De hefboombijl: hout kloven zonder moeite

Het hakken van brandhout is een moeizaam en gevaarlijk karwei. Maar de Finse uitvinder Heikki Kärnä slaagde erin om het concept van de eeuwenoude kloofbijl te verbeteren. De "hefboombijl" werkt volgens een totaal ander principe, vereist minder kracht, is veiliger en werkt sneller dan de traditionele kloofbijl.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De traditionele kloofbijl maakt gebruik van een wigvormige kop om hout te splijten. Bij het ontwerp komt het er op aan de optimale wigvorm te vinden die het mogelijk maakt om zowel het hout te penetreren als het te splijten. Als de wig te breed is zal de bijl het hout niet penetreren en als de wig te smal is zal de bijl het hout niet kloven.

Een kloofbijl vereist veel kracht omdat er veel energie verloren gaat door de wrijving die ontstaat wanneer de wig zich een weg door het hout baant. Wordt er onvoldoende kracht geleverd, dan dringt de bijl het hout binnen zonder het ook te klieven. De bijl kan dan vast komen te zitten in het hout, wat niet altijd makkelijk (en veilig) op te lossen is.

Hout kloven met een traditionele kloofbijl kost ook veel tijd. Dat komt omdat je uit veiligheidsoverwegingen het hout best in het midden doorklieft. De twee helften vallen vervolgens op dre grond en je moet ze oprapen alvorens je ze verder kan kloven. Behalve het tijdverlies is dat ook belastend voor de rug.

De hefboombijl

Het werkingsprincipe van de Finse "Leveraxe" of "hefboombijl" is totaal anders dan dat van de traditionele kloofbijl. De bijlkop zit aan de zijkant van de steel, zodat het zwaartepunt niet in het midden ligt als de bijl het hout raakt. De bijl dringt slechts een achttal centimeter door in het hout en wordt dan tegengehouden door de plotse verbreding van de bijlkop.

Op dat moment heeft de massa van de bijlkop echter nog kinetische energie en aangezien het zwaartepunt aan één kant zit doet dat de bijlkop draaien. Deze draaibeweging maakt van de bijlkop een hefboom die het hout splijt. De bijlkop komt tot stilstand na deze draaibeweging en blijft dus op het houtblok liggen.

Voordelen

De hefboombijl biedt heel wat voordelen tegenover de klassieke kloofbijl:

• Er is minder kracht nodig om hout te kloven. Dat komt omdat de kinetische energie van de bijlkop wordt verhoogd door de hefboomwerking. Meestal volstaat eén slag om het hout te kloven. 

• De bijl kan veel moeilijker vast komen te zitten in het houtblok.

• De kans op ongelukken is kleiner omdat er minder kracht nodig is en omdat de bijlkop tot stilstand komt op het houtblok. Bij een verkeerde slag met een traditionele bijl kan de bijlkop door het hout kloven maar het kapblok missen, zodat de bijlkop in je voet of been kan belanden.

• De schok die wordt overgebracht op het lichaam wanneer de bijl het hout raakt, is kleiner dan bij een traditionele klofbijl.

• Je kan hout kloven zonder kapblok, aangezien de bijl zich niet helemaal door het hout beweegt. Wordt er toch een kapblok gebruikt, dan blijft dat veel langer in goede conditie.

• Met een hefboombijl kan je sneller hout kloven.

Dat laatste punt vereist enige uitleg. In tegenstelling tot bij een traditionele kloofbijl moet je met een hefboombijl niet noodzakelijk het houtblok precies in het midden doorkappen. Je kan aan de zijkanten beginnen. Het voordeel hiervan is dat je niet steeds een blok in twee moet kappen en dan beide stukken weer oprapen om ze opnieuw in twee te kloven. Als je aan de zijkanten begint, kan je de ene na de andere slag geven. Bovendien kan op die manier ook een heel dik houtblok met een handbijl worden gekapt. Je kan het proces bekijken in deze video.

