclamefolders, de winkel en uiteindelijk ook thuis te ondervinden, gelooft elke cel in ons lichaam dat deze evolutie een verworvenheid is die geldt voor alles van techniek.

Dus zeker een dikke proficiat en dankjewel om eindelijk de illusie van de onbeperkte opschaalbaarheid van de huidige hernieuwbare energie in een nieuw referentiekader te duiden: dat van de beschikbare ruimte, waarvan iedereen al altijd geweten heeft dat ze eindig en kostbaar is.

Als er echte problemen zijn in de wereld, is de beschikbaarheid van geld er geen.

Als Engie 4,3 miljard euro zal investeren, waarom dan geen 43, of 430 of 4300 miljard ? Dit zijn cijfers in de grootteorde die de VS de laatste jaren in hun economie geïnvesteerd hebben. Cijfers waar ook de Chinezen een half jaartje voor werken.

Mochten ze daar echt in de wind en de zon geloven, en zeker zijn dat er niks anders beschikbaar is of binnenkort zal zijn, dan was een wereldwijde investering van 10.000 miljard in hernieuwbare energie zo geregeld. Al was het maar om de aarde, en zichzelf te redden.

[Geplaatst door: Niek Vermeulen]

(27)

De eenderde benodigde energie voor woningen en kantoren (verlichten en verwarmen)is met het beschikbare oppervlak van de bebouwing (en omringende bebouwde omgeving) op te wekken. Wanneer het lukt op een woning met een dak op het westen met een oppervlakte van 10x4 meter, moet dat met de omringende ruimte rond kantoren en woningen te doen zijn. Blijft tweederde over voor verkeer en industrie.
Dan maak je mij niet wijs dat je 10 tot 100 keer minder energie moet gebruiken om die tweederde te realiseren. (wat een raar getal trouwens 10 tot 100 keer, het is me nogal geen verschil! Is dit nou wetenschap?).
Zeker is er een groot probleem in de steeds maar grotere vraag naar energie, waarbij schone energie nu amper de groei daarvan kan opbrengen. Maar wanneer iets niet gebeurt, wil niet zeggen dat het niet kán.
Stel ik ben Vaclav Smil en ik wil de kernsplijterindustrie promoten. Hoe zou ik dat dan beter kunnen doen dan door zelf het woord kernenergie niet te noemen, maar wel berekeningen te maken die kernenergie onontkoombaar doen lijken...want ieder begrijpt dat het verbruik met een factor 10 tot 100 reduceren niet gaat werken.

[Geplaatst door: h. honnest]

(28)

De stelling van Roland (reactie 4) dat er 65 miljoen jaar nodig is geweest om al die fossiele brandstoffen te vormen, slaat wat mij betreft de spijker op de kop. Het toont aan hoe extreem hoog de energiedichtheid van fossiel is. Miljoenen jaren aan zonne-energie, zeer langdurig en onder enorme druk opeen gepakt. En dat jagen wij er dan eventjes in een soort energie-orgie van 1 a 2 eeuwen doorheen… (factor 100.000 zo weinig tijd)

De meeste duurzame energie is weinig anders dan 'zonne-energie van de dag' (ook wind en waterkracht komt immers grotendeels door zonne-energie tot stand).

Omdat wij in de laatste generaties niet anders gewend zijn, is het bijna onmogelijk voor ons om ons voor te stellen dat we extreem in ons gebruik zullen moeten minderen als we volledig op die duurzame 'energie van de dag' over willen schakelen.

Die werkelijkheid is zelfs zo ongemakkelijk, dat we ons liever vast houden aan positief gekleurde berichtgeving. Het móét toch verdorie mogelijk zijn om dit alles wat we nu doen volledig duurzaam te doen!

En dan komt zo iemand als Smil ons wakker schudden. Terwijl we liever helemaal niet willen ontwaken uit onze zoete droom… En dus proberen we onszelf en elkaar gerust te stellen.
Nou, welterusten dan maar. (?)

De keuze waar we voor staan:

Ofwel nog decennia en wellicht een eeuw doorgaan met fossiel en ons geleidelijk gaar laten stoven onder een CO2 deken.

Dan wel bijzonder drastisch teruggaan in ons totale energieverbruik en voor het overige overschakelen op duurzame bronnen. En dat betreft zeer veel meer dan enkel gas-, stroom- en benzinerekening...

Persoonlijk opteer ik voor de laatste optie. De mogelijkheden zijn er, maar ik vrees dat het niet van harte zal gaan, want we zullen er heel wat comfort voor dienen te laten varen...

Hartelijk dank Kris voor wederom een kristalhelder - hoewel helaas pijnlijk - artikel!

[Geplaatst door: kris de decker]

(29)

@ Niek Vemeulen

Waarom lees je het boek niet? De informatie over kernenergie staat op pagina's 144 tot 156. Volgens de gegevens die Smil verzamelt, scoort atoomenergie vaak slechter dan steenkool en gas. De reactoren zelf zijn compact, maar de uraniumontginning en -bewerking vraagt veel ruimte. Er zijn ook bufferzones en koelwater nodig.

Met "10 tot 100 keer" worden twee grootteordes bedoeld.

Het energieverbruik met één tot twee grootteordes reduceren is perfect mogelijk. Er staat genoeg inspiratie daarvoor op deze blog.

[Geplaatst door: Mattias]

(30)

@ alain

IMHO vind ik wel dat je jouw persoonlijke verhaal afzet t.o.v. het algemene verhaal van Kris, wat m.i. niet helemaal eerlijk is. Zo heb je het over "hoef je niet in mijn schoenen te schuiven", wat Kris m.i. jou niet uitsluitend verwijt, maar wel het gros van de Westerse wereld.

Toch ook van mijnentwege een persoonlijk verhaal: op afzonderlijke items bekeken gaan we beter om met energie. Ik kom uit een gezin van vier, maar we hadden maar één auto (en dus ook veel met de fiets), verwarmden enkel keuken en woonkamer op momenten dat die werden gebruikt, gingen we één dag naar de zee "op reis" en hadden we - pas na geruime tijd - één computer. Ja, nu - als hun opgegroeide kinderen - hebben we zuinigere auto's (maar wel gemiddeld 1,5 per gezin en minder vaak met de fiets), hebben we beter geïsoleerde huizen (maar verwarmen we vaker grotere delen van het huis), gaan we nog steeds op reis (maar verder en vaker) en ook een computer gebruiken we nog (maar meer computers per gezin, om nog te zwijgen van de smartphones en tablets). Als ik vergelijk met andere gezinnen doen we het verre van "slecht", maar zoals Kris al in andere artikels schreef: wereldwijd bekeken neemt de energieconsumptie toe.

En zoals Kris ook al schreef: meer items dan vroeger worden in het buitenland geproduceerd om vervolgens te importeren, waarbij de "ingebedde" energie voor ons helemaal niet zo duidelijk meer is. Bovendien gaan we onze oude (meest vervuilende items) ook nog eens gaan exporteren naar het buitenland (denk aan auto's).

Alle beetjes helpen uiteraard (waaronder jouw vb van UK, Duitsland,...), maar met deze inzet geraken we er niet, lijkt me :-(.

[Geplaatst door: Mattias]

(31)

@ Niek Vermeulen (#27)

Wat bedoel je met "Wanneer het lukt op een woning met een dak op het westen met een oppervlakte van 10x4 meter, moet dat met de omringende ruimte rond kantoren en woningen te doen zijn."?

