Het vliegverkeer groeit zo snel dat het al onze andere inspanningen om transport te verduurzamen teniet doet. Maar een hoog verbruik van fossiele brandstoffen is niet het enige kwalijke gevolg van het moderne, snelle toerisme. Spotgoedkope vliegreizen en city-trips maken steeds meer Europese steden onleefbaar. In populaire steden worden de lokale bevolking en handel verdreven, en verandert een groot deel van de stad in een themapark dat exclusief is gericht op het toerisme.
Een recente documentaire over het toerisme in de Spaanse stad Barcelona -- online te bekijken met Engelse ondertiteling * -- legt de vinger op de wonde. Barcelona is de meest bezochte stad in Europa na London, Parijs en Rome. Maar Barcelona is veel kleiner dan die steden. Terwijl de ongeveer 1,5 miljoen Barcelonezen in het jaar 2000 het bezoek kregen van 3,1 miljoen toeristen, waren dat in 2013 meer dan 8 miljoen toeristen. Het resultaat van die invasie wordt mooi samengevat in de titel van de documentaire: "Bye Bye Barcelona". De eens zo aantrekkelijke stad raakt haar charme kwijt.
Het monoculturele city-trippen dat de laatste tien jaar zo populair is geworden in Europa, is een snelle consumptie van bestemmingen. Het heeft weinig of niets te maken met reizen of met het leren kennen van andere culturen, want bijna iedereen bezoekt dezelfde plaatsen, en de geconcentreerde aanwezigheid van toeristen maakt de plaatselijke cultuur kapot. In de plaats komt eenheidsworst: goed verzorgde monumenten met daarrond een overaanbod van hotels, terrasjes, souvenirshops, eethuizen voor een snelle hap, luxueuze winkels, en zakkenrollers. Voor bewoners (en echte reizigers) verliezen deze plekken hun waarde.
De Catalaanse documentaire is van hoge kwaliteit en veel van wat er wordt getoond en verteld is herkenbaar voor de bewoners van andere steden. Brugge is al jaren een themapark. Delen van Gent en Antwerpen gaan die richting uit. De ongeveer 800.000 inwoners van Amsterdam ontvingen 4,2 miljoen toeristen in 2011, een stijging van 12,8% ten opzichte van het jaar voordien. Het aantal toeristen in Vlaanderen nam toe van 3 miljoen in 2002 tot meer dan 4,5 miljoen in 2011. Europa ontvangt de helft van het totale aantal toeristen wereldwijd.
"Bye Bye Barcelona", Eduardo Chibas, maart 2014. Speelduur: 59 minuten. *Je kan de ondertitels activeren in het zwarte balkje vlak onder het bewegend beeld. Je kan ook afzonderlijke episodes bekijken.
(1)
Vliegen zou veel duurder moeten zijn.
Een mooi alternatief voor vliegen zou de hogesnelheidstrein moeten zijn.
Dat zou mensen ook aansporen om niet even vlug vlug de een of andere stad te bezoeken, want een treinreis vraagt wat meer engagement.
Maar het is behoorlijk erg gesteld met de trein infrastructuur in Europa. Daar zijn altijd duidelijke politieke keuzes gemaakt, en zelden in het voordeel van het spoor.
Of probeer eens online een treinticket te boeken, en vergelijk dat eens met een vliegticket.
Geplaatst door: Kristof Ulburghs | 15 april 2014 om 10:34
(2)
Echt goed dat Lowtechmagazine de vinger op de wonde legt, dat citytrips meer kwaad dan goed doen. Er is niets duurzaams aan. Toch is het plezant om een vreemde stad te bezoeken. Enkele tips: blijf langer dan een weekend. Trek te voet of met de fiets door de stad. Ga koffie drinken of eten in een bar of eethuis waar de uitbaters alleen de lokale taal spreken. Probeer een gerecht dat je niet kent. Eis niet alle comfort, wees altijd zuinig met water, want dat is OVERAL een schaars product. Laat geen (zwerf)vuil achter.
Geplaatst door: Rita Van de Voorde | 15 april 2014 om 11:14
(3)
Dank je wel! Toerisme is volgens mij het moeilijkste klimaatprobleem om te tackelen. Eentje dat zelfs vrij "groene" mensen niet willen zien.
