Hoeveel CO2 kunnen we uit de atmosfeer halen als we alles uit hout bouwen?

Het op grote schaal inzetten van hout als grondstof is volgens sommige studies een eenvoudige, goedkope en doeltreffende methode om het CO2-gehalte in de atmosfeer te verlagen. Maar als biomassa wordt gebruikt als energiebron, dan komt de koolstof die door een bos gedurende decennia uit de atmosfeer werd gehaald, in één klap weer vrij.

Gebruiken we daarentegen hout als een bouwmateriaal, dan kan de koolstof van een verdwenen bos nog vele decennia worden opgeslagen. Bovendien wordt tegelijkertijd bespaard op andere materialen zoals beton, metaal of plastic, waarvan de productie CO2-intensief is.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bossen halen koolstofdioxide (CO2) uit de atmosfeer en zetten die via het proces van fotosynthese om in koolstof (C) en zuurstof (O). De zuurstof wordt vrijgegeven, terwijl de koolstof wordt opgeslagen in de stam, de wortels, de takken en de bladeren. Een uitbreiding van het bosareaal is dus een manier om het CO2-gehalte in de atmosfeer te doen dalen.

De koolstof die door een boom uit de lucht wordt gehaald, wordt niet permanent opgeslagen. Als we de natuur haar gang laten gaan, dan zullen bomen in een gezond bos na vele decennia sterven. Bij de ontbinding van dood hout komt koolstof deels weer als koolstofdioxide in de atmosfeer terecht, en deels als koolstof in de bodem. Dat zorgt ervoor dat de netto-opname van koolstofdioxide na een tijd verkleint en mogelijk zelfs stopt. De CO2-opname van jonge bomen wordt immers gecompenseerd door de CO2-uitstoot van dode bomen. Het bos blijft een reservoir van koolstof, maar het reservoir is "vol".

Bij een bosbrand komt de opgeslagen koolstof van een bos in één klap opnieuw als CO2 in de atmosfeer terecht, terwijl dat proces bij de ontbinding van dood hout veel vele malen langzamer verloopt -- het kan 100 jaar of langer duren eer een grote, oude boom volledig ontbonden is. Bovendien worden bij een bosbrand alle bomen tegelijk vernietigd, zodat de uitstoot niet kan worden gecompenseerd door de aangroei van jonge bomen. Een bosbrand kan er dus voor zorgen dat een bos in plaats van een oplossing opeens een probleem wordt, althans vanuit de optiek van de klimaatverandering: het wordt tijdelijk een enorme netto producent van CO2, net zoals auto's, fabrieken en energiecentrales.

Een natuurlijk bos dat gespaard blijft van brand (en ziekte), zal nooit een netto-producent van koolstofdioxide worden. Het houdt permanent een bepaalde hoeveelheid koolstofdioxide uit de atmosfeer.

Biomassa als energiebron

Als er vandaag de dag bossen worden aangeplant met het doel de CO2-uitstoot terug te dringen, dan is dat meestal niet om die bossen daar gewoon te laten staan. Het doel is doorgaans het periodiek omhakken van het bos om de bomen te gebruiken als energiebron of grondstof. Net als in de natuur kunnen de gevolgen voor de koolstofcyclus heel verschillend zijn.

Een klimaatneutrale bosbrand. Foto.

Het verbranden van biomassa voor energieproductie -- warmte, elektriciteit, of biobrandstoffen -- wordt als klimaatneutraal beschouwd omdat de CO2 die bij het verbrandingsproces in de atmosfeer vrijkomt, tijdens de groei van het bos uit de atmosfeer werd of zal worden gehaald. Maar in feite is het effect hetzelfde als bij een bosbrand. Van een bosbrand kan je evengoed zeggen dat hij klimaatneutraal is: de CO2 die door de brand wordt geproduceerd, werd immers tijdens de decennia ervoor door het afgebrande bos uit de lucht gehaald, en zal (hopelijk) opnieuw worden opgenomen door het bos dat er de komende decennia in de plaats zal komen.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bomen blijven de functie van CO2-reservoir vervullen, ook al bestaat het bos intussen niet meer