Waarschijnlijk verwijs je naar zonnepannelen en/of zonneboilers, maar dat lukt slechts op jaarbasis en niet op seizoen, laat staan 'op ieder moment'. Ik ben aangesloten bij Ecopower en woon in een nulenergiewoning, maar ik kan niet beweren dat ik 'op ieder moment' groene energie gebruik.

Om dan nog te zwijgen van al de rest: zo lijken me waar weinig zaken rondom mij (het huis, de printer, mijn scherm,...) gemaakt met energie uit een groen energiecontract :-(. Zelfs voor de banaan die naast me ligt zal fossiel gebruikt zijn...

[Geplaatst door: Mattias]

(32)

@ h. honnest (#28)

Mooi gezegd. Het is voor ons extreem moeilijk voor te stellen dat we het in de toekomst met minder energie zouden moeten doen. En berichten als "De olieprijs bereikte gisteren op een haar na het laagste niveau in zes jaar. Tot ver in 2016 zal olie nog erg goedkoop blijven, zeggen analisten."[1] of "Lagarde verwacht jarenlang lage olieprijzen"[2] wakkeren die (waan?)voorstelling alleen maar aan.

[1] http://www.standaard.be/cnt/dmf20151117_01976082
[2] http://www.standaard.be/cnt/dmf20151108_01960405

[Geplaatst door: Wendelin]

(33)

Kernfusie beheersen of het energieverbruik drastisch verlagen zijn zowat de enige mogelijkheden die de mensheid volgens mij resten. Er wordt in een paar reacties aangehaald dat we eigenlijk niet over meer energie kunnen beschikken dan de dagelijkse zonneschijn en dat is ook gewoon zo vanaf het moment dat onze zonne-spaarrekening in de vorm van fossiele brandstoffen leeg is of het ophalen ervan meer energie kost dan dat het bevat.

Ik zie dat er in de reacties veel ongeloof en twijfel wordt geuit over de factor 10 tot 100 dus laten we eens rekenen op basis van cijfers die iedereen door te Googelen terug kan vinden. De oppervlakte van België is 3 052 800 hectare, de ecologische voetafdruk van de gemiddelde Belg is 7,45 hectare wat betekent dat als alles van die voetafdruk hier moet worden geproduceerd er 409 771 mensen kunnen wonen. Momenteel wonen we hier met 11 200 000 mensen dus komen we uit op een factor van ongeveer 27. Uiteraard is de ecologische voetafdruk niet heel nauwkeurig en kan niet elke vierkante centimeter van België helemaal benut worden maar het geeft wel een idee van de grootteorde vindt ik.

Hoe we tot een reductie met factor 27 zullen komen in België een met een wereldwijde factor tussen de 10 en de 100 laat ik in het midden maar als ik naar de geschiedenis van de mensheid kijk zal dat niet op een vreedzame manier mogelijk zijn. De mensheid is in de geschiedenis van de planeet aarde eigenlijk net hetzelfde aan het doen als de dinosaurussen maar dan op een andere manier, namelijk de zonne-energiespaarrekening aan het plunderen.

Wie voordat de spaarrekening leeg is een manier vindt om de energie van de zon na te bootsen, dat proces te beheersen en te benutten (kernfusie dus) die zal het bestaan van de mensheid zoals we die nu kennen kunnen verlengen.

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(34)

Als wij hier als eenvoudige, kritische denkers tot dergelijke conclusies kunnen komen op grond van publiek beschikbare informatie, wat moeten we dan denken van wat er op politiek vlak wel en niet aan maatregelen genomen wordt ?

Er zijn rekenkamers en expertise-centra die deze informatie al tien jaar of langer hebben.

Hoe komt het toch dat we zo lang en zo ver het verkeerde pad zijn opgelopen van de hyperconsumptie met wegwerpmentaliteit ?

Ik ergerde me vroeger al aan het feit dat "milieuzorg" er in bestond om de plastieken flessen in de vuilbak te gooien, en niet langs straat, en dat "energiezuinigheid" was dat je de deur moest toe doen als de verwarming aan stond, en het licht uitdoen als je wegging.

Fysica, energietechniek, bouwtechniek en multidisciplinair efficient handelen zouden in deze moderne tijden hoofdvakken in lager en middelbaar onderwijs moeten zijn. Niet iets waar we alleen in de reclame of het nieuws enkele fragmenten van horen.

[Geplaatst door: Niek Vermeulen]

(35)

@Mattias

Met zon wek je in de winter weinig energie op en dan betrek je de energie inderdaad van het net. Je zult het dus zeker in het begin van een energiemix moeten hebben. Op dit moment spelen fossiel en kern de hoofdrol. Maar naarmate er meer vormen van hernieuwbare energie bijkomen: uit wind, getijden, waterkracht, aardwarmte en biomassa, kan die mix steeds duurzamer worden.

Inmiddels begreep ik van Kris: "Met "10 tot 100 keer" worden twee grootteordes bedoeld.Het energieverbruik met één tot twee grootteordes reduceren is perfect mogelijk." en dit is inderdaad zo, in een systeem waarbij verspilling en onnodig gebruik van bovenaf kunnen worden verboden.

Waar ik een probleem mee heb, is dat initiatieven om tot verbetering te komen met defaitistische teksten worden ondergraven. Ik pleit nadrukkelijk voor minder overbodigs kopen. Ieder kan dagelijks beslissen om van aankopen af te zien of tweedehands te kopen. Dat is van groot belang. Maar dit wil niet zeggen dat vergroening van de energieopwekking moet worden afgeserveerd.

Zo staat er in het artikel: "Een mooi voorbeeld is het recente rapport van de milieuorganisaties BBL, WWF en Greenpeace, dat stelt dat zelfs een klein en dichtbevolkt land als België tegen 2030 al 54% van alle elektriciteit via hernieuwbare energiebronnen kan opwekken. Daarvoor zijn 13.000 MW zonnepanelen, 7.500 MW windmolens op land, 3.800 MW windmolens op zee, en 1.300 MW biomassaplantages nodig.
In zijn nieuwste boek Power Density ("vermogensdichtheid") maakt Vaclav Smil komaf met dit soort utopische scenario's."

Dat tegen 2030 in België 54% van de elektriciteitsopwekking uit groen kan komen, lijkt me wel degelijk mogelijk. Zeker omdat de meeste netwerken (die veel extra ruimte zouden vreten) er al liggen. Een dergelijk streven hoef je dus niet af te serveren.

Wel kun je duidelijk maken dat je daarmee niet klaar bent. Het plan betreft alleen de elektriciteitsproductie (geen gas, geen transport, geen landbouw en vooral niet de enorme productie van al dan niet nuttige spullen).

Maar het plan behelst slechts het voor 54% opwekken van elektra. Ik ben er van overtuigd (ook al heb ik het boek niet gelezen) dat dit kan. Wanneer je op één woning op een kleine kavel (zoals de onze) al 8.000kWh per jaar kunt opwekken. Alleen al op het dak (niet in de omringende omgeving)...

Kortom: gewoon doorgaan met de opwekking vergroenen en intussen besparen. Koop zo min mogelijk spullen, sla geen foto's op 'in the cloud' en verstuur ze niet onnodig via het internet, pak de fiets etc. Alles helpt, Het enige dat niet helpt, is elkaar verketteren.

[Geplaatst door: kris de decker]

(36)

@ Niek

Volgens mij is de focus van milieuorganisaties op hernieuwbare energie contraproductief en gevaarlijk. Het onderliggende verhaal is immmers dat we onze levensstijl gewoon verder kunnen zetten.