Ik laat mijn leerlingen altijd flightradar24.com zien. In 1 oogopslag beseffen ze dat vliegen niet duurzaam is, en het nooit zal zijn, en dat het dus bijgevolg ook niet op deze manier kan volgehouden worden. Ik zal mss de film(of delen ervan) in mij les gebruiken. Toerisme wordt nog steeds als de grote redder gezien, een mogelijkheid om mensen te beschaven en ontwikkelen. terwijl het mensen, leefomgevingen, levens en steden kapotmaakt….IN veel ontwikkelingslanden is toerisme gewoon een vorm van neokolonialisme: gebruik zo veel mogelijk van het land z'n resources en geef er zo weinig mogelijk voor terug. Als de resources uitgeput zijn (bv minder authentiek, natuur kapot,teveel toeristen(oh ironie)…), verlaat je dat land en laat je de mensen met een kater achter.
Geplaatst door: maman verte | 15 april 2014 om 12:03
(4)
Volgens mij telde Amsterdam in 2013 een kleine 0,8 miljoen inwoners. Men verwacht er in 2030 zo'n 0,87 miljoen. Dus heel want minder dan de genoemde 1,5 miljoen. De geprojecteerde groei van het inwoneraantal wordt overigens wel deels toegeschreven aan de verwachte verdere groei van het toerisme (uit BRIC landen). Zie: http://www.os.amsterdam.nl/feiten-en-cijfers/amsterdam/#
Geplaatst door: Johan Kerstens | 15 april 2014 om 12:07
(5)
Zie voor een interessante discussie over de dreigende verpretparkisering van de Amsterdamse binnenstad: http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/binnenstad/261/drukte-pretpark.html
Geplaatst door: Johan Kerstens | 15 april 2014 om 12:11
(6)
"Brugge is al jaren een themapark". Met deze zin haalt de auteur zijn tot dan goed onderbouwde stelling onderuit. Het is niet omdat er toeristen rondlopen dat een stad daarom zijn eigenheid verliest. Het feit dat McDonalds moet procederen om een plaats te vinden in de Brugse binnenstad toont dat aan. Op de markt in Brugge kan je niet één souvenirwinkeltje vinden. Wel restaurants (logisch) maar ook bijvoorbeeld boekenwinkels. De auteur heeft het ook niet over de positieve zaken van dat citytrippen. Dankzij de toeristen kunnen bvb Brugse musea topwerken tentoonstellen die Bruggelingen gratis (!) kunnen bezichtigen. Om van de werkgelegenheid maar niet te spreken.
Geplaatst door: Olivier | 15 april 2014 om 12:21
(7)
@ Johan: Amsterdam telt inderdaad slechts 0,8 miljoen bezoekers, geen 1,5 miljoen. Die fout is rechtgezet.
Geplaatst door: Kris De Decker | 15 april 2014 om 12:39
(8)
Niet alleen citytrips maken steden en landschappen kapot. Het gaat veel verder dan een citytrip. De citytrip is maar een vorm van hoe we de wereld hebben veranderd in een groot pretpark ten dienste van de overwerkte westerling. Getuige de recente ontwikkelingen in bijvoorbeeld Cadzand. Sinds mensheugenis een rustieke badplaats dat in schril contrast staat met de Atlantikwal van onze Belgische kust. Daar kwamen dit jaar opeens in een veld onder de duinen zo'n 500 vakantiewoningen bij, die weliswaar heel wat werkgelegenheid en geld voor de middenstand opleveren, maar dit gaat wel ten koste van het stilgebied dat Cadzand altijd was. Het nieuwe vakantiepark zit meteen bomvol toeristen waardoor niet alleen het landelijk karakter verdwenen is maar tegelijk de stilte wordt doorbroken door het gezoem van af en aan rijdende auto's. Zeggen dat ze maar met de trein moeten komen is totaal onrealistisch, probeer het maar eens met je gezin en je vakantiespullen. De enige manier om dit soort ontwikkelingen te legitimeren is door groen- en wildcompensatie maar ook dat is teveel gevraagd. Desalniettemin wordt de druk op het Zwin en het bestaande ecologisch evenwicht flink opgevoerd en is het voor altijd uit met de rust. En zeggen dat de promotoren dezelfde zijn als in het naburige Knokke - Belgische promotoren die het Nederlands ruimtelijk beleid een hak zetten. Het beantwoordt een vraag, dat is duidelijk, maar vooruitgang kan men dat bezwaarlijk noemen..