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Echter, in beide gevallen geldt dat het bos tijdelijk zijn rol als koolstofreservoir verliest en dus het CO2-gehalte in de atmosfeer verhoogt. Pas als het nieuwe bos is volgroeid, wordt de situatie hersteld. Die "koolstofschuld" loopt al snel op van twintig tot vijftig jaar, en is soms nog langer. Natuurlijk is er een verschil tussen bosbrand en energieproductie: de potentiële energie van een bosbrand gaat verloren voor de mens, terwijl de gecontroleerde verbranding van biomassa energie oplevert. De CO2-uitstoot van de biomassa wordt dus gecompenseerd door de vermeden CO2-uitstoot van de fossiele brandstoffen, die anders die energie hadden moeten leveren. Maar zolang de koolstofschuld niet is terugbetaald, heeft het gebruik van een bos als energiebron geen enkel voordeel opgeleverd tegenover een bos dat gewoon blijft staan.

Biomassa als grondstof

Als een bos periodiek wordt omgehakt voor de productie van grondstoffen krijgt het hout niet de kans om te ontbinden, maar gaat het evenmin meteen de atmosfeer in. Integendeel. De koolstof die door een boom uit de atmosfeer werd gehaald, blijft ook opgeslagen gedurende de levensduur van het uit het hout vervaardigde product. Bomen blijven dus de functie van CO2-reservoir vervullen, ook al bestaat het bos niet meer. Bovendien groeit er intussen een nieuw bos aan dat opnieuw CO2 uit de atmosfeer opneemt, en besparen we ook nog eens op andere bouwmaterialen zoals beton, metaal of plastic, waarvan de productie CO2-intensief is. Deze driedubbele winst zorgt ervoor dat de CO2-opslagcapaciteit van een bos spectaculair kan toenemen.

Open Academy, Norwich, Engeland. Foto KLH UK.

Afhankelijk van de toepassingen kan koolstof decennia tot een paar eeuwen in hout vastzitten. Houten gebouwen hebben een levensduur van 80 tot 100 jaar. Het hout kan daarna worden hergebruikt of gerecycleerd, waardoor de levensduur opnieuw met jaren of met decennia kan worden verlengd. Als hout uiteindelijk op een stortplaats terechtkomt, kan het opnieuw tientallen jaren duren eer het ontbonden is. Zelfs producten met een ogenschijnlijk korte levensduur -- zoals papier -- kunnen dankzij recyclage en de trage ontbinding op stortplaatsen (weinig zuurstof) decennialang koolstof uit de atmosfeer houden.

Omhakken of laten staan?

Als we louter naar de CO2-emissies kijken, dan is het beheren van een bos met het oog op grondstoffenproductie voordeliger dan het bos gewoon zijn natuurlijk gang te laten gaan, zo stellen een aantal onderzoeken. Volgens een van die studies haalt een natuurlijk woud (de groene lijn in de grafiek hieronder) na ongeveer 45 jaar een opslagcapaciteit van ongeveer 180 ton koolstof per hectare. De daarop volgende 150 jaar blijft die opslagcapaciteit min of meer gelijk, aangezien de ontbinding van dode bomen de CO2-opname afremt.

Als het bos om de 45 jaar gekapt wordt en het hout wordt gebruikt als grondstof (de gele lijn), dan stijgt de opslagcapaciteit na de eerste 45 jaar verder. Er volgt een dip na elke oogst, maar de totale opslagcapaciteit gaat in stijgende lijn: tot 300 ton koolstof per hectare 250 jaar na de eerste oogst, of ruim 50 procent meer dan het natuurlijk bos.

Bron: "An Assessment of Carbon Pools, Storage, and Wood Products Market Substitution Using Life-Cyvcle Analysis Results", John Perez-Garcia et al., Wood and Fibre Science, 2005/2006

De grootste winst zit echter in het feit dat het gebruik van hout de productie van een andere grondstof overbodig maakt, meestal een energie-intensief materiaal zoals metaal, plastic of beton. Er is weliswaar ook energie nodig voor het ontginnen en bewerken van hout, maar die is in vergelijking eerder klein. Houden we ook rekening met de CO2-uitstoot van de productie van bouwmaterialen, dan stijgt de opslagcapaciteit van een bos al meteen na de eerste oogst tot 300 ton koolstof per hectare, en loopt ze op tot 800 ton per hectare 150 jaar later (de blauwe lijn). 