Maar zelfs als we 100% duurzame energie kunnen realiseren, dan nog zijn we fout bezig. We vernietigen de oceanen, we verliezen steeds meer natuur en biodiversiteit, we pompen fossiele waterlagen leeg, we stapelen gif op in het milieu en in ons lichaam, we putten grondstoffen en vruchtbare bodems uit. Bovendien wordt een aantal van die problemen nog eens verergerd bij een massale inzet van hernieuwbare energie.

Lezer Han Snijders stuurde me naar aanleiding van het artikel een zelf geschreven tekst toe, ik citeer er uit:

"Fixatie op klimaatbeheersing en duurzame energie laat het grondstoffendilemma grotendeels ongemoeid. Het suggereert de mogelijkheid van eeuwig doorgaande groei en beloftevolle consumptiepatronen, een delicaat verschijnsel wat tijdens de groeifase optimisme opwekt maar, omgekeerd, de overgang naar een bescheidener levenswijze bemoeilijkt."

http://han-snijders.nl/de-aarde-gewogen/

In het huidige discours staat hernieuwbare energie gelijk aan "business as usual".

Bij wijze van spreken: Het komt er niet op aan om een andere, zuinige motor in onze auto te stoppen. Er moet eerst en vooral op de rem worden geduwd, want er komt een scherpe bocht aan. Daarna kunnen we gaan discussiëren welke energiebron we in de toekomst gaan gebruiken.

[Geplaatst door: roland]

(37)

@: "de focus van milieuorganisaties op hernieuwbare energie is contraproductief en gevaarlijk. Het onderliggende verhaal is immers dat we onze levensstijl gewoon verder kunnen zetten."
- Zowel het Greenpeace plan voor 2050, als het Urgenda plan voor 2030 gaan uit van een energieverbruikshalvering, een goede stap voorwaarts.

[Geplaatst door: Thijs Bollen]

(38)

Ik ben blij dat je nu openlijker dan ooit vertolkt voor welke kerk je altijd preekt Kris. Men verwijt het je hartstochtelijk, dus het is inderdaad tijd voor een hartstochtelijk tegenpleidooi. Welnu, je zou kunnen zeggen dat de mens wat betreft energieverbruik in een soort collectieve hysterie is ontspoord.

Als je voor elk geroosterd boterhammetje op een fietsje met dynamo zelf de energie zou moeten opwekken, zou je al snel de idioterie van al die luxe inzien. Kunst is wel om niet tot het andere extreem, ascetisme, te vervallen, want dat maakt dit pleidooi ook weer tot iets religieus en dat geeft voer aan tegenstanders.
We zullen het prisoner's dilemma moeten oplossen, zie http://eendonquichotprive.webklik.nl/page/psychologie

Hoe leren we elkaar te vertrouwen zodat we weten dat als jij zuiniger wordt je niet de enige zult zijn, maar dat we ALLEMAAL gaan bezuinigen? Of: NU allemaal bezuinigen zodat we de grote schokken in energievoorziening, die als we nu NIET collectief bezuinigen onvermijdelijk zullen zijn, nog kunnen voorkomen.

De strijd tegen de ecologische rampen die voor de deur staan, is een strijd tegen veel meer; het is een strijd tegen de ongelijkheid, tegen het kapitalisme, tegen de elites die alle vooruitgang verzieken met hun streven naar machtsbehoud, tegen de massamedia met hun verkeerde voorlichting...

Onderwijsprogramma's moeten de verandering brengen. Kinderen moeten leren kritische geesten te worden, http://www.fnvnetwerknieuwbestel.nl/doku/lib/exe/fetch.php?media=politiek:de_open_source_democratie.pdf

But it's a long long way...

[Geplaatst door: kris de decker]

(39)

@ roland

De toekomstscenario's van Urgenda en Greenpeace International zijn inderdaad genuanceerder dan het Belgische rapport dat ik bekritiseer, maar evengoed zijn ze grotendeels gericht op technologische oplossingen, zoals energie-efficiënte apparatuur. En de focus van de rapporten ligt duidelijk op hernieuwbare energieproductie, niet op energiebesparing.

Ik zet ze er meteen even bij:

http://www.greenpeace.org/international/Global/international/publications/climate/2015/Energy-Revolution-2015-Full.pdf

http://www.urgenda.nl/documents/rapport-nederland-100procent-duurzaam2030.pdf

[Geplaatst door: kris de decker]

(40)

@ Thijs

Ik zou mezelf nooit een asceet noemen. Je toepassing van het prisoner's dilemma op de milieuproblematiek vind ik dan ook niet helemaal correct. Ik zit volgens jou in het vakje "Ik lijd terwijl het niets helpt" (want ik doe "inspanningen" terwijl de meesten niets doen), maar ik lijd helemaal niet. En ik vind het ook helemaal geen inspanning, integendeel.

Ik heb bijvoorbeeld geen auto, maar ik zit veel liever op de fiets of op de trein. In een auto zit je heel de tijd op je gat en kom je nooit iemand tegen, tenzij je ergens tegenaan knalt. Bovendien bespaar ik zonder auto veel geld, zodat ik meer vrijheid heb om te doen wat ik wil doen. Zoals het schrijven van deze blog. Ik zou pas lijden als ik gedwongen wordt de auto te nemen.

Ivan Illich heeft dat mooi verwoord: http://www.notechmagazine.com/2010/04/the-industrialization-of-traffic-why-bicycles-are-faster-than-cars.html

En hetzelfde geldt voor heel veel andere technologie of producten die zo veel mensen nodig denken te hebben. Ik heb daar geen behoefte aan, ze niet gebruiken is dus geen inspanning of opgave. Het absurd hoge energieverbruik is niet het enige probleem van moderne technologie. Ze heeft ook sociale en psychologische gevolgen die ons welzijn langzaam maar zeker ondergraven.

[Geplaatst door: jurgen]

(41)

Alweer een verhelderend artikel en interessante reacties.
Het is niet realistisch de wereldbevolking drastisch te verminderen of onze energieverslaving in stand te houden via hernieuwbare energie en nieuwe (bezuinigings)technologie, dus moeten we allemaal minder energie verbruiken/verspillen.

Ik besef dat het met onze huidige mondiale economie en politiek utopisch is, maar toch zie ik een drastische prijsstijging (via milieutaks) van alles wat absurd veel energie vreet, zoals brandstof voor transport, als enige oplossing. Maak vliegen een factor 10 tot 100 maal duurder (belast eindelijk eens de kerosine), en de verspillende plezier- en zakenvluchten zullen vlug drastisch verminderen; zonder vliegen hoef je niet ascetisch te leven, en ik vind het bijna gratis vliegen het summum van de 'idioterie van de luxe'. De tewerkstelling bij luchthavens en vliegtuigbouwers zal ook dalen, maar alles heeft een prijs.

Kris, jij lijdt niet door de auto af te zweren, maar dat zullen de meesten pas doen als het autorijden vele malen duurder wordt. Met voorlichting en onderwijsprogramma's komen we er niet vrees ik, enkel de 'incentive' via de portemonnee zal werken.

[Geplaatst door: Niek Vermeulen]

(42)

@jurgen

Inderdaad worden de grootste vervuilers nu ontzien: luchtvaart, en vergeet de scheepvaart niet (met schepen die functioneren als vuilverbranders). Overal hetzelfde beeld: de vervuiler betaalt, maar de grote vervuiler betaalt niet.

