In de schaduw van de koeltorens: atoomenergie in dichtbevolkte gebieden

Duitsland krijgt veel kritiek voor de geplande uitstap uit kernenergie. Het heet een emotionele beslissing te zijn, genomen uit electorale overwegingen en zonder dat er een goed werkend alternatief bestaat.

Dat mag allemaal wel waar zijn, maar deze interactieve infografiek van de Duitse krant 'Die Zeit'  laat ook zien dat de kernuitstap op basis van statistiek en kansberekening - rationele argumenten - niet zo gek is.

De gevolgen van een kernongeval in Duitsland zouden vele malen groter zijn dan in Fukushima of Tsjernobyl. Bijna alle Duitse kerncentrales liggen in dichtbevolkt gebied. Een kernongeluk zou tot bijna 8 miljoen mensen voor altijd uit hun stad of dorp kunnen verdrijven. Ook in België en Nederland kan een kernramp voor een ware volksverhuizing zorgen.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Het grote voordeel van kernenergie is dat het zo'n compacte energiebron is. Een even grote hoeveelheid elektriciteit produceren met windturbines of zonnepanelen zou een aanslag betekenen op de open ruimte. Maar dat voordeel slaat om in een nadeel als het mis loopt. Bij een kernongeluk kan een grote zone rond de centrale voor lange tijd onbewoonbaar worden.

Straal van 30 tot 120 kilometer

In een straal van 30 kilometer rond de verongelukte kerncentrale van Tsjernobyl in Oekraïne zijn mensen sinds 1986 niet meer toegelaten (tenzij dan de arbeiders die nog steeds aan de inkapseling van de centrale werken). In Fukushima, Japan, werd er kort na het kernongeluk een "no-go zone" ingesteld met een omtrek van 2 kilometer, een gebied dat de dagen daarop werd uitgebreid tot 20 kilometer. Ondertussen zijn mensen tot in een straal van 30 kilometer rond de centrale uit hun huizen weggestuurd.

Na metingen op een afstand van 40 kilometer van de verongelukte atoomcentrale verzocht het Internationaal Atoomagentschap (IEAE) Japan om de evacuatiezone verder uit te breiden. Dat is nog niet gebeurd. De Amerikanen en de Zuid-Koreanen adviseerden hun landgenoten in Japan een veiligheidszone van 80 kilometer rondom de centrale aan te houden, terwijl de Spanjaarden dat uitbreidden tot 120 kilometer. De nucleaire experts in die landen vrezen dat de Japanse overheid niet eerlijk is over de vrijgekomen radioactiviteit.

Bevolkingsdichtheid

De kernongelukken in Japan en Oekraïne gebeurden in relatief dunbevolkte gebieden. In Tsjernobyl moesten 120.000 mensen hun woonplaats voor altijd verlaten, in Japan zijn voorlopig 80.000 mensen (in een straal van 30 kilometer) geëvacueerd.

Het is een geluk bij een ongeluk: de twee grootste kernrampen tot nu toe gebeurden ver van grote steden. Pripyat, de grootste stad nabij Tsjernobyl, telde 50.000 inwoners.

De meeste kerncentrales staan echter wel opgesteld in dichtbevolkt gebied. Een soortgelijk ongeluk in Duitsland zou heel andere gevolgen kunnen hebben, zoals de interactieve kaart van 'Die Zeit' laat zien. Als er in één van de elf kerncentrales in Duitsland een ongeluk zou gebeuren, en we gaan uit van een veiligheidszone van 30 kilometer rond de centrale, dan zouden 260.000 tot 1,7 miljoen Duitsers weg moeten.

Houden we een veiligheidsperimeter van 80 kilometer aan - in het geval van Duitsland een realistischer gegeven aangezien de Duitsers hun landgenoten hebben opgeroepen de hele regio rond Tokio te verlaten - dan zouden er minstens 2,7 miljoen en maximum 7,8 miljoen Duitsers ergens anders moeten gaan wonen en werken. Bij 3 kerncentrales zouden tussen de 7 en 7,8 miljoen mensen weg moeten.