Sneller kloven

Omdat de bijl tot rust komt op het houtblok, valt het nog te kloven stuk van de boomstam niet op de grond. De snelheid van het proces kan verder worden verhoogd door een autoband rondom het te klieven houtblok (of houtblokken) te zetten. Het gekloofde hout blijft dan bij elkaar en kan vervolgens makkelijk worden verplaatst. Bovendien vliegen op die manier de afgekloven stukken hout niet in het rond. Met een gewone bijl kan je deze techniek niet toepassen omdat de bijl tot op de bodem van het blok beweegt en de autoband dus in de weg zou zitten.

De hefboombijl heeft een wat langere steel van 90 cm. Dat levert meer kinetische energie op maar is ook een extra veiligheidsmaatregel. Zelfs als je het hout zou missen dan eindigt de bijlkop in de grond en niet in je voet of been. De hefboombijl wordt ook iets anders gehanteerd dan de klassieke bijl. De gebruiker moet zijn of haar grip op de hendel enigszins lossen als de bijl het hout raakt, zodat de bijl kan draaien. De hefboombijl weegt 2,5 kg. Het handvat is uit hout gemaakt.

De kloofbijl heeft de afgelopen decennia veel marktaandeel verloren aan de kettingzaag en andere met externe energiebronnen werkende machines, zoals hydraulische en pneumatische houtklovers. Misschien kan de hefboombijl het hakken van hout opnieuw in een meer duurzame richting duwen. Uit deze video blijkt de hefboombijl alvast veel sneller te werken dan de hydraulische houtklover.

Meer info over de hefboombijl: Vipukirves (website in het Engels). Via Boing Boing and Hackernews. Met dank aan Thomas Varney en Brice Waegenire. 

Kris De Decker

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Verwante artikels

• De gemotoriseerde "oplossing" voor het oogsten van tarwe in Nepal en India
• Ambachtslui in de 21ste eeuw: Winne Clement, fluitenmaker
• Mechanische appelschiller is wonder van negentiende-eeuwse techniek
• Handboren en manuele boormachines: waar zijn ze gebleven?
• Het Museum voor de Oudere Technieken
• De vergeten toekomst van de fietsmachine

Startpagina.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Comments

[Geplaatst door: Ludwig]

(1)

Enig idee of deze bijl al te koop is en indien ja, waar aub?
BTW bedankt voor de interessante artikels altijd.

[Geplaatst door: Ludwig]

(2)

Ok, gevonden.
Bedankt voor de links in het artikel🙉
Peace

[Geplaatst door: Thomas van Putten]

(3)

Moeilijk zelf te slijpen. Na een jaar is hij op. Het lijkt me nogal een rechtshandig ding. En wij zijn beiden linkshandig!

[Geplaatst door: Rarrie]

(4)

Het Paasei van Columbus !
Chop-chop-chop ... WAAR TE KOOP ???

[Geplaatst door: sam]

(5)

Als je de autoband vervangt door een dik touw gaat het klieven van het houd ook makkelijker.

[Geplaatst door: Renaat]

(6)

Een kortere bijlsteel verkleint in vergelijkbare omstandigheden niet de kans om in de eigen voet/been te slaan, integendeel. Kliefbijlen zijn net relatief veilig vanwege hun lange steel. Als men de houtblok mist beland de bijl in de grond omdat de 'draaicirkel' te groot is om door te zwaaien tot in voeten of benen.

[Geplaatst door: Raoul Jacobs]

(7)

Het ziet er inderdaad zeer mooi uit op dat filmpje. Maar intussen heb ik toch geleerd om zulke promotiefilmpjes met een korreltje zout te nemen. Neem om te beginnen eens en stuk ruwe berk met warreldraad of noestjes i.p.v. een stuk zachte berk met rechte draad? Manueel klieven gaat inderdaad sneller dan met hydraulische systemen, ook met een traditionele kliefhamer. Maar dit klopt enkel voor houtblokken van beperkte diameter en met "rechte draad". Beroepsmatig moet ik geregeld stukken stam in brandhout verwerken omdat ze kwalitatief niet in aanmerking komen om te zagen. Maar dat zijn nu net ook de stukken die zeer moeilijk te klieven zijn. Na lang zoeken heb ik dan maar uit pure "arren moede" zelf een systeem verzonnen dat ook zeer moeilijk hout aan kan. http://youtu.be/63bJkDjJqps Het is misschien niet de snelste methode maar het geeft wel een reële meerwaarde aan houtresten die anders in het afvalcircuit zouden belanden.