Energiebelasting op elektriciteit? Je zou denken: hoe groter het verbruik, des te zwaarder de belasting. Het omgekeerde is het geval: In Nederland (cijfers 2012) betaalt de gebruiker tot 10.000kWh € 0,11850 per kWh aan energiebelasting. Wie tussen 10.000 en 50.000kWh verbrandt, betaalt nog maar € 0,0431 en de grootste bonus gaat naar de echte stroomgulzigaards. Boven 50.000kWh betalen ze amper meer dan een cent belasting (€ 0,0115). Met daar boven slechts enkele centen kosten voor de elektriciteit zelf, is er voor (middel)grote bedrijven dus weinig reden om te bezuinigen.

Met alleen het verduurzamen van de opwekking voor ons eigen huisgebruik, redden we het niet. Dat besef ik. Maar dit is nog geen reden om het na te laten. De productie van zonneboilers, PV-panelen en windmolens kost inderdaad grondstoffen en ruimte Kris. Maar die leveren relatief voldoende energie op. En zonder energie gaat het niet, ook al is besparen uiteraard het beste. Wat je niet verbruikt, hoef je niet op te wekken.

Hartelijk dank voor jouw bevlogen inbreng Kris en al die artikelen, die aan het denken zetten...

[Geplaatst door: Benfatto]

(43)

Met olie op $37 per vat hebben we voorlopig geen probleem. Met de hoeveelheid olie, gas en kolen die er in de grond zitten kunnen we bij het huidige gebruik nog een paar eeuwen vooruit. Geen reden om te paniekeren. Zelfs het IPCC verwacht een zeespiegelstijging van maar 1 meter deze eeuw, dus we kunnen beter wat geld stoppen in hogere dijken voor laagliggende landen, dan kunnen wetenschappers ondertussen werken aan alternative energiebronnen die wel effectief zijn. In de vorige eeuw hebben diezelfde wetenschappers autos, vliegtuigen, ruimtevaart, medische wetenschap, kernenergie, computers, internet ontwikkeld, dus dat komt echt wel voor elkaar.

Het ontwikkelen van nieuwe technieken gaat overigens veel sneller met 7,5 miljard mensen dan met 3 miljard, met als bijkomstig voorstel dat we geen genocide of andere eugenetische misdaden hoeven te plegen.
-
En ondertussen lezen we die fantastische artikels van Kris over vergeten technieken en slimmigheden op ons door fossiele brandstoffen gemaakte en aangedreven computer/smartphone/tablet. Veel leuker dan eindeloze discussies over het weer.

[Geplaatst door: kris de decker]

(44)

@ Benfatto

Prestaties uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. We kunnen ook de Romeinen als voorbeeld nemen, en de 500 jaar durende duistere middeleeuwen die op de val van die beschaving volgden. Veel technologie van de Romeinen werd pas opnieuw geëvenaard in de achttiende en negentiende eeuw, zoals wegeninfrastructuur, riolering en verwarming. Het kan dus twee kanten uit.

[Geplaatst door: Thijs Bollen]

(45)

@Kris

Als je er nu in zou kunnen slagen om iedereen te overtuigen in hetzelfde vakje als jij te gaan zitten, en dus van het feit dat ware rijkdom zich inderdaad in de arbeid (bijvoorkeur samen met anderen) en ontwikkeling van geest en lichaam bevindt, in plaats van in materiële behoeftebevrediging en luiheid, dan heb je het prisoner's dilemma opgelost! En wordt de wereld gered!

Gelukkig zit jij in het goede vakje (zonder te lijden ook nog!) maar het prisoner's dilemma gaat (helaas!) nu juist over het feit dat de MEESTE mensen voor het vakje kiezen dat voor iedereen gezamenlijk NIET het beste resultaat oplevert.

Maar ik heb het milieudilemma aangepast, zie: http://eendonquichotprive.webklik.nl/page/psychologie

(Overigens heb ik zelf geen auto (meer) maar wel een hele batterij, meestal tweedehands aangeschafte, rijwielen voor vrijwel alle doelen, en heb ik morgen, omwille van mijn slecht ter been zijnde moeder, mijn eerste rit in een deelauto (Connectcar).)

Verder is het terugvinden van bovengenoemde ware rijkdom een kwestie van opvoeding. Heb je wel eens voorlichting op scholen gegeven Kris, of daar misschien materiaal voor ontwikkeld?

[Geplaatst door: kris de decker]

(46)

@ Thijs

In je nieuwe omschrijving ("Ik span mij in en ontzeg mij dingen terwijl het niets helpt") zit nog steeds het idee dat een duurzame levensstijl een opoffering vereist, zoals het volgen van een sober dieet als je een maagzweer hebt.

Zo voel ik het dus niet aan. Het is eerder andersom: "Ik ontspan mij en ik veroorloof mij de dingen waar anderen geen tijd voor hebben".

Nu heb je inderdaad gelijk dat de meerderheid van de bevolking duurzaam leven als een opoffering ziet, dus je toepassing van het prisoner's dilemma is in die zin correct. Maar je reactie heeft me doen inzien dat ik meer aandacht moet besteden aan het bijstellen van dat beeld.

Als mensen zouden beseffen dat duurzamer leven hen ook gelukkiger zou maken, zijn ze waarschijnlijk eerder geneigd om een andere weg in te slaan. Nu wordt vooral een schuldgevoel aangepraat en dat werkt niet echt.

[Geplaatst door: roland]

(47)

@Niek Vermeulen, "De productie van zonneboilers, PV-panelen en windmolens kost grondstoffen maar die leveren relatief voldoende energie op."
- Voldoende voor wie? In de stad met dichte stedelijke bebouwing is geen ruimte voor windmolens en onvoldoende opbrengst met pv+boilers, nog afgezien van de beperkte stroom opslagmogelijkheden.

- Een forse verhoging van het grootverbruikerstarief zal het verbruik bij sommigen doen dalen, maar niet iedereen is zo prijsgevoelig en afwenteling is mogelijk. Treffend is dat bij veel duurzame energie sterk de nadruk ligt op biomassa, veel belastender voor grond, water, uitputting, erosie e.d.
Ook de Duitse Energiewende ontziet de grootverbruikers, dat hoor je weinig. Bruin- en steenkool worden daar niet zwaarder belast. Gevolg is, dat het minder vuile gasverbruik door bruin/steenkool wordt weggedrukt.

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(48)

@ Kris (46)

"Ik ontspan mij en ik veroorloof mij de dingen waar anderen geen tijd voor hebben".

Het woordje "ontspan" is daarbij cruciaal.

Onze westerse economie is gegroeid op kunstmatig gecreëerde spanningsvelden en op natuurlijke spanningsvelden die geexploiteerd werden.

Er werden en worden nog steeds gigantische bedragen besteed aan beïnvloeding in de richting van streven naar een soort materiëel elitarisme.

Die beïnvloeding zorgt voor een spanningsveld die vele neuzen in dezelfde richting zet: namelijk gefocust op meer bezit en meer consumptie.

De onderliggende reden voor de maatschappelijke aanvaarding van dit materieel elitarisme is dat het de fabrieken doet draaien, herverdeling-door-jobs faciliteert en het opgebrachte geld doet rollen.

Bovendien zijn we voordien eeuwenlang zo geconditioneerd geworden door het feodale stelsel, waarbij de rijkste grondbezitters het lichtende voorbeeld waren van hoe je een goed leven moet organiseren.