Het contrast met de verbranding van biomassa is groot. Hoewel we ook daar de CO2-uitstoot van fossiele brandstoffen besparen, moeten we een even grote hoeveelheid CO2 opofferen om dat te bereiken. Zetten we daarentegen hout in als bouwmateriaal, dan besparen we de CO2-uitstoot van alternatieve bouwmaterialen zonder dat de door het bos opgeslagen CO2 opnieuw in de atmosfeer terecht komt. 

Houten flatgebouwen, pijpleidingen en windturbines

Bijna alles wat vandaag uit beton, metaal of plastic is gemaakt, kan in principe ook uit hout worden vervaardigd. Moderne productiemethoden hebben de toepassingen en praktische voordelen van hout bovendien een stuk groter gemaakt. Hout is uitermate geschikt voor de bouw van huizen: het is licht maar sterk, er kan snel mee worden gebouwd, en het is in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht veilig in het geval van een brand. Daarbij komt dat hout beter isoleert dan beton, metaal of baksteen en dus ook bespaart op de verwarmingskosten of isolatiekosten.

Foto KLH UK.

Met biomassa kan snel en op groot formaat worden gebouwd. Voor houten huizen en andere grote bouwwerken wordt nu gebruik gemaakt van gelamineerde houtpanelen, die ter plaatse aan elkaar worden gelijmd en geschroefd. De firma KLH UK specialiseert zich in deze toepassingen en leverde onder meer de materialen voor een houten flatgebouw in Londen dat acht verdiepingen en ongeveer 30 appartementen telt. Het is momenteel het hoogste gebouw uit hout ter wereld. De structuur werd met slechts 4 mensen op 27 dagen gebouwd -- één verdieping per drie dagen. Een ander voorbeeld uit Groot-Brittanië is het al even imposante Fairmule House.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Met biomassa kan snel en op groot formaat worden gebouwd.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ook bruggen worden opnieuw uit hout gebouwd, zoals het Krúsrak en het Dúvelsrak in Friesland. De bruggen zijn in gebruik sinds 2008 en 2010, kunnen elk een gewicht dragen van 60 ton, en hebben een verwachte levensduur van 80 jaar. Minstens even opmerkelijk is de renaissance van de houten windmolen. De 100 meter hoge windturbine op de foto's hieronder werd eind vorig jaar neergezet in Hannover in Duitsland. Het piekvermogen is 1,5 megawatt en er werd ongeveer 300 ton metaal bespaard in vergelijking met een gewone windturbine.

Net als bij de bouw van het appartementsblok in Londen en de brug in Nederland vergemakkelijkte het gebruik van gelamineerde houtpanelen de bouw en het transport, waarvoor normaal gezien speciale voertuigen nodig zijn. Het bouwmateriaal werd in standaard scheepscontainers aangevoerd en ter plaatse in elkaar geknutseld.

De TimberTower. Foto: Designboom.

Hout kan natuurlijk niet altijd andere materialen vervangen; denk maar aan computerchips, luchtbanden of elektrische motoren. Soms kan het wel maar is het gewoon niet verstandig: het wegdek van de Friese bruggen is uit staal gemaakt, omdat het in hout vier meter dik had moeten zijn. Niettemin zijn de mogelijke toepassingen van hout als bouwmateriaal vrijwel eindeloos. Houten treinen, vliegtuigen en schepen waren vroeger de gewoonste zaak van de wereld. Tot voor kort waren alle dwarsliggers op het spoor van hout. De Canadese firma Canbar bouwt al sinds de negentiende eeuw houten pijpleidingen en opslagtanks. En op kleine schaal zijn de toepassingen nog veel groter. 

Hoeveel CO2 kan worden opgeslagen door houten objecten?