[Geplaatst door: Erwin]

(8)

Mooi stuk ontwikkeling, jammer dat het filmpje niet laat zien hoeveel moeite het kost de gekloven stukken los van elkaar te werken. Zeker met hout (eiken bijvoorbeeld) waarin veel knoesten zitten is daar toch alsnog een kleine handbijl bij nodig. Maar voor castanjehout lijkt dit heel goed.
Ook vraag ik me af of de klap van de hefbijl, in je handen gaat zeer doen na een dagje werken ermee.
De ideale lengte van de steel is gerelateerd aan je werkhoogte en eigen lengte. De beste verhouding kun je alleen maar vinden met ervaring. Als je het zover laat komen dat je jezelf raakt, ben je behoorlijk verkeerd bezig.
Het opvangen van gespleten blokken met een autoband is een hele leuke truck maar ook het vallen op de grond kun je voorkomen door onder andere simpele boeren oplossingen zoals; werk naast een set kruiwagens waarin het hout toch moet om het daarna te stapelen! Werk naast een muur zodat het meeste dichtbij blijft, enz.
Ik leef nu 14 jaar op hout als hoofdbrandstof en de klassieke bijl blijft toch het betrouwbaarste gereedschap wat ik heb.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(9)

Excuses voor de moeilijke toegankelijkheid van de website en de late publicatie van de reacties.

De blog was bijna acht uur offline en het was tot nu niet mogelijk om reacties te publiceren.

Onze host TypePad wordt al wekenlang geplaagd door technische problemen en het wordt steeds erger. We gaan op zoek naar alternatieven.

[Geplaatst door: Guy Verrijdt]

(10)

Principe lijkt me toch nog steeds min of meer dat van de klassiek kloofbijl, je moet nog steeds krachtig zwaaien, goed mikken en hopen dat hij niet ergens terecht komt waar hij niet moet zijn.
Dit is iets anders: ik gebruik al een jaartje of twee (ondertussen zo'n 20 kuub mee gekliefd) de Logmatic.
Die vond/vind ik pas revolutionair... zeer ergonomisch, rugsparend, relatief weinig kracht voor nodig en superveilig (je kan er eigenlijk niets mis mee doen). Kan 'm iedereen aanraden en doe dat ook...

http://www.youtube.com/watch?v=4D101Nfs_K0
http://www.youtube.com/watch?v=LtnNtMTlDiI

De gekloven stukken van elkaar scheiden is geen enkel probleem, de punt stoot door tot hij er helemaal door is. Met een autoband of goede koord waar je een groot blok of enkele kleinere blokken in bij elkaar houdt, gaat het nog beter.

Het verbaast me eerlijk gezegd een beetje dat je de hefboombijl 'revolutionair' noemt, maar de Logmatic (ook Fins trouwens) niet vermeldt...

(dit is geen reclame, ik heb geen enkel belang in verkoop of whatever, ook in België verkrijgbaar)

[Geplaatst door: fetze Tigchelaar]

(11)

Bedankt voor de tips over het klieven, of kloven, zoals de Nederlandse taal daar twee werkwoorden voor kent. In het zuiden spreekt men meestal over klieven, maar onze taal is rijker.
Kloven wordt gebruikt wanneer materiaal definitief worden gedeeld, zoals bij hout en klieven wordt gebruikt wanneer het materiaal -na deling- weer samen komt zoals bij vloeistoffen.

Een schip klieft het water en een kloofbijl klooft het hout.
Ik hoop dat dit ook een verrijking oplevert.

Met een vriendelijke groet,
Fetze Tigchelaar

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(12)

@ Fetze: dank voor de taaltip. Ik heb het artikel aangepast.