Zelfs voor en door de mensen die niet deelnemen aan de actieve productiviteit in onze samenleving, worden er eisen gesteld in de richting van verhoging van koopkracht om het recht op geluk te waarborgen.

In abdijen heeft men het eeuwenlang vrij succesvol anders gedaan. Niet dat ik daarvoor direct wil pleiten, maar het geeft wel een indicatie dat er met collectieve voorzieningen heel efficiënt kan worden gewerkt en geleefd.

één keuken voor honderd gezinnen, dan wel honderd keukens, levert volgens mij wel de besparing op in de juiste grootteorde.

Een groepering van iets oudere woongebouwen, waar ik ook een projectje voor gedaan heb, kan vanaf dit jaar rekenen op een energiebesparing van 160.000 € per jaar. Dit door cogeneratie en nieuwe verwarmingsinstallaties.
Op die schaal van meer dan duizend wooneenheden op beperkt oppervlak - in het groen ! - zijn dergelijke investeringen snel rendabel.

Op een gegeven tijdstip in de geschiedenis, heeft industriële productie voor een efficiëntieverhoging gezorgd van veel zaken die vroeger ambachtelijk en individueel gemaakt werden. We moeten zien dat we de waardevolle aspecten van deze industriële productie herwaarderen en optimaliseren voor de toekomende tijd. Het zou dus best kunnen dat we een aantal fabriekjes terug gaan moeten inrichten als werkgebouw, waar er een paar jaar geleden nog tot woonlofts werden omgebouwd.

[Geplaatst door: Maman Verte]

(49)

Ik geef les over de verandering van het klimaat. Ik merk duidelijk dat de leerlingen van vandaag er heel anders tegenover staan als de leerlingen van 5 jaar geleden. Ze verwachten niets minder dan onmiddellijke actie. En ze ondernemen zelf ook actie, oa op het vlak van energiebesparing, anders eten enz... Ik laat hen ook de site van flightradar zie. Hallucinant, het opent hen de ogen. Bij het bekijken van die site voel je gewoon dat onze manier van leven en reizen niet lang meer vol te houden is.
De opmerking van "overbevolking is het probleem" stoort me al veel langer. Het zwaartepunt van de wereldbevolking ligt in Moesson-Azië en Oost-Azië, waar de mensen vaak (niet altijd) te arm zijn om veel te vervuilen. Er wordt wél vervuild, maar dan vaak op onze bestelling. Zij maken daar onze prullen en spullen. In plaats van met een beschuldigende vinger te wijzen naar de bevolkingsgroei(die trouwens aan zijn piek zit), zouden we beter kijken naar onze manier van leven en verspillen.

[Geplaatst door: Chris Crombez]

(50)

We zitten in België aan +- 8000 kWh per persoon.
Met een bevolkingsdichtheid van 400 inwoners per km2 hebben we dus ruw geschat 400*40 = 16000 zonnepanelen nodig per km2. Dit is +- 26.500 m2 zonnepanelen per km2 ofwel 2.6 % van de oppervlakte. Besluit : alleen al met zonnepanelen kunnen we in theorie de volledige energie-behoefte dekken. De aanwezige daken volstaan. Bovenstaand artikel slaat de bal mis. Helaas.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(51)

@ Chris Crombez

Kan je dan ook uitleggen hoe jij aan die cijfers komt? Want anders heeft je reactie weinig waarde.

[Geplaatst door: Louis de Win]

(52)

Voor mijn gevoel klopte er iets niet aan de getoonde cijfers. Ik dacht ook dat het zonder meer mogelijk zou moeten zijn om simpelweg met wat extra PV panelen de gehele energievoorziening duurzaam te gestalten.
Immers: ik woon zelf in een huis uit 1969 dat ik omgebouwd heb naar volledig energieneutraal. Warmtepomp, infra rood verwarming, WP-zonneboiler en een hoop PV panelen.

Ik ben nu aan het rekenen geslagen voor de nederlandse situatie (in Belgie zal die wat gunstiger uitpakken vanwege de grotere huizen) en er is zowel goed als minder goed nieuws:

Hier de uitgangspunten zoals die nagekeken kunnen worden op de site van CBS.nl:

Het totale verbruik (elektriciteit en gas/verwarming samen) van alle huishoudens in NL is 451 PJ (PetaJoules) per jaar, dus omgerekend: 125.277.777.778 kWh ofwel 125.278 GWh

Er zijn 7.700.000 huishoudens in NL.

Daarvan wonen 5.000.000 in een ééngezinswoning (dus met een eigen dak) en 2.700.000 in een appartement.
Die 5 miljoen huishoudens hebben een huis met gemiddeld 135 m² woonoppervlakte en gemiddeld 90 m² dakoppervlakte.

In totaal is dat dus 45.000 Ha dakoppervlak. Ik ga er van uit dat ofwel slechts een half dak (op het zuiden) met panelen van zo'n 250 WP per stuk bedekt kan worden, of indien de ligging oost-west is, met panelen van 150 WP (dunne film) op zowel het oost- als west dak.
per dakoppervlak komt er dus gemiddeld zo'n 130 WP/m² aan PV te liggen.

Op alle daken samen is dat dus 58.500 GWP aan PV vermogen, en die levert per jaar zo'n 50.000 GWh stroom.
Ondertussen wordt er al 6.400 GWh aan duurzame energie bij private huishoudens geproduceerd (voornamelijk biomassawarmte).

De rest van 125.278 - 50.000 - 6.400 = 68.478 GWh moet dus elders geproduceerd worden voor de mensen die in een flatje wonen.

Nu kan je met een PV systeem op het land geplaatst zo'n 42,5 GWh stroom produceren per jaar.

Dat betekent dus nog eens 1.611 km² weiland, dat volgelegd moet worden met PV panelen en we hebben alle energie die onze huishoudens nodig hebben. Zonder energiebesparing!

Dat zou dus kunnen, want Nederland heeft een oppervlakte van 41.500 km² waarvan zo'n 17.000 km² weiland is. Theoretisch en qua oppervlakte kunnen we dus wel alle huishoudens van duurzame en hernieuwbare energie voorzien. Tot zover het goede nieuws.

Het minder goede nieuws is echter dat de huishoudens in Nederland slechts 0,1% van het gehele nationale energieverbruik uitmaakt!
In totaal verbruikt NL 119.000 Miljard kWh (http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0020-Aanbod-en-verbruik-van-elektriciteit.html?i=6-38)
Het aandeel van de huishoudens is 451 PJ (http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0035-Energieverbruik-door-de-huishoudens.html?i=6-40) dus omgerekend 126 Miljard kWh.

We zouden dus met erg veel inspanning onze huishoudens energieneutraal kunnen maken. Maar dat is dan letterlijk een druppel op een gloeiende plaat. 1.000 keer zoveel wordt er door de industrie en bedrijven verbruikt. En tegen een dergelijk verbruik valt duurzaam niet op te produceren.