Een kubieke meter hout bevat gemiddeld ongeveer 245 kilogram koolstof. Dat komt overeen met 900 kilogram koolstofdioxide: koolstof verbindt zich in de lucht immers aan twee atomen zuurstof, waardoor het gewicht meer dan verdriedubbelt. Het houten flatgebouw in Londen bevat 926 kubieke meter hout en "bewaart" dus ongeveer 730 ton koolstofdioxide. Dat komt overeen met 5,2 miljoen kilometer autorijden (bij een uitstoot van 140 gram per km).

Daarbij komt de nog koolstofdioxide die wordt uitgespaard door het niet-produceren van andere grondstoffen: metaal, plastic of beton. Voor het Engelse flatgebouw bedraagt deze besparing volgens de architect meer dan 1.100 ton koolstofdioxide. De totale CO2-reductie van het gebouw is dus 1.830 ton, wat overeenkomt met 75 auto's die elk 200.000 kilometer rijden.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De bouw van 10.000 houten flatgebouwen in België per jaar zou de nationale CO2-emissies met ongeveer 17 procent doen dalen

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De bouw van 10.000 van soortgelijke houten flatgebouwen in België zou de nationale CO2-emissies met ongeveer 17 procent doen dalen. In Nederland zou een CO2-reductie bekomen worden van ongeveer 10 procent. België en Nederland zouden daar samen ongeveer 10 miljoen kubieke meter hout voor nodig hebben, ongeveer 1/50ste van de totale houtproductie in Europa (EU-27). Het gaat om een eenmalige besparing. Als we de CO2-reductie willen behouden, dan moeten we elk jaar 10.000 van deze flatgebouwen neerzetten. Onmogelijk is dat niet: België en Nederland bouwden in 2011 samen meer dan 100.000 gebouwen.

Het bouwen van houten gebouwen (en andere objecten uit hout) is echter geen geschikt middel om onze volledige CO2-uitstoot te neutraliseren. Zelfs als we genoeg bos zouden kunnen planten, dan nog zouden we uiteindelijk met een gigantische hoop gezaagde bomen blijven zitten waar we geen blijf meer mee weten -- CO2 is wel degelijk een afvalprobleem.

Een houten velomobiel: bron.

De strategie moet met andere besparingen worden gecombineerd. Zo wordt een groot deel van de CO2-emissies veroorzaakt door auto's. Het zou te gek zijn om houten huizen te bouwen om daarmee de broeikasgassen van auto's uit de lucht te halen, omdat er voor de auto ook heel goedkope, efficiënte en doeltreffende alternatieven bestaan. Bovendien is de auto een doorlopende producent van broeikasgassen, zodat we tot het einde der tijden houten huizen zouden moeten blijven bouwen.

Bodemverstoring

Het leidt geen twijfel dat het gebruik van hout als grondstof een zinniger strategie is dan het gebruik van hout als energebron (tenzij er aan een aantal voorwaarden wordt voldaan, lees "Hoe duurzaam zijn houtpellets?"). Hout verbranden om elektriciteit op te wekken en daar vervolgens aluminium mee te produceren voor de bouw van een aluminium tafel, kan nooit zo efficient zijn als het bouwen van een houten tafel. Maar of het gebruik van hout als grondstof echt meer CO2 bespaart dan wanneer we het bos gewoon zouden laten staan, is minder zeker. Het is een bovendien een controversieel punt, omdat het makkelijk misbruikt kan worden om oude, natuurlijke bossen om te vormen tot monoculturele, winstgevende plantages.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De kennis over de CO2-opslagcapaciteit van bossen vertoont nog flinke gaten.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De kennis over de CO2-opslagcapaciteit van bossen vertoont nog flinke gaten. Een relatief weinig bestudeerde maar belangrijke vraag is in welke mate een regelmatige kap van het bos de opslagcapaciteit van de bosbodem beïnvloedt. Ontbindend hout geeft koolstof vrij aan de atmosfeer, maar injecteert het ook in de bodem. Wortels van levende bomen doen hetzelfde. Er zit waarschijnlijk meer koolstof in bosbodems dan in levende biomassa. Bij een natuurlijk bos is er helemaal geen bodemverstoring en kan de vooraad koolstof in de bodem eeuwenlang blijven aangroeien.