Grootste evacuatie uit de geschiedenis

Ter vergelijking: de grootste evacuatie in de geschiedenis van de Verenigde Staten (voor orkaan Rita in 2005) betrof iets meer dan 3 miljoen mensen - en die mochten daarna allemaal terug naar huis. Een evacuatie ten gevolge van een kernramp in Duitsland zou een van de grootste volksverhuizingen uit de geschiedenis zijn.

Twee gebieden - de regio rond Hamburg in het noorden en de regio tussen Stuttgart en Frankfurt in het Zuiden - liggen binnen de perimeter van drie tot vier kerncentrales. De kans dat daar een kernongeluk gebeurt, is dus statistisch gezien drie tot vier keer hoger dan elders. Het betreft onder meer de miljoenenstad Hamburg (de tweede grootste stad van Duitsland en de tweede grootste zeehaven in Europa) maar bijvoorbeeld ook Bremen (met de vierde grootste zeehaven in Europa), Frankfurt, Stuttgart, Karlsrühe, Hannover, Mannheim en Darmstadt - allemaal steden met minstens 300.000 inwoners en vaak meer.

Kansberekening

Zoals we in een vorig artikel berekenden ligt de statistische kans op een kernongeval sinds de gebeurtenissen in Fukushima nu op 1 kernsmelting per 2.300 reactorjaren (er zijn intussen drie kernsmeltingen bevestigd in Japan). Duitsland heeft 17 reactoren verspreid over 11 kerncentrales, wat dus neerkomt op een kans van 1 kernongeluk om de 137 jaar. Of een kans van 36 procent dat er de komende 50 jaar in een of andere Duitse kerncentrale een kernsmelting plaats vindt en tot 8 miljoen Duitsers een nieuw huis moeten vinden.

De kans dat Hamburg (of een andere stad die in de straal van drie of vier kerncentrales ligt) ergens tijdens de komende 50 jaar onbewoonbaar wordt verklaard omwille van een kernongeluk is ongeveer 13 procent (gerekend aan 6 reactoren in 4 centrales). De Duitsers vinden dat blijkbaar geen aanvaardbaar risico. Electoraal gezien is er ook wel wat voor te zeggen: 41 miljoen Duitsers (de helft van de bevolking) leeft binnen een straal van 80 kilometer rond een kerncentrale.

Grensoverschrijdend

De interactieve kaart toont ook de invloed van een Duits kernongeluk op de omringende landen (maar dan zonder het getroffen bevolkingsaantal in dat land te vernoemen). Ze neemt ook een aantal in het buitenland gesitueeerde centrales op die bij een ongeluk ook Duitsland zouden treffen. Daar zit ondermeer de centrale van Tihange (Wallonië) bij. Een kernongeluk daar zou meer dan 600.000 Duitsers van huis en haard verdrijven, ook al zou slechts een klein deel van de onbewoonbare zone in Duitsland liggen. Ook twee van de drie Franse atoomcentrales (Gravelines, Chooze, Cattenom) die net op de grens met België liggen, werden mee opgenomen. De kerncentrales in Doel (Antwerpen) en Borssele (Zeeland) worden niet mee in rekening genomen.

België en Nederland

Het vraagt weinig verbeeldingskracht om soortgelijke cirkels rond de centrales in Borssele, Doel en Gravelines (het uiterste Noorden van Frankrijk) te tekenen. Heel het Belgische grondgebied ligt dan in de gevarenzone. Een stad als Brussel zou in de onbewoonbare zone van zeker drie kerncentrales liggen (Doel, Tihange en Borssele) en vlak buiten of binnen de gevarenzones van twee andere centrales (Chooz en Gravelines in Frankrijk). Antwerpen, inclusief de Antwerpse haven, ligt in de evacuatiezone van ten minste twee kerncentrales, en dat is ook zo voor Gent. Er is wellicht geen enkele Belgische stad of dorp dat buiten de gevarenzone van een atoomcentrale ligt - in Duitsland is dat wel zo, voor de hoofdstad Berlijn en voor de regio rond Keulen.