Ik heb alle cijfers drie keer gecheckt, maar kon geen decimaalfout vinden. Mijn bronnen zijn www.CBS.nl, wikipedia en www.compendiumvoordeleefomgeving.nl

[Geplaatst door: Renaat]

(53)

@ Louis de Win,

één van de zaken die discussies over dit thema bemoeilijken en tevens de mediaberichtgeving vervuilen is de het gebrek aan onderscheid dat gemaakt wordt tussen het (individueel) rechtstreekse huishoudelijke energiegebruik (en soms heeft men het zelf enkel over elektriciteitgebruik) en de totale (onrechtstreekse) energieconsumptie van de burger. Het grootste deel van de energie die wij gebruiken zit hem niet in ons rechtstreeks huishoudelijk energieverbruik (verwarming, verlichting, ...) maar vooral in het energieverbruik van al ons consumptiegoederen. En zoals u terecht vaststelt is het verschil tussen deze beide verbruiken gigantisch.

Iedereen die ik al heb horen beweren dat we ons energieverbruik zonder problemen kunnen verduurzamen besteed te weinig aandacht aan dat niet-rechtstreekse energieverbruik.

[Geplaatst door: roland]

(54)

@ Louis de Win,
Het totale energieverbruik ligt tussen 3200 en 4000 PJ afhankelijk wat je meeneemt. 450 PJ voor huishoudens is niet 0.1% maar zo'n 11 tot 14%
http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0052-Energieverbruik-per-sector.html?i=6-40

[Geplaatst door: Renaat]

(55)

Maar daar zit dan enkel het 'binnenlands energieverbruik' in vermoed ik en niet alle energieverbruik bij de productie van consumptiegoederen die in het buitenland werden geproduceerd?

Aan de andere kant zit daar natuurlijk ook het binnenlands energieverbruik in van de productie van goederen die voor het buitenland bestemd zijn. Maar gezien dat Nederland één van de meest welvarende landen is van de wereld (dus erg veel consumptie) en veel energie-intensieve productieprocessen naar andere landen zijn verhuisd vermoed ik dat we netto invoerder zijn van 'productie-energie'.

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(56)

Eventjes advocaat van de duivel spelend: zou er geen masterplan zitten achter de delocalisatie, weg uit het Westen, van belangrijke industriële productie sedert 1995?

Stel je eens voor dat we hier nog alle staalproductie, autobouw, en een proportioneel deel van de elektronicaproductie hadden, om nog maar te zwijgen over de textiel. Jonge mensen weten zelfs niet meer dat al die dingen hier twintig jaar geleden massaal geproduceerd werden.

Stel dat dit alles gebeurde met een groei zoals we die hadden tussen 1973 en 1980 en van 1985 tot 1995. Of nog erger: met groei van 10 en 15% zoals gebruikelijk in Azië.

De olietankers en kolenschepen zouden in file gestaan hebben aan de havens van Zeebrugge en Antwerpen en op alle waterlopen, sassen en sluizen.

We zouden ondertussen spreken van kerncentrales "Doel 25" en "Tihange 15". In plaats van windmolenparken op zee, zouden we heel de kust vol kerncentrales moeten bouwen, kwestie van over gegarandeerd koelvermogen te beschikken in de drogere maanden.

Die toestand zou vrij goed overeenkomen met ons werkelijk, hedendaags energieverbruik.

Probeer dat dan nog maar eens duurzaam te krijgen zonder totale implosie van alles. We zouden twintig keer de oppervlakte van België nodig hebben.

Al bij al zouden we nog schrikken mochten we weten hoe er op wereldschaal aan politiek en economie wordt gedaan.

[Geplaatst door: john]

(57)

http://www.rtlnieuws.nl/economie/home/vernuftig-energie-eiland-draait-mee-met-de-zon

In sommige gevallen mogelijk een oplossing voor het ruimte gebrek.

[Geplaatst door: roland]

(58)

@Koen Vandewalle (#56): "We zouden spreken van kerncentrales "Doel 25" en "Tihange 15" .. heel de kust vol kerncentrale zou overeenkomen met ons werkelijk, hedendaags energieverbruik ..
We zouden twintig keer de oppervlakte van België nodig hebben."
- Uit welke berekeningen komt dit of is het enkel een droombeeld?

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(59)

@ Roland (#58)
Wat geen werkelijkheid is, zal wel een droombeeld zijn.

Het beeld van de rijen olietankers en kolenschepen, aangevuld met kerncentrales op alle plaatsen waar voldoende koelwater te vinden is, leek mij een redelijke visualisatie van zo'n extreem gegroeide economie met zo geconcentreerd mogelijke energiebronnen.

Er zijn hier bedrijven verdwenen, en er zijn er andere bijgekomen of in de plaats gekomen. Het energieverbruik is daarbij steeds toegenomen. Hoeveel het zou toegenomen zijn als er geen bedrijven zouden verdwenen zijn, maar ze in plaats daarvan allemaal gegroeid zouden zijn, kun je moeilijk schatten:
Er zijn steeds verschillende vestigingsfactoren: Er moet vlot transport zijn, constante en stabiele energievoorziening, werknemers die opleiding gehad hebben, afnemers, grond, havens, toeleveranciers, uitbreidingsmogelijkheden etc... Die factoren beïnvloeden mekaar, en vragen elk hun eigen specifieke energiebronnen.

Omdat je het vroeg, heb ik even zitten denken hoe er aan te beginnen. Een begin zou zijn om Peking of Shanghai naar hier te projecteren, en kijken hoe we de energiebevoorrading zouden moeten opschalen. De kans is natuurlijk zeer groot dat de systemen van ginder hier niet werken. Wij kunnen vermoedelijk niet eens zoveel kolen verbranden zonder mee opgebrand te worden. Als we alles met kernenergie zouden moeten opwekken, zal koelvermogen mogelijk een beperkende factor worden. Daar lukt het natuurlijk wel, omdat ze naast de grote steden ook nog eens een groot platteland hebben om het oppervlaktetekort van de energieproductie deels op te vangen.

Maar goed, dat is het probleem niet: ik vind alleen cijfers per land en per hoofd van de bevolking, maar niet per agglomeratie (die autonoom genoeg kan functioneren voor alle aspecten van een samenleving). Ik denk dat het voor gewone mensen niet te berekenen is, maar strategisch zullen concurrerende grootmachten wel informatie en analyses hebben die precies vertelt waar de pijnplekjes en wurgpunten bij de anderen liggen.

[Geplaatst door: Jordy]

(60)

Bedankt Kris! Het vergt heel wat moeite en kalmte om te blijven reageren op mensen (als Alain) die zichzelf tegenspreken, naast de kwestie argumenteren of blind blijven voor tegenargumenten. Maar je blijft de energie (pun intended) vinden.

Het is geen leuke boodschap (die van Vaclav en andere) maar wel objectief en noodzakelijk om mee te nemen in de hele energiediscussie.

[Geplaatst door: Brecht Schatteman]

(61)

Oeioeioei, wat kom ik hier allemaal tegen in de reacties :O 'dat lukt wel jong, denk aan nul energie woningen' 'cijfers kloppen niet want volgens mij...' Ik denk dat er hier veel te neig op hun tenen getrapt zijn met het idee te moeten 'inleveren'... Nou, deal with it kerels, de grootste productie is verplaatst naar China en Japan... En eigenlijk is het nog complexer, get zou het parcours van plastic moeten zien...

Opgepompt in Afrika, in Taiwan omgezet van ruwe aardolie naar plastic korrels (plastic grondstof dus), dan naar China en Japan voor productie en assemblage. China de goedkope dwaze werkkrachten, Japan dure maar hoog opgeleide werkkrachten. En dan van daaruit wordt het verscheept naar Amerika en Europa... En dat terwijl moesten wij zelf aardolie omzetten, al dienen transport niet nodig was...