Geplaatst door: Nomad | 15 april 2014 om 13:05
(9)
Heel Nederland wordt een pretpark; een extra vliegveldje gaat ons erg veel bomen kosten, om te beginnen. Misschien de petitie ondetekenen?
https://www.natuurmonumenten.nl/luchthaventwente
Geplaatst door: Ina | 15 april 2014 om 13:26
(10)
Ik ben trouw lezer van lowtechmagazine en waardeer de artikelen zeer. Echter niet dit stukje: Nogal moralistisch gezever.
Geplaatst door: Herman Vruggink | 15 april 2014 om 22:36
(11)
@ Herman,
heeft u daar ook argumenten voor?
Geplaatst door: Renaat | 16 april 2014 om 00:10
(12)
Dit artikel is helemaal geen moralistisch gezever maar legt de vinger op de wonde. Het enige waar ik problemen mee heb is het onderscheid dat gemaakt wordt tussen een gewone toerist en een 'echte reiziger'. Wat moet daaronder exact worden verstaan? Het zijn dikwijls net die echte reizigers die zichzelf 'groen' noemen maar elk jaar naar verre bestemmingen op reis gaan. Mijn insziens heeft elke reiziger een impact op milieu en cultuur. Soms zal de zogenaamde 'echte reiziger' die met rugzak rondtrekt en die probeert afgelegen, nog traditionele, culturen te bereiken een grotere negatieve impact hebben dan de ordinaire toerist die aan het strand blijft en alleen de populaire bezienswaardigheden bezoekt (maar meer geld spendeert). Misschien is het wijs dat iedereen zich bezint over zijn reisgedrag en zich afvraagt of het echt nodig is om elk jaar een grote vliegtuigreis te maken én dan nog een of meerdere citytrips én er nog een ski-vakantie bovenop.
Geplaatst door: Lieven Bervoets | 16 april 2014 om 11:30
(13)
@ Lieven
De prof die wordt geïnterviewd in de documentaire onderscheidt "tourists", "travellers" en "voyagers" (ik gebruik de engelse vertaling omdat het nederlands geen onderscheid maakt tussen de laatste twee).
Hij definieert de tourist als diegene die een georganiseerde reis koopt, de traveller als iemand die enige ruimte voor improvisatie laat, en de voyager als iemand die op zoek is naar een authentieke belevenis.
Het probleem met tourists is dat die allemaal naar dezelfde plek gaan en dus die plekken onleefbaar maken (travellers doen dat in iets mindere mate, ze volgen meestal een reisgids zoals lonely planet). Het zijn ook mensen die weinig of geen interesse hebben in de plaatselijke cultuur. Voyagers (en in mindere mate travellers) mijden plekken die hun cultuur verloren zijn, stelt de prof.
Vanuit ecologisch standpunt richten tourists, travellers en voyagers uiteraard evenveel schade aan. Maar als we het over de culturele schade hebben, dan is toch vooral de toerist met de vinger te wijzen.
Ik ben het met je eens dat we ons allemaal moeten bezinnen over ons reisgedrag en dat veel groene jongens en meisjes niet zelden een relatief grote voetafdruk hebben als het op reizen aankomt. Maar volgens mij hoef je niet perse thuis te blijven. Je kan ook op vakantie met de trein, met de fiets, of gewoon te voet. En in al die gevallen ga je automatisch minder vaak en minder ver van huis weg, tenzij je voldoende tijd neemt. Iemand die naar China fietst, daar kan je toch niets op tegen hebben? Dat soort reizen wordt al eeuwen ondernomen, al ging het dan nog wat trager.
Maar je kan ook veel dichter bij huis reizen. En ook daar heb je niet echt een reisgids voor nodig. Ik las zonet over de wandeltochten van Monique Besten. Ze maakte haar eerste (zesdaagse) wandeltocht door de grens van een Nederlandse gemeente nauwgezet te volgen, door de tuinen en zelfs de huizen van de mensen heen: "I felt the way I had felt as a kid when I went out exploring the vast forest behind my parents’ house." http://dark-mountain.net/blog/a-soft-armour/
Geplaatst door: Kris De Decker | 16 april 2014 om 15:05
(14)
@ Herman: het is je volste recht om het artikel als moralistisch gezever te bestempelen, maar het zou inderdaad wel nuttig zijn als je daar wat argumenten bijgeeft. Want ik zie de moraal niet.