In Nederland (met slechts 1 kerncentrale op het grondgebied) mag een groot deel van de bevolking op twee oren slapen. Maar dat geldt niet voor Zeeland en Zuid-Holland (inclusief Rotterdam, de grootste haven in Europa), die in de perimeter van zowel Doel als Borssele liggen. Het oostelijke deel van Groningen, Drenthe en Overrijsel ligt in de gevarenzone van een Duitse kerncentrale. De Zuidelijke provincies Brabant en Limburg liggen ook in risicovol gebied, bedreigd door Nederlandse, Belgische, Franse en Duitse installaties. Net als in Duitsland gaat het in België en in Nederland over dichtbevolkte gebieden.

Net over de grens

Overigens hebben we bij het vorige artikel voor de kansberekening op een nucleair ongeval geen rekening gehouden met deze kerncentrales die vlak over de grens liggen: drie in Frankrijk (Gravelines met 6 reactoren, Cattenom met 4 reactoren en Chooze met 2 reactoren) en één in Zeeland (Borssele met 1 reactor, straks misschien twee reactoren). Er staan dus in totaal 13 kernreactoren vlak over de grens met België opgesteld, tegenover 7 kernreactoren op het eigen grondgebied.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Er staan in totaal 13 kernreactoren vlak over de grens met België opgesteld, tegenover 7 kernreactoren op het eigen grondgebied.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De statistische kans dat een deel van België de komende 50 jaar moet worden ontruimd ten gevolge van een kernsmelting is dus geen 10 procent (zoals vermeld in het eerder artikel) maar ruim 42 procent (gemiddeld om de 2.300 reactorjaren een ongeval = 2.300 reactorjaren gedeeld door 20 reactorjaren per jaar = één ongeval om de 115 jaar = een kans van 42 procent op 50 jaar). Bijna één kans op twee.

Het mag duidelijk zijn waarom zo veel landen zo graag kerncentrales op de grens van hun grondgebied (laten) bouwen. De gevaren van kernenergie zijn globaal, want radioactief materiaal komt ook in het water en in de voedselketen terecht. Maar een kernongeluk heeft in vergelijking met de eerder vage en abstracte gevolgen op globaal niveau erg reële en verwoestende lokale effecten die zelfs een groot land als Duitsland flink door elkaar zouden kunnen schudden. En dan België. Stel dat pakweg 3 miljoen inwoners op zoek moeten naar een nieuwe woonplaats. Waar moeten die naartoe?

Kris De Decker

Meer kernenergie:

• Kernenergie statistisch gezien 4,5 keer minder veilig dan vorige week: na de kernongelukken in Japan kan de nucleaire industrie stapels documenten over de veiligheid van atoomkracht herschrijven.
• Liggen er straks nucleaire vrachtschepen in de havens van Antwerpen en Rotterdam? De industrie ziet toekomst in kleine, mobiele kernreactoren.
• Een kerncentrale in je kelder: 40 jaar lang energiezekerheid !
• Kerncentrales zonder brandstof: waar komt ons uranium vandaan?
• Kernenergie: statistieken en rapporten
• Alle artikels over energie

Startpagina.

Comments

[Geplaatst door: Stormbeest]

(1)

"De statistische kans dat een deel van België de komende 50 jaar moet worden ontruimd ten gevolge van een kernsmelting is dus geen 10 procent (zoals vermeld in het eerder artikel) maar ruim 42 procent (gemiddeld om de 2.300 reactorjaren een ongeval = 2.300 reactorjaren gedeeld door 20 reactorjaren per jaar = één ongeval om de 115 jaar = een kans van 42 procent op 50 jaar). Bijna één kans op twee."

Ik geloof niet zo in zulke kansberekeningen. De werkelijkheid is te complex om dergelijke voorspellingen te doen. Er zijn eindeloos veel factoren die de kans op een ongeval beïnvloeden. De Belgische en Duitse kerncentrales liggen bijvoorbeeld niet in een gebied waar aan de lopende band tsunami's, zware aardbevingen enz. voorkomen, zoals in Japan.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(2)

Nochtans werden die kansberekeningen tot drie maanden geleden gebruikt om te stellen dat kernenergie erg veilig is. Natuurlijk is de realiteit complexer, maar dit is nu eenmaal de manier waarop de moderne maatschappij risico berekent en op basis daarvan beslissingen neemt. Getuige de ruim 400 kerncentrales die er staan.