Teken de route eens uit op de wereldkaart, en vergelijk dat met wat wij als normale afstanden beschouwen als particulier... En dat zijn dagelijkse transporten he, dus vergelijk het met uw eigen dagelijkse transporten...

En hoe gemakkelijk heeft Europa het wel niet he, 'milieunormen' opleggen om het gegeten te sussen, maar de meeste producten komen uit China, dus eigenlijk helpt dat voor geen meter! Enkel het geweten wat sussen dat wij toch zo goed bezig zijn, dat het de schuld is van China...

En die foute vergelijkingen. Ja, u kan energieneutrale wonen in een woning, maar hoe verwezenlijkt u dat? Door petrochemische isolatie uit China in te voeren, zonnepanelen uit China... Wat komt eigenlijk niet vanuit China in onze woningen? Ah ja wacht, de bakstenen zijn uit Europa, en Vietnamese blauwsteen is niet van China... Met zulk een gigantisch ecologische impact een woning 'energieneutraal' bouwen, dat sust enkel maar het geweten hoor. Het is misschien beter dan moest er geen isolatie zijn, geen zonnepanelen... Maar de productie zit in China, en de uitstoot zit daar, de grondstofvraag zit dus daar, de elektriciteitsvraag zit daar. En met uw energieneutrale woning gaat u hier uw eigen elektriciteitsrekening zien dalen, maar daar stijgt die door de productie.

Neem dus in de vergelijking niet de cijfers mee van de interne electriciteitsvraag, maar neem ook de electriciteitsvraag van externe productie in rekening! Pas dan hebt ge een autonoom landje dat 100% ecologisch stroom heeft. Want zolang het grote gros van consumptie niet hier wordt geproduceerd, zullen we nooit kunnen beweren 100% groen te leven met onze energieneutrale woningen...

En voor zij die zeggen dat de cijfers niet zouden kloppen, lees het boek, haal er de fouten dan uit. Breng zelf cijfers aan die alles in rekening brengen, niet puur 'de eigen electriciteitsvraag' maar de 'totale electriciteitsvraag' dus ook hetgeen dat verbonden is aan onze elders geproduceerde consumptiegoederen. En vergeet ook niet de kantoor gebouwen, de winkelcentra en de industriegebouwen. Die hebben een zeer hoge elektriciteitsvraag. Gaat dat ook opgelost worden door het dak vol zonnepanelen te leggen? Ik zou het shoppingcenter Gent Zuid wel eens willen zien overleven op puur zonnepanelen op het dak... Ik denk niet dat er daar nog veel geshopt gaat kunnen worden dan.

Zij die zeggen dat alles energiezuiniger is geworden... I beg your pardon, diene ene tv kan mss van 250 watt naar 41 watt zijn gegaan. Maar vroeger had men 1 tv per woning, in tijden daarvoor zat heel de straat samen voor 1 tv... Nu staan er al 2 of 3 of 4 per woning... Computer, gsm, smartphone, in de tijd van mijn ouders bestonden die nog niet, of voor een computer moesten ze naar de bib gaan. Nu heeft in een gezin iedereen een computer, een smartphone, een tablet... Made in China... Ik ben een student 2de bachelor geneeskunde, 20 jaar heb ik de aarde mt jullie gedeeld. En ik weet nu al dat we echt gaan moeten minderen... Zoals ze vaak zeggen, wij zouden de eerste generatie zijn die met minder moet doen dan hun ouders... Alhoewel, de val van het Romeinse rijk was ook een financiële crisis dus eigenlijk klopt die stelling al niet want in de vroege middeleeuwen zullen ze waarschijnlijk minder hebben gehad dan in het Romeinse rijk voor de val...

En wat zie ik? Men moet al bijna een smartphone en een computer te hebben tegenwoordig, met die QR-codes, universiteit die enkel via Minerva en via e-mail communiceert, opdrachten die enkel online staan. De paper moet online ingediend worden en ingegeven in Ephorius zodat het kan worden gescand in Ephorius. Ga zo maar door, men is verplicht om al die gadgets te hebben. Anders kan men niet functioneren in deze maatschappij.

Mijn pa is voltijds kinesist in het ziekenhuis, en heeft dan 's avonds zijn eigen praktijk thuis. Die fietsen en loopbanen zijn geen prulletjes van 50 watt... Dat zijn grootgebruikers. Maar hij is een particulier, wij mogen maar een maximaal wattage zonnestroom opwekken. En daar zitten wij aan. Wij hebben nog plaats voor 12-15 zonnepanelen maar de regering wilt het ons niet gunnen. Wij zijn verre van energieneutraal (woning van 1995, wel goed geïsoleerd voor de toenmalige normen, en natuurlijk de grote elektriciteitsvraag van mijn pa zijn apparatuur). En onze verwarming is op gas, behalve de aanbouw en 3 slaapkamers die op warmtepompen werken) dus door extra isolatie gaan we niet teveel elektriciteit besparen. Verlichting schakelen we daar waar mogelijk over op led... Maar ja, totaal plaatje nog niet energieneutraal.

Ikzelf heb vakantiejob gedaan in de keuken van het ziekenhuis en bij het patienten vervoer. U zou eens moeten weten wat voor industriële apparaten dat zijn, en met wat zonnepaneeltjes op het dak zullen ze daar zeker niet toekomen. Elektrische belletjes om verpleegkundige te roepen, tv op elke kamer, radio op elke kamer, elk bed elektrisch, verlichting op de gang die constant aan staat... Allemaal stroomvreters. Als we dat zouden moeten voorzien van groene stroom, hoeveel oppervlak ks daar wel niet voor nodig? Ik heb eens vakantiejob gedaan in een gruinten en fruit verssnijderij. Die apparaten dat is ook niet niets aan electriciteitsvraag. En dan heb ik het nog niet eens over de echte grote installaties van de grote industrie...

Van mij mag u zich dan nog zo goed voelen in u energieneutrale woning, maar uw woning is niet het enige waarmee u elektriciteitsvraag oplevert. Denk aan uw wagen, denk aan uw werk, denk aan de energievraag nodig voor de productie van uw smartphone, uwe laptop, uw home cinema geluidsinstallatie, uw gps met bijhorend de rondzwevende satellieten...

En nog een kanttekening: het lijkt nu al zo onmogelijk om alle energievraag te dekken, wat moet het wel niet zijn als iedereen zijn elektrische wagen koopt? Hoe gaan we dat oplossen dan?

[Geplaatst door: Mattias]

(62)

In de reacties wordt soms gewezen op het feit dat onze huishoudelijke energie wel door hernieuwbare energie vervangen kan worden. Maar veel van onze productie zit (ondertussen) in het buitenland, oa. China.

Door de beursproblemen in China komen iets meer cijfers naar buiten. Zie bv. Hoofdeconoom ING: "Er zijn veel problemen in China" op http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/devrijemarkt/2.42438?video=1.2541455

Op ca. 2min10: De Chinese data over economie: onbetrouwbaar ==> we weten eigenlijk niet zo goed om hoeveel energie het dan gaat. Met uitzondering van hun import, omdat dat "onze" export is, waar we wel cijfers over hebben.
Op ca. 2min50: 40 tot 50% aan industriële metalenproductie voor de wereld, wordt verbruikt in China. Afname van olie: ook heel groot. ==> China als "fabriek van de wereld". Dus nog zonder de andere niet-Westerse landen.

Dat we dus de wereldwijde productie zouden kunnen vervangen door hernieuwbare energie, lijkt me inderdaad ruimte te vreten...