Het kappen van een bos stelt de bodem echter vrij aan de lucht, waardoor oxidatie optreedt en CO2 vrijkomt. Hoe vaker er gekapt wordt, hoe groter het verlies. Bovendien verhindert een regelmatige houtkap van een relatief jong bos ook dat de bodem verrijkt wordt het koolstof van ontbindend hout, en van alle organismen die daar bij horen. In feite verleggen we dus het CO2-reservoir van de bosbodem naar een verzameling houten producten. Hun functie is dezelfde: het koolstof van vorige generaties bossen opslaan.

Niet alle koolstof van een omgehakt bos wordt omgezet in bruikbaar hout. De meeste onderzoeken stellen dat 50 tot 80 procent van de koolstof in de bomen in houten producten terecht komt, maar sommige studies komen tot veel lagere percentages. Mogelijk komt er alles samen in bepaalde gevallen meer koolstof vrij bij de oogst van een bos dan wat er door houten producten kan wordt opgeslagen en bespaard. Zeker is ook dat een voor maximale CO2-opslag beheerd bos niet dezelfde biodiversiteit zal bieden als een natuurlijk bos.

Kris De Decker

Verwante artikels:

• Hoe duurzaam zijn houtpellets?
• Duurzaam bosbeheer: hakhout en knotbomen
• Voorbij de blokhut: bouwen met volledige bomen
• Maak alles samen: open modulaire hardware
• Ambachtslui in de 21ste eeuw
• Houtgasauto's: rijden op brandhout
• Zit er te veel of te weinig olie in de grond? "peakoil" of "global warming", wat is nu eigenlijk het probleem?

Comments

[Geplaatst door: YvetteD]

(1)

Waarom word er niet gekeken naar Hennepvezels?
Van de hennepplant kan van alles gemaakt worden, zowel voor het bedrijfsleven als voor persoonlijk gebruik en het groeit sneller dan een boom bijv.

Alles van hout bouwen in geen optie als er niet bijgeplant word. de huidige bossen, amozone bijv, staat al onder extreme druk en worden vernietigd voor landbouw.

[Geplaatst door: Renaat]

(2)

@ YvetteD,

hennep is een interessante vezel (voor isolatie,voor kleding, als grondstof voor sooren planken, ...) maar ik zie niet hoe deze hout kan vervangen in de bouw.

Bovendien is het probleem met hennep (en vergelijkbare gewassen) ook nog steeds dat men gigantisch veel grond nodig heeft als men het grootschalig wil toepassen en dat - als men het niet doordacht aanpakt en zich te sterk op het optimaliseren van de productie richt) - de grond uitgeput wordt.

(Ik kan overigens niet voor Kris spreken, maar het artikel ging over hout, niet over Hennep. Ik vind kritiek dat het artikel ook over iets anders had moeten gaan - hoe goedbedoeld ook - redelijk ongepast. Ik heb trouwens liever een artikel dat diep ingaat op één onderwerp dan een artikel dat absoluut alles probeert te behandelen.)

[Geplaatst door: Karl van Staeyen]

(3)

De opslag van CO2 in de bodem is inderdaad een heel belangrijk en grotendeels genegeerd aspect. In ons altijd vochtig klimaat kunnen we dat bereiken via bossen, knotten, hakselen, mulchen en dergelijke. In de periodiek droge gebieden - en die beslagen de grootste oppervlakte - werkt die strategie niet. Daar kunnen we veel inspiratie halen uit het werk van Allan Savory.
http://www.youtube.com/watch?v=vpTHi7O66pI

[Geplaatst door: Stormbeest]

(4)

"en het is in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht veilig in het geval van een brand."

Pardon?!

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(5)

Stormbeest: een houten constructie is veiliger in een brand dan een stalen constructie. Die laatste zal opeens bezwijken onder de hitte, terwijl hout voorspelbaar brandt en veel langer de structurele integriteit behoudt.