België is Japan niet, dat klopt. Maar hier kunnen even onvoorspelbare dingen gebeuren. Een overstroming als in 1953 bijvoorbeeld, of eentje die nog veel erger is dan toen. Een gekke terrorist met een vliegtuig, een langdurige stroomonderbreking, een menselijk fout, een computervirus. Of iets anders dat we nog niet hebben gezien.

In 1692 was er overigens een zeer zware aardbeving in België (Verviers, niet zo ver van de kerncentrale van Tihange), die ook in Engeland, Frankrijk, Duitsland en Nederland grote schade veroorzaakte. Het was mogelijk de grootste aardbeving in West-Europa ooit.
http://seismologie.oma.be/dir1600/pdf/ScienceConnection%282006%29-EarthquakesinstableEurope%28NL%29.pdf

De Japanners kennen het risico van tsunami's en dus werd een verdedigingswal gebouwd, net ietsje hoger dan de ergste tsunami die ze hadden gemeten. En vervolgens komt er een tsunami langs die niet eerder was gezien. Wij doen hetzelfde voor de risico's uit onze regio.

Daarbij kijken we vooral naar de kosten. Je zou een kerncentrale kunnen beveiligen tegen een aardbeving die eens in de 10.000 jaar voorkomt, maar dat is wel een heel stuk duurder dan ze te beschermen tegen een lichtere aardbeving die om de 100 jaar voorkomt. Veiliger kerncentrales = veel duurdere kerncentrales.

[Geplaatst door: Gerard P]

(3)

Ik geef Stormbeest gelijk dat de kansberekening slaat als een tang op een varken. Dat het gebruikt werd om te laten zien hoe veilig een kerncentrale is laat zien dat het niet de beste manier is.

Ook is het zo dat achterstallig onderhoud vaak de oorzaak is van een dergelijke ramp, dit was bij Chernobyl een belangrijke reden dat het mis ging. Het getuigt in mijn ogen ook niet van verantwoordelijkheid als besloten wordt om oude centrales te renoveren en langer open te laten, maar in de ogen van de "hoge heren" moet het omdat het anders niet uit kan...ik heb al diverse bronnen gezien die stellen dat kernenergie duurder is dan onshore windenergie.

[Geplaatst door: geert]

(4)

misschien slaat de berekening op niets maar de gevolgen van een meltdown zijn wel enorm zeker als je ziet hoeveel mensen moeten verhuizen, waar kan je zo'n massa mensen nog een redelijk en nieuw leven aanbieden? Daarbij komt nog dat die mensen alles verliezen waar ze ooit voor gewerkt hebben.
Door de informatiestroom die we kennen waarschijnlijk te laat zullen geëvacueerd worden met alle gevolgen vandien. Is dit het eigenlijk wel waard???

[Geplaatst door: Albert van de Ven]

(5)

Beetje late reactie maar ik wil ‘m toch even kwijt.
Als het om de prijs van kernenergie gaat lijkt het me rechtvaardig om in de kwh prijs ook de kosten mee te nemen van de eeuwig durende (naar menselijke maatstaven) opslag van hoog radio actief afval en de gigantische bedragen die worden uitgegeven aan de gevolgen van de twee grote rampen, Tsjernobyl en Fukushima.
Het is onrechtvaardig om de belastingbetaler (zeker degenen die tegen kernenergie zijn) de kosten hiervan te laten dragen.

[Geplaatst door: Maria van der Wijst]

(6)

Via de VPRO-Gids (februari 2021) hier terechtgekomen. Geweldig Magazine, waarvan het bestaan mij tot nu toe volslagen onbekend was.

Ik maak me al heel lang zorgen om de gevaren van kernenergie. En daarbij denk ik dan vooral aan wat we onze volgende generaties tot in millennia aandoen. Stel dat de Romeinen ons dergelijke zorgen hadden nagelaten voor door hen gebouwde kerncentrales of iets van dien aard (plastic!), wat zouden we hen vervloekt hebben!!!

Ik heb nu al medelijden met onze volgende generaties...