Lowtech Magazine

Warmtemolens: Verwarm je huis met windenergie

Illustratie: Rona Binay voor Lowtech Magazine.

Hernieuwbare energieproductie is vrijwel geheel gericht op de generatie van elektriciteit. Maar we hebben meer energie nodig in de vorm van warmte, en die kunnen zonnepanelen en windturbines slechts indirect en relatief inefficiënt produceren.

Zonneboilers slaan de conversie naar elektriciteit over en leveren hernieuwbare warmte op een directe manier, zonder energieverliezen. Veel minder bekend is dat “warmtemolens” hetzelfde kunnen doen in een winderig klimaat: ze zetten hernieuwbare energie direct om in warmte, zonder dat er elektriciteit aan te pas komt.

Luchtverwarming in de middeleeuwen: de hypocaust met warmteopslag

De Romeinen worden beschouwd als de uitvinders van het eerste rookvrije verwarmingssysteem in West-Europa: de hypocaust. Tot voor kort gingen de meeste historici ervan uit dat de hypocaust verdween na de val van het Romeinse Rijk, maar recent onderzoek laat zien dat de technologie tijdens de middeleeuwen verder werd gebruikt en zelfs aanzienlijk werd verbeterd.

In de veertiende eeuw werd de hypocaust uitgerust met warmteopslag door bovenop de ondergrondse vuurkamer een stapel granieten stenen te leggen. Nadat het vuur was gedoofd, werden gaten in de vloer van de te verwarmen kamer geopend, waardoor hete lucht de kamer in stroomde. Een stookbeurt in een hypocaust met warmteopslag kon een ruimte dagenlang comfortabel houden.

De fruitmuur: stadslandbouw in de 17de eeuw

Koop lokale, seizoensgebonden producten: zo luidt het advies voor een duurzaam dieet. Toch is het mogelijk om met alleen maar zonne-energie zuiders fruit in noordelijke steden te produceren. Dat gebeurde op grote schaal in een aantal Franse, Engelse, Belgische en Nederlandse regio's van de zeventiende eeuw tot aan het eind van de negentiende eeuw.

De fruitmuur, waaruit de glastuinbouw zich ontwikkelde, maximaliseert de opname van zonne-energie en minimaliseert de invloed van wind. Daardoor ontstaat een microklimaat waar het tot meer dan 10 graden warmer kan zijn als erbuiten. Bij een vleesarm dieet -- een belangrijke voorwaarde voor een minder destructieve landbouw -- past gelukkig een rijke diversiteit aan groenten en fruit.

De mechanische overbrenging van energie: Stangenkunst

In de zestiende eeuw ontwikkelden ingenieurs een mechanisch alternatief voor het overbrengen van energie over lange afstanden. Netwerken van heen-en-weer bewegende houten balken transporteerden de energie van een waterwiel in een vallei naar mijnbouwmachines op een berg. Deze zogenaamde "Stangenkunsten" werkten tot op een afstand van vier kilometer.

Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw werden de houten balken vervangen door stalen kabels en werd de technologie op grote schaal gebruikt voor het oppompen van olie. Ze wordt op een handvol plaatsen nog steeds rendabel ingezet. Een Stangenkunst is zeer efficiënt en kan daarom een rol spelen in een decentrale, duurzame energievoorziening.

Het geniale ontwerp van de Chinese kruiwagen

De Chinese kruiwagen speelt een belangrijke rol in de transportgeschiedenis van het Oosten. Terwijl de Europese kruiwagen enkel werd ingezet voor het vervoer van vracht op zeer korte afstand, was de Chinese kruiwagen eeuwenlang een universeel voertuig voor het transport van zowel goederen als passagiers op veel grotere afstanden.

Bij de Chinese kruiwagen - die ook in sommige andere Oosterse landen werd gebruikt - is het veel grotere wiel in het midden geplaatst, waardoor een persoon een drie keer zwaardere lading kan vervoeren dan in het geval van een Europese kruiwagen. Bovendien werd de menselijke "bestuurder" van de kruiwagen soms bijgestaan door lastdieren en door windkracht, zodat nog zwaardere ladingen konden worden vervoerd. Het unieke voertuig kent geen enkele tegenhanger in de Europese transportgeschiedenis.