De branden die grotendeels uit hout gebouwde steden in de middeleeuwen hebben platgelegd, hadden veel meer te maken met de beperkte middelen voor brandbestrijding (emmers water) en met het gebruik van open vuren voor verlichting, verwarming en koken, dan met het materiaal van de huizen.

[Geplaatst door: rik pieters]

(6)

ik bouw al jaren in hout,
en ekologisch,
en mij bekruipt het gevoel dat ik eigenlijk bossen verniel,
ipv een goed werk te doen voor de natuur

ohja, en bossen leven van co2
...
maar dat zal hier niet graag gehoord worden, vrees ik

groeten,
rik

[Geplaatst door: Ad Vlems]

(7)

@Renaat en @YvetteD
In Frankrijk, Spanje en Engeland zijn honderden woningen gebouwd van hennep. Meestal houtskelet met muren van hennep, gemengd met kalk of leem.
Hier staat een interview met Kevin McCloud:
http://duurzaambouwen.virtueelsymposium.nl/videos_artikelen/view/79/bouwen_met_hennep_/

Veel inspiratie, Ad

[Geplaatst door: Ad Vlems]

(8)

Wederom een informatief artikel, bedankt daarvoor. Ik heb een keer een gesprek gehad bij TNO met twee biobased bouwen experts. Volgens hun is biobased bouwen de toekomst, maar er is te weinig hout om massaal over te stappen; als we alle huizen met planken en balken zouden bouwen, zou er gewoonweg een tekort zijn. Zij verwachten dat de toekomst van het bouwen zit in het ontwerpen van sterke organische bouwmaterialen gevuld met lucht, zoals honingraatstructuren. Er zijn bedrijven samen met TNO bezig om dit te ontwikkelen. Ik verwacht dat Biomimicry daarin ook een rol zal spelen.
Maar tot die tijd is het bouwen met hout of andere organische materialen een goede manier om CO2 op te slaan.

Hartelijke groeten,

Ad Vlems
Ecodorp Brabant

[Geplaatst door: Renaat]

(9)

@Ad,

heb je mijn post wel gelezen? Want eigenlijk geef je me gewoon gelijk. Ik schreef immers dat ik niet zie hoe je hout als constructief element kan vervangen in de bouw, niet dat je geen hennep kan gebruiken in de bouw.
En jij spreekt over houtskelet, waarmee je aangeeft dat er nog hout nodig is. Van de rest van de mogelijkheden van hennep was ik reeds op de hoogte en die mogelijkheden heb ik niet ontkent.

[Geplaatst door: Dominique]

(10)

Hout alleen kan niet alles oplossen, stro ook niet, hennep ook niet, ... Enkel een zo breed mogelijk scala van duurzame ecologische materialen tezamen kan dat ==> diversiteit aan materialen. En ook aan ontwerp-, transport-, leefwijzen, enz. zal er gediversifieerd moeten worden. En waarom voelt men zich zo vaak aangevallen in een comment board?

Groeten,

Dominique

[Geplaatst door: Siem]

(11)

In verband met brandveiligheid van houten constructies: eik is zelfs gebruikt als hitteschild door China om satellieten veilig naar de Aarde terug te brengen (tot ong. 1500°C!).

"At the other end of the spectrum of sophistication, the Chinese have successfully used a very low-tech approach for protecting their SKW series of recoverable satellites – panels of oak."

http://www.daviddarling.info/encyclopedia/R/reentry_thermal_protection.html

http://www.newscientist.com/article/mg14619738.300-space-oddities.html

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(12)

Inderdaad een zeer goede en goedkope oplossing om CO2 uit de atmosfeer te houden.
Waarschijnlijk zal men deze constructies een speciaal beschermd statuut moeten geven om te vermijden dat ze snel als goedkope brandstof worden aangewend na een eerste levensfase.
Misschien inwrijven of verlijmen met iets wat geweldig stinkt als het verbrandt.

[Geplaatst door: Jan]

(13)

De CO2 uitstoot in België is nu 13x groter dan de maximale opnamecapaciteit van het totale grondgebied, indien alles zou volgeplant worden met bomen. Bron : http://eoedu.belspo.be/nl/applications/cfix-resultats.asp?section=8.3.1 Zelfs massaal bomen planten maakt dus niet echt een deuk in onze uitstoot...

Merk op dat een groot deel van de planeet miljoenen jaren bijna permanent vol stond met oerbossen en moerassen, die onze fossiele brandstoffen hebben geproduceerd, waarin dus vele miljarden tonnen CO2 opgeslagen werden. Wel, die hebben we met z'n allen in een paar decennia bijna allemaal terug de lucht in geblazen. De schaal van die uitstoot is moeilijk te vatten.

Denken we nu echt dat het bouwen in hout een significant verschil in CO2 zal uitmaken ? Om een invloed te hebben op het klimaat, zullen de knappe bollen een methode moeten bedenken om snel CO2 ofwel om te zetten naar de bestanddelen, waarna we iets leuks kunnen doen met al die pure koolstof, ofwel op te slaan in dezelfde ruimte waar het al die tijd is geweest : onder de grond. Een boom groeit gewoon te traag om nog tijdens ons leven een verschil te maken.

Als het dan toch gaat over CO2 opslag, moeten we misschien wel kijken naar de oceanen ( 70 % van ons BLAUW planeetje ). Een groot deel daarvan is te vergelijken met de Sahara : een vrij levenloze bedoening. Indien we over zo'n oppervlakte de biomassa substantieel kunnen verhogen, dan kijken we toch naar een CO2 reservoir om U tegen te zeggen.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(14)

Jan, als je hout gaat inzetten voor bijvoorbeeld de constructie van gebouwen, dan kan je veel meer CO2 opslaan dan wanneer je het grondgebied zou volplanten met bomen. Dat is de kern van het verhaal, en daar ga je in je reactie gewoon aan voorbij.

Daarnaast hoeft het hout niet van binnen de landsgrenzen te komen. België is nu eenmaal een piepklein land met een grote bevolking. Het kan op geen enkele manier zelfvoorzienend zijn.

[Geplaatst door: Jan]

(15)

Kris, ik begrijp uw stelling perfect, en ze klopt ook, maar helaas maar voor een gedeelte : ik denk dat het reservoir dat je zo maakt bijlange niet groot genoeg is om significant te zijn.

Op een bepaald punt is het potentieel van gebouwen dat je kan bouwen met hout verzadigd, en vanaf dan zal het jaarlijks aantal nieuwe gebouwen in hout dalen. Daarbij : een groot deel van de gebouwen wordt binnen de 50 à 60 jaar vervangen (lees afgebroken en herbouwd).
Vanaf dan hebben we het over een vervangingsmodel. Het hout uit de afgebroken gebouwen zal waarschijnlijk grotendeels hergebruikt worden, maar uiteindelijk toch ook verbrand of gecomposteerd worden.
Het reservoir zit op dat punt 'vol'.

België is in deze discussie niet van tel : het gaat hoe dan ook over een globaal probleem. De cijfers die ik aanhaalde over België zullen echter representatief zijn voor veel andere landen, en niet alleen in Europa.

Om de schaal van het probleem op wereldvlak beter te schetsen :
In mijn houten huis (jawel !) is ongeveer 40 m³ hout verwerkt, à 900 kg CO2 per kuub is dat 36 ton CO2.
Herhaal dat 71.6 miljoen keer per jaar en dan hebben we enkel de CO2 hoeveelheid uit petroleum voor 1 jaar afgedekt. Voor kolen : bijna 21 miljard ton CO2 vorig jaar of 583 miljoen huizen... per jaar ! Die verhouding duidt op de futiliteit van de CO2 opslag in houten constructies.

Zolang we geen CO2 in gigantische hoeveelheden uit de cyclus kunnen halen en vastleggen voor millennia, zullen al onze inspanningen om de klimaatwijziging te stoppen futiel blijven.

Het is voor ieder een goede zaak indien we allen in hout bouwen, maar de opwarming stoppen we er niet mee.

[Geplaatst door: kris de decker]

(16)

Jan: in je berekening hou je geen rekening met de CO2 die wordt bespaard door het niet moeten produceren van beton, staal of baksteen. Zoals in het artikel wordt uitgelegd, zit daar de grootste winst.

[Geplaatst door: Jan]

(17)

Kris : Dus hebben we slechts 298 miljoen houten huizen per jaar nodig in plaats van 655 miljoen. Ok.

Dat betekent grofweg 7,45 miljard ton hout per jaar.
De globale wereldproductie aan hout (alles door elkaar) is nu rond de 2,3 miljard ton per jaar.

Sorry Kris, ik wil niets afkraken of cynisch klinken. Ik ben enkel op zoek naar feiten en controleerbare cijfers om te kunnen inschatten of een idee echt iets oplevert voor ons milieu of niet. En dat dan ook expliciet zo te stellen : ja of nee.

Het laatste wat we nu willen is dat de mensen alle groene initiatieven overboord gooien omdat ze zich bedrogen voelen als blijkt dat al onze inspanningen eigenlijk geen wezenlijk verschil maken.

[Geplaatst door: kris de decker]

(18)

Jan, nergens in het artikel staat dat het bouwen in hout alle CO2 uit de lucht moet halen, zoals jij dat berekent. Uiteraard is dat niet haalbaar en niet wenselijk. Ik citeer mezelf:

"De bouw van 10.000 van soortgelijke houten flatgebouwen in België zou de nationale CO2-emissies met ongeveer 17 procent doen dalen. In Nederland zou een CO2-reductie bekomen worden van ongeveer 10 procent. België en Nederland zouden daar samen ongeveer 10 miljoen kubieke meter hout voor nodig hebben, ongeveer 1/50ste van de totale houtproductie in Europa (EU-27). Het gaat om een eenmalige besparing. Als we de CO2-reductie willen behouden, dan moeten we elk jaar 10.000 van deze flatgebouwen neerzetten. Onmogelijk is dat niet: België en Nederland bouwden in 2011 samen meer dan 100.000 gebouwen."

Je kan dus een aanzienlijke reductie bekomen door vanaf nu enkel nog in hout te bouwen.

[Geplaatst door: Dutch John]

(19)

@Jan,

Waarom zouden we gebouwen oprichten om ze over 50 jaar weer af te breken? Mij lijkt dat dat het resultaat is van een ongezonde vernieuwingsdrang, die geboren is uit de royale beschikbaarheid van goedkope energie en materialen. Een verspilling, maar nooit als zodanig gezien, omdat men alleen in economische termen denkt.

Met de door de eeuwen verzamelde ervaring in bouwen, moeten we nu toch in staat zijn om een gebouw neer te zetten dat de tand des tijds qua onderhoud en comfort kan overleven.

Maar nu heel wat anders: uitbreiding van het huizenbestand lijkt me overbodig, want de bevolking in de lage landen zal over enkele jaren gaan krimpen. Hoeveel behoefte zal er blijven aan nieuwe producten, zoals met name huizen, die mogelijk uit hout gefabriceerd kunnen worden?
Een stenen huis afbreken om er een houten voor terug te zetten mag misschien niet meer zo'n grote ecologische misdaad zijn, het is wel verspilling van materialen.

Wat betreft de laatste alinea van Kris zijn artikel: het is erg belangrijk dat het hout lokaal gebruikt wordt en liefst zo weinig mogelijk bewerkt. En dat is voor veel landen een probleem. Terug grijpen op andere lokale bouwmaterialen is dan beter, in plaats van per sé koolstof willen opslaan om het broeikaseffect te verminderen.

[Geplaatst door: Nils]

(20)

Bedankt voor het interessante en genuanceerde artikel. Bij het vergelijken van de impact die bespaard wordt ten op zichte van het gebruik van hout in plaats van andere bouwmaterialen is dan ook rekening gehouden met eventuele bodemuitputting? Ik heb eens een literatuurstudie gemaakt over de bio-industrie en dat leek toch naar voor te komen als hét pijnpunt. Of heeft een bos bij het groeien de tijd om uitputting te voorkomen?
Mij lijkt het inderdaad op eerste zicht dat na de verliezen in de kap (en het omwoelen+opnieuw aanplanