Moordende vierwielaandrijving

Een groeiend aantal mensen koopt een terreinwagen. Belgische en Nederlandse onderzoekers luiden de alarmbel, want deze wagens doden twee keer zoveel weggebruikers als grote personenwagens.

Auto's zijn steeds veiliger geworden, maar al die beschermingsmaatregelen bestaan bij gratie van wat ingenieurs de compatibiliteit tussen wagens noemen: de mate waarin ze op elkaar zijn afgestemd. De beschermingsvoorzieningen van auto's - kreukelzones, verstevigingsbalken - hebben alleen zin als auto's min of meer met het oog op elkaar worden ontworpen. De suv's introduceren een trend die qua veiligheid volledig de verkeerde kant uitgaat. We gooien jaren onderzoek overboord.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

In de Verenigde Staten heten ze suvs: Sport Utility Vehicles. De combinatie van personenauto en terreinwagen wordt ook in ons land steeds populairder en de verkoop van gewone terreinwagens en pick-ups zit eveneens in de lift. In 2003 werden in ons land ruim 28.000 terreinwagens, pick-ups en suvs verkocht. Dat zijn er twee keer zoveel als in 2001. Ongeveer 1 op de 18 nieuw gekochte personenwagens hoort nu thuis in de categorie jeeplike, volgens Febiac.

Stoere uiterlijk

Als die groei aanhoudt, is in 2007 een op de vier nieuw verkochte auto's een suv of jeep. Die wagens verlaten zelden of nooit het asfalt. Maar de kopers vallen voor de praktische voordelen (handig laden en lossen, makkelijk in- en uitstappen) en het stoere uiterlijk dat hen een gevoel van veiligheid geeft. De groeiende vloot suvs maakt onze wegen er echter niet veiliger op, blijkt uit een steeds langer wordende lijst studies van vooral de National Highway Traffic Safety Administration, de Amerikaanse transportautoriteiten.

In de VS is al bijna een op de twee nieuw gekochte wagens een suv, pick-up, terreinwagen of van (bestelwagen). De resultaten van het Amerikaanse onderzoek zijn onthutsend. Bij ongevallen tussen een gewone personenauto en een suv of terreinwagen bevinden de dodelijke slachtoffers zich in 81 procent van de gevallen in de personenauto. Een voetganger die wordt aangereden door een suv heeft twee tot drie keer zo veel kans om aan zijn verwondingen te sterven als wanneer hij door een gewone personenauto van de weg zou zijn gemaaid.

Hoe dodelijk is uw auto?

Daarom groeide bij de onderzoekers het idee om de agressiviteit' of het doodslagcijfer' van auto's te berekenen: het aantal doden dat een bepaald type wagen bij botsingen in een àndere auto maakt. Dat begrip is complementair met het sterftecijfer, het aantal slachtoffers dat in een bepaald autotype valt. Uit die berekeningen blijkt dat suvs over hetzelfde aantal afgelegde kilometers bijna twee keer zoveel andere weggebruikers doden als grote personenwagens. Om een idee te geven: een suv maakt 2,75 doden per miljard kilometer, een grote personenwagen 1,75 doden.

Toch hebben de inzittenden van een suv bijna twee keer meer kans om te verongelukken dan de inzittenden van een grote of middelgrote personenauto, zo blijkt uit de Amerikaanse ongevallenstatistieken van 1996 tot 2000. Dat komt omdat suvs drie keer zo vaak over de kop gaan als een personenauto, kleine suvs zelfs vier keer.

De resultaten zijn niet zo maar te vertalen naar Europa of naar ons land. De Amerikaanse verkeerssituatie is te verschillend. Bij ons is er overigens nauwelijks informatie te vinden. Europese ongevallenstatistieken maken geen onderscheid tussen auto's met vierwielaandrijving en andere, en ook de Belgische statistieken doen dat niet. Terreinwagens worden samen met bestelauto's en kleine vrachtwagens onderverdeeld in de categorie lichte vrachtwagens tot 3,5 ton. De enige manier om het gevaar van terreinwagens op de Belgische wegen aan te tonen, is het koppelen van de ongevallendata aan voertuiggegevens.

Gegevens ontbreken

,,Maar dat is een omslachtige procedure, vertelt Miran Scheers van het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV). De ongevallenstatistieken worden gemaakt op basis van ongevallenformulieren die de politie doorstuurt naar het Nationaal Instituut voor de Statistiek. Daarbij worden de kentekenplaten niet overgenomen. We weten dus niet welke voertuigmodellen bij een ongeval betrokken zijn. Je kunt natuurlijk alle pv's gaan inkijken, maar dat is onbegonnen werk. Ze zitten niet in een database, het is een manueel proces. Bovendien mag dat niet zomaar, vanwege de wet op de privacy. Je moet toestemming vragen."

In Nederland ging de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) de uitdaging aan. Het is tot nu toe het enige onderzoek van deze aard op het Europese vasteland. De onderzoekers komen tot vergelijkbare resultaten als de Amerikanen. Bij ongevallen met lichte bestelwagens vallen bij de tegenpartij 2,2 maal zoveel slachtoffers als onder eigen inzittenden. De subcategorie jeep/pick-up blijkt het minst botsvriendelijk' van alle lichte vrachtwagens: ze veroorzaakt bijna acht keer zoveel ernstig gewonden onder de tegenpartij als onder de eigen inzittenden. Jammer genoeg is de studie van 1996. Toen bestonden nog geen suvs, enkel terreinwagens.

,,Zo'n onderzoek is een heel gedoe, zucht Chris Schoon, onderzoeker bij de SWOV en auteur van de studie. ,,Het gebeurt alleen als de overheid het ons vraagt. Misschien doen we het straks opnieuw. De Europese Commissie heeft in mei bij verschillende onderzoeksinstituten een offerte gevraagd voor een studie naar de impact op de verkeersveiligheid van suvs. Maar de resultaten zijn ten vroegste eind volgend jaar bekend.

Botscompatibiliteit

Schoon verwacht dat ze in dezelfde lijn zullen liggen als die van de Amerikaanse onderzoeken: ,,Als je naar de structuur van die auto's kijkt, kun je alleen maar besluiten dat die wagens meer gevaar opleveren voor andere weggebruikers dan een gewone personenwagen. Dat zul je in de ongevallenstatistieken kunnen terugzien."

,,Auto's zijn steeds veiliger geworden, maar al die beschermingsmaatregelen bestaan bij gratie van wat wij ingenieurs de compatibiliteit tussen wagens noemen: de mate waarin ze op elkaar zijn afgestemd. De beschermingsvoorzieningen van auto's - kreukelzones, verstevigingsbalken - hebben alleen zin als auto's min of meer met het oog op elkaar worden ontworpen. De suvs introduceren een trend die qua veiligheid volledig de verkeerde kant uitgaat. We gooien jaren onderzoek overboord."

Tegenzittende fysica

Waarom zijn terreinwagens zo gevaarlijk voor andere weggebruikers? Het is een kwestie van tegenzittende fysica. Een eerste factor is hoe zwaar de auto is. De meeste jeeps zijn een stuk zwaarder dan een gewone personenauto.

Bij een botsing is de zwaarste auto altijd in het voordeel, omdat hij trager tot stilstand komt. De lichtste auto wordt achteruit geduwd, waardoor de inzittenden een veel grotere klap te verwerken krijgen. Tegen deze wet van de fysica valt niets in te brengen.

Koeienvangers

Een tweede oorzaak van de onverenigbaarheid met personenwagens is de stijfheid van terreinwagens. Ze hebben een steviger structuur dan personenwagens. Bovendien zijn ze vooraan vaak uitgerust met stijve metalen constructies, de zogenaamde bull bars of koeienvangers. Het voornaamste probleem van suvs en terreinwagens is echter de hoogte. Bij een zijdelingse botsing raakt de jeep de personenauto niet in de verstevigde deur, maar ter hoogte van het raam.

Passagiersruimte

De Nederlandse ingenieur Chris Schoon: ,,De Zweedse verzekeraar Folksam heeft een test uitgevoerd waarbij een Land Rover Freelander, een relatief lichte suv met 50 kilometer per uur in de flank van een Saab 9000 reed. Die personenwagen scoort zeer goed wat passieve veiligheid betreft, maar in dit geval waren de overlevingskansen van de bestuurder nihil: de motorkap van de Land Rover raakte voluit het hoofd van de test-dummy. Ook bij frontale aanrijdingen en bij kop-staartbotsingen dringt zo'n suv veel sneller de passagiersruimte binnen. Als je een lange motorkap of kofferbak hebt, kan dat nog meevallen, maar in kleine stadsautootjes zitten de passagiers zo'n beetje tegen de achterruit aan. Je krijgt aanrijdingen met zware gevolgen, zelfs bij lage snelheden.''