[Geplaatst door: Andreas Firewolf]

(63)

Laten we uitgaan van een energieverbruik van 148.000 TWh uur per jaar. (http://climategate.nl/2011/06/27/de-wereld-energievoorziening-in-2050/).
En laten we aannemen dat zonnepanelen 148 kWh per m2 per jaar opleveren. Dan hebben we 'slechts' 1.000.000 vierkante kilometer nodig.
Laten we aannemen dat een zonnepaneel 20 jaar meegaat. Dan moeten we per jaar 50.000 vierkante kilometer zonnepanelen plaatsen. Dat is zo'n 7 vierkante meter per persoon. En per persoon zouden we 140 vierkante meter nodig hebben.
.
Stel dat we anders gaan bouwen. Huizen krijgen een schuin dak dat (op het noordelijk halfrond) oploopt van zuid naar noord, helemaal naar de zon gebouwd. Deze daken bestaan uit platen van piepschuim of purschuim en zijn bedekt met zonnecellen. Het plaatsen van een dak bestaat uit het plaatsen van wat dakpanelen en het aansluiten van de kabels. Klaar is je zonnedak.
.
Stel dat we de zonnestroom die we niet direct thuis gebruiken omzetten in waterstof. 's Winters gebruiken we de waterstof om thuis elektriciteit op te wekken. Met de afvalwarmte verwarmen we ons huis en zorgen we voor warm water. De rest van de waterstof gebruiken we voor onze schone auto. Daarmee vermijden we heel veel transportkosten en kabels.
.
Stel dat de EU eindelijk eens normaal gaat functioneren. (Het zou een wereldwonder zijn, we zouden niet bijkomen van verbazing. LOL) De zeer geachte parlementariers bepalen bij wet, dat elektrische apparaten MINIMAAL 5 jaar probleemloos moeten functioneren. Bij storingen dient de leverancier het apparaat gratis te vervangen. Met dergelijke wetgeving vermindert het weggooien en daardoor ook het energiegebruik. Bij philips apparatuur heb ik de ervaringen, dat het kapotgaat als er iets meer dan twee jaar verstreken zijn. Alsof ze ontwerpen voor de garantie-termijn.
.
Mochten we meer ruimte nodig hebben voor energie-opwekking, dan vinden we die op de Grote Oceaan en de Atlantische Oceaan. Stel je windparken voor van drijvende windmolens met wieken van 500 meter. De opgewekte stroom wordt omgezet in waterstof of methaan. Schepen vervoeren de brandstof naar het land.
.
Ik maak me dus geen zorgen over de ruimte die de energie-opwekking inneemt. We hebben ruimte genoeg.
.
Afgezien van het bovenstaande: Het lijkt zeer waarschijnlijk, dat de wereldbevolking sterk gaat verminderen. Er zijn twee scenario's.
.
1. De wereldbevolking blijft toenemen en het klimaat verandert sterk. Hierdoor ontstaan honger en enorm tekort aan water. Dat resulteert in een derde wereldoorlog en hardhandige drastische bevolkingsreductie. Kort samengevat:
.
Klimaatverandering + bevolkingsgroei = Derde wereldoorlog.
.
2. De mensheid splitst zich in twee delen. Mensen met weinig zelfbeheersing gaan zich te buiten aan nicotine, alcohol en andere drugs en krijgen last van obesitas. Daardoor vermindert de vruchtbaarheid en worden er veel minder kinderen geboren. Mensen met veel zelfbeheersing blijven gezond en passen hun voortplantingsgedrag aan aan hun eco-systeem.
Volgens dit scenario vermindert de wereldbevolking ook maar vermijden we grote oorlogen.
Volgens dit scenario gaat de mensheid door een evolutionaire zeef. In enkele generaties wordt de genenpool van de mensheid grondig veranderd. Alleen de genen van mensen met veel zelfbeheersing gaan door de evolutionaire zeef. Zie: http://www.andreas333.com/index.php?pi=1691
.

[Geplaatst door: Andreas Firewolf]

(64)

Nederland gebruikt jaarlijks ca. 3000 PetaJoule of 833.000.000.000 kWh.
In Nederland leveren zonnepanelen ca. 120 kWh per m2 per jaar. 7000 vierkante kilometer zonnepanelen zouden deze stroom kunnen leveren.
Gaan zonnepanelen 20 jaar mee, dan dient Nederland ieder jaar 350 vierkante kilometer aan zonnepanelen te plaatsen.
Als daken van huizen optimaal worden benut en als we langs rijkswegen en spoorwegen zonnepanelen plaatsen, komen we een heel eind.
Het gaat wel wat kosten. Vandaar mijn voorstel om de lage olieprijs te benutten voor de invoer van ecotax op benzine, diesel en lpg.
Bijvoorbeeld 25 cent per liter. Zie het artikel: Een kwartje per liter. ( http://www.groenepolitiek.info/index.php?pi=1793 ).
Deze ecotax zou besteed moeten worden aan:
1. subsidie aan tankstations voor het plaatsen van waterstof apparatuur.
2. zonnepanelen.
.
Gaan we uit van 12 miljard liter brandstof per jaar en kosten van 1 euro per Wattpiek voor zonnepanelen
en van 0,25 eurocent per liter ecotax,
dan kunnen we 3 miljard Wattpiek per jaar installeren.
Dat levert jaarlijks 2,25 miljard kWh op. En heel veel werkgelegenheid.
(Nu nog een chinees vinden, die zoveel zonnepanelen kan leveren. LOL.)
Gaan we er vanuit dat tussen nu en 2025 het gebruik van waterstof toeneemt en het gebruik van diesel, benzine en lpg met 90% afneemt.
Dan kunnen we met deze ecotax 15 - 20 miljard Wattpiek aan zonnepanelen plaatsen. Dat levert jaarlijks 11 - 15 miljard kWh energie op.
Dat is bijna 1,5% van ons energieverbruik.
Stel dat de staat de ecotax in een bedrijf stopt, dat de zonnepanelen exploiteert.
Dan levert dat bedrijf de staatskas jaarlijks een behoorlijk vermogen op.
Terwijl de gasinkomsten dalen, stijgen de inkomsten uit zonne-energie.
.
1,5% van ons energiegebruik is een klein deel. Maar laten we een kijken naar het transport.
Benzine heeft een energiedichtheid van 8,9 kWh per liter.
Het brandstof-verbruik van 12 miljard liter komt overeen met 107 miljard kWh. per jaar.
Dan leveren de zonnepanelen al ruim 10% van het brandstofverbruik op.
Het plaatje wordt nog gunstiger. De conversie van zonnestroom naar waterstof en vervolgens naar stroom kost ca. 70% van de energie.
30% Wordt dan nuttig gebruikt. Benzine-autos gebruiken minder dan 20% van de energie.
Dan zitten we al op 17% van de energie die het wegverkeer gebruikt.

[Geplaatst door: Marjolein]

(65)

lang niet alle ongetwijfeld boeiende discussie hoerboven gelezen hebbende, dus niet wetende of het antwoord al is gegeven, wil ik toch een vraagje stellen.
In het artikel schrijft u:
"Anderzijds zou een kernramp de vermogensdichtheid
van een atoomcentrale vele malen groter maken."
Daar had toch ipv "groter" "kleiner moeten staan?

[Geplaatst door: kris de decker]

(66)

@ Marjolein

Je hebt gelijk. Ik heb het aangepast, bedankt.