@ Olivier: Het zou inderdaad kunnen dat Brugge de zaken beter aanpakt dan Barcelona. Zo goed ken ik de situatie daar niet. Maar de keren dat ik in Brugge was, vond ik dat er toch wel wat veel volk rondloopt om van een leefbare stad te kunnen spreken. Het gaat niet enkel over de winkels.
Geplaatst door: Kris De Decker | 16 april 2014 om 15:17
(15)
@Kris (13): volledig akkoord.
Geplaatst door: Lieven Bervoets | 16 april 2014 om 15:52
(16)
Toevallig vandaag dit artikel:
http://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1855183/2014/04/16/Thailand-is-Chinese-varkens-spuugzat.dhtml
We hebben wat geld over, we hebben vrije tijd die we niet weten in te vullen. Ons huis ligt al vol met overconsumptie aan spulletjes en spelletjes. Dan gaan we maar eens op uitstap naar de plekjes die we op TV gezien hebben. Liefst met vliegtuig, want daar is de service altijd verzorgd en met de glimlach, en is er randanimatie.
Het is me al opgevallen dat sommige bepleiters van energiebesparing allerhande (niet LTM !) wijzen op de financiële voordelen, en dan in hetzelfde pleidooi de "winst" aanwenden om een reisje te maken.
Eigenlijk kunnen we niet meer wensen dan dat alle bezienswaardigheden en eventueel zelfs de geschiedenis van de wereld gedigitaliseerd worden, en met een VR-bril en een bewegende zetel kunnen bezocht worden (zonder de negatieve ervaring van de andere toeristen die daar respectloos ronddwalen of voorsteken in de wachtrijen).
Als oplossing niet low-tech natuurlijk, waarvoor mijn excuses.
Geplaatst door: Koen Vandewalle | 16 april 2014 om 16:05
(17)
@14 (de auteur)
Daarom dat je met die zin jouw artikel verpest. Als je iets niet goed kent, gebruik het dan zeker niet als voorbeeld om iets te bewijzen.
Anders wel interessant thema, dat wel.
Geplaatst door: Olivier | 16 april 2014 om 16:08
(18)
@ Olivier
Overdrijf je niet een beetje? Ten eerste gaat mijn artikel over Barcelona, niet over Brugge. Ten tweede doe jij uitschijnen of er in Brugge niets aan de hand is. Hoeveel Bruggelingen zijn er uit de binnenstad gevlucht sinds het toerisme een hoge vlucht nam?
Er is een duidelijk verschil in publiek met Barcelona (Brugge trekt geen feestvierende jongeren aan), maar er zijn evengoed 1,7 miljoen hotelovernachtngen per jaar, terwijl de bevolking in de binnenstad niet eens 20.000 mensen bedraagt.
@ Koen
In feite bekijken veel toeristen de bezienswaardigheden al door een virtuele bril: de lens van hun camera. Ze nemen foto's maar vergeten te kijken.
Geplaatst door: Kris De Decker | 16 april 2014 om 16:38
(19)
In essentie is reizen verrijkend: de reiziger stapt uit zijn routine en comfortzone, verruimt zijn blik (en met enig geluk ook die van anderen die hij ontmoet) - alleen blijven we tegenwoordig wellicht ook ver van huis te veel in ons eigen wereldje hangen. Maar @koen, virtueel reizen levert je alleen kennis op, geen beleving (en ook geen inkomsten voor de stad) en is dus de ultieme vorm van negatief toerisme (extreem lage milieu-impact maar ook extreem lage meerwaarde)
Een debat over dit onderwerp is aan de orde. Ik zou bijvoorbeeld graag weten hoe stadsbesturen (of hoger) het toerisme kunnen sturen, en de overlast beperken. Zijn er geslaagde voorbeelden?
Geplaatst door: marjolijn | 16 april 2014 om 20:21
(20)
Jammer dat dit stuk niet de nadruk legt op het steeds grotere aantal vliegreizen voor enkele dagen naar verre bestemmingen. Dat zorgt voor de zware milieulast, vooral als de bestemming niet de stad maar een kwetsbaar oord is. Als er toch gevlogen moet worden, dan liever naar een druk strand of stad, zodat kwetsbare gebieden ontzien worden.