Het is ook hun hoogte die suvs zo dodelijk maakt voor zwakke weggebruikers die onder de wagen terechtkomen. Veel mogelijkheden om de onverenigbaarheid tussen personenauto's en terreinwagens op te lossen, zijn er niet. Ofwel stemmen we de suvs beter af op de personenwagens. Ofwel stemmen we de personenwagens beter af op de suvs. Slechts een paar fabrikanten volgen de eerste weg. Zo is de jeep van Mercedes uitgerust met een soort verborgen bumper die afgestemd is op de hoogte van gewone auto's.

Wapenwedloop

Anderzijds valt het op dat nieuwe personenwagens steeds hoger op de weg staan. Die tweede optie bevalt Schoon niet. ,,Dat staat haaks op de veiligheid van voetgangers en fietsers. Bovendien zijn de nieuwe personenwagens op hun beurt een bedreiging voor de wat lagere types personenwagens. Je creëert een soort wedloop. Diegene die in de zwaarste en hoogste auto zit, is altijd in het voordeel. Voor de verkeersveiligheid is dit echt een hele verkeerde ontwikkeling."

Chauffeurs malen niet om het totale aantal verkeersslachtoffers. Ze willen zelf heelhuids thuiskomen, en de enige manier om je tegen een aanrijding door een suv te wapenen, is zelf ook met zo'n jeep gaan rijden. Wie het kan betalen, zal zich vervolgens een nóg grotere auto aanschaffen. De Hummer 2 en de Ford Excursion, de grootste jeeps op de markt, zijn met hun drie ton de helft zwaarder dan een BMW X5, een Jeep Grand Cherokee of een Land Rover Discovery.

Tank

,,Straks rijden we allemaal met een tank rond, vreest ook Johan De Mol van het Centrum Duurzame Ontwikkeling van de Universiteit Gent. De Mol is een van de zeldzame academici in ons land die geen blad voor de mond neemt als het over auto's gaat. Hij ziet een eenvoudige oplossing: verplicht een snelheidsbegrenzer op terreinwagens, zodat hun aantrekkelijkheid als luxeauto drastisch afneemt. De 4 x 4's kunnen dan weer worden ingezet waarvoor ze ontworpen zijn: zwaar werk en ruig terrein.

,,De Europese Commissie heeft onlangs beslist snelheidsbegrenzers te verplichten in vrachtwagens van meer dan 3,5 ton en bussen van meer dan 5 ton'', aldus De Mol. ,,Die snelheidsbegrenzers zou je ook in terreinwagens kunnen verplichten. Dat zou revolutionair zijn, maar ook logisch. De wagens waren bedoeld als werkpaarden, maar zijn statussymbolen geworden. Als je met een terreinwagen nog maar 90 kilometer per uur kunt rijden, zal de aantrekkelijkheid fors verminderen en lost het probleem zich vanzelf op. Wettelijk is zo'n snelheidsbegrenzer perfect mogelijk, daarvoor hoeven we niet eens op Europa te wachten. Of men in die mate tegen autoconstructeurs durft op te treden, weet ik natuurlijk niet.''

UPDATE: De Standaard meldt op 11 oktober 2007 dat de daling van het aantal verkeersslachtoffers in België sinds 2006 vrijwel is gestopt. De krant beroept zich op een persbericht van de European Transport Safety Council.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Land Rover Discovery ramt Honda Civic (video - zie ook de foto's hierboven)

(Afbeelding intro en hieronder)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Lees meer :

Pedaalkracht voor macho's : de fiets als statussymbool
Zachte auto's voor zwakke weggebruikers : pechvogels die voor onze wielen opduiken, kunnen op weinig genade rekenen
Vliegende auto's en voetgangers: het verkeer gaat driedimensionaal
Vrachtwagens met trappers : een nieuwe generatie vrachtfietsen
Groene auto's bestaan niet : de vruchteloze zoektocht naar alternatieve brandstoffen
Een wereld zonder vrachtwagens : ondergronds transport van goederen
Een groene auto uit 1949 : de 2PK
De auto van de toekomst : deze fiets past niet op het fietspad
Waarom de elektrische auto geen toekomst heeft : snelle oplaadtijden voor elektrische auto's worden enthousiast onthaald, maar ze leiden tot enorme pieken in het elektriciteitsverbruik