@ Guy: dank voor de link naar de Logmatic. Inderdaad zeer interessant gereedschap.

[Geplaatst door: Heikki Kärnä]

(13)

Comparison

http://videodoubler.com/combo/40344

[Geplaatst door: C. Berton]

(14)

Enkele bedenkingen/beperkingen

-volgens mij haal je dit resultaat niet met eik
-werkt niet voor hout dat 1m lang is
-klieven met de hand doe je met het hout horizontaal op de grond, zoniet veel te gevaarlijk.
-wat indien je hout met knopen zit, daar kan je halverwege niet aan.
-de kliever is niet te gebruiken in combinatie met spieen (achterkant is rond). Terwijl het de spieen zijn die altijd het werk moeten doen, nooit de kliefhamer (bij langere/moeilijkere stukken)
-de hamer is assymetrisch, moeilijk om juist te klieven + verlies van energie wegens schuin klieven.

Leuk gemaakt en bedacht, maar enkel voor kort gezaagd licht hout zonder knopen.

[Geplaatst door: Arnoud]

(15)

Interessant ontwerp, maar als ik deze review bekijk concludeer ik alvast dat dit een onnodige innovatie is. Er is niets mis met een traditionele kliefhamer, die werkt minstens even goed. En dan kwam de prijs er nog bij, die is gewoon te gek om los te lopen.
https://www.youtube.com/watch?v=w_s3Ci1Dl0s

[Geplaatst door: Kirsten Erster]

(16)

Bedankt weer voor deze interessante info Kris. Ik vraag me af of jezelf ook wel eens hout hakt? Ik heb geleerd hout te hakken met een traditionele bijl, wel een goede natuurlijk, en dat juist wel in combinatie met een autoband. Dat dat met een traditionele bijl niet kan is nieuw voor mij, in de praktijk ben ik er wel tevreden over eigenlijk, het lukt altijd wel en het lost inderdaad het steeds bukken en pijn in je rug krijgen probleem op. Al moet ik wel zeggen dat hout kloven inderdaad aardig wat inspanning vraagt en dat een vermindering daarvan natuurlijk altijd zeer welkom is! Groeten van een vrij kleine vrouwtjesmens.

[Geplaatst door: Fetze Tigchelaar]

(17)

(Kloven is het correcte woord voor een permanente deling, klieven is voor tijdelijk delen, zoals bij water en lucht.)

Deze nieuwe bijl lijkt fantastisch, maar de naknik voelt na verloop van tijd onprettig in de hand en bovenarm. Is echt niet beter dan mijn Fiskars voor maar 55,00 euro!
Mijn ideale opstelling is'; hakblok met autoband, vooral bij de dunne stammen die altijd wegschieten. Dikke stammen op de grond laten liggen, touw en elastiek (snelbinder) erom en met de Fiskars van buiten af stukje afhakken. Een feestje voor 'echte mannen'.
Fetze Tigchelaar

[Geplaatst door: Fetze Tigchelaar]

(18)

HOUT KLOVEN; EEN FEESTJE!
Zoals ik al eerder tips heb gegeven om het hout gemakkelijker te kloven, nu de meest eenvoudige: VET.
Naast dat een bijl scherp en glad moet zijn, moet hij ook een vetlaag hebben. De indrijfweerstand wordt hierdoor (met de helft?) verkleind! Zelf gebruik ik Vasseline en breng het aan met een sponsje, maar ik denk dat elk glijmiddel evengoed werkt.
Veel succes!
Fetze Tigchelaar

[Geplaatst door: Fetze Tigchelaar]

(19)

Zoals ik eerder schreef verminderd de kloofweerstand wanneer een GLIJMIDDEL wordt gebruikt. I.p.v. de bijl voortdurend van vet te voorzien, smeer ik op het kopse deel van het houtblok (plantaardig) vet. Zelfs hardnekkig te kloven houtsoorten zoals iep, inclusief noesten, worden met een paar flinke klappen in tweeën gedeeld. Fijn kloven is nog steeds een feestje. En het voorkomt dat de dikke stukken minder drogen.