De nadruk "de geconcentreerde aanwezigheid van toeristen maakt de plaatselijke cultuur kapot" verzwakt het betoog juist. Is een vliegreisje voor een popconcert of een marathon of een voetbalwedstrijd geen probleem? Maakt het stedenbezoek van eigen landbewoners geen verschil?
Probeem van stadsbezoek is de beperking tot een heel klein deel van de stad. Het totaal aantal stedelingen zegt weinig, het grootste deel van Brugge kent weinig bezoekers en hoe korter het bezoek, hoe minder de overlast.
"Barcelona is de meest bezochte stad in Europa na London, Parijs en Rome"
Nee, Berlijn heeft meer bezoekers.
Geplaatst door: roland | 17 april 2014 om 18:53
(21)
Vorig jaar zag ik een documentaire over Venetië, waar een teller het aantal mensen bijhoudt dat er nog woont; net na WOII nog 175.000, nu zo'n 60.000. Het linkje naar de documentaire is er nog, maar de film is niet meer te bekijken, jammer hoor. http://www.hollanddoc.nl/kijk-luister/documentaire/i/i-love-venice.html
Geplaatst door: Anne | 19 april 2014 om 23:33
(22)
@18 Sterk argument om om mijn reactie overdreven te noemen.
1. Wie heeft het over Brugge in zijn artikel?
2. De stadsvlucht in Brugge is kleiner dan in steden die verhoudingsgewijs minder toeristen aantrekken. Ik denk dat criminaliteit, overlast, enz. een veel grotere factor is in die stadsvlucht dan het aantal toeristen. Stadsvlucht lijkt me een goede indicator zijn van de leefbaarheid van een stad.
3. Ik doe niet alsof er geen problemen zijn in Brugge maar als Bruggeling heb ik er misschien meer ervaring mee. "Brugge is al jaren een themapark" en "Zo goed ken ik de situatie daar niet. Maar de keren dat ik in Brugge was, vond ik dat er toch wel wat veel volk rondloopt om van een leefbare stad te kunnen spreken." getuigen van een enorme vooringenomenheid zonder echt kennis van zaken.
Geplaatst door: Olivier | 24 april 2014 om 13:22
(23)
@Olivier, Het stuk omschrijft de monocultuur als "een overaanbod van hotels, terrasjes, souvenirshops, eethuizen voor een snelle hap, luxueuze winkels"
Wanneer is er "overaanbod" is en waarom telt alleen "een snelle hap"?
Stadsvlucht, zowel van bewoners als van bedrijvigheid, is zeker een punt, vooral als centrumvlucht! "stadsvlucht in Brugge is kleiner dan in steden die verhoudingsgewijs minder toeristen aantrekken". Waar is die uitspraak op gegrond? Natuurlijk zorgen toeristen voor veel werk en florerende toeristische bedrijven, maar dat maakt de eenzijdigheid niet anders.
De indruk wordt gewekt dat kort bezoek het slechts is. Vreemd als het aantal halveert en de verblijfsduur verdubbelt, is de druk niet anders.
Blijkbaar is het belangrijkste punt de forse toeristengroei in Barcelona.
Geplaatst door: roland | 25 april 2014 om 19:16
(24)
Langzamerhand wordt de overdreven reislust van de moderne mens ter discussie gesteld.
Wij, m'n vrouw en ik, maken geen vliegreizen, al hebben we geen vliegangst. We vinden dat namelijk een minderwaardige manier van menselijk transport.
Onze vakanties in het buitenland blijven de laatste 15 jaar beperkt tot 2 weken in de voorzomer en 1 week in de nazomer. Altijd gaan we naar de Starnberger See, waar we een appartementje huren op een boerderij, en maken fietstochtjes in de omgeving. Ook gaan we meerdere malen naar München (met eigen auto naar een P&R en verder met de S7 naar de stad).
Die streek is ons tweede thuis geworden. Omdat we daar vaak komen zien we veel weer terug en onze nieuwsgierigheid doet ons bij elk verblijf nieuwe dingen ontdekken.
Het waardevolle is dat we dat stukje Beieren, en vooral de stad München, goed hebben leren kennen, ervan zijn gaan houden en graag meer willen weten over de cultuur en de geschiedenis ervan.
Wij vinden dit soort vakanties, waarbij je een binding opbouwt met een streek, de cultuur en de mensen die daar wonen, meer waard dan min of meer lukraak over de gehele wereld rondhopsen.
Geplaatst door: WT de Vries | 09 mei 2014 om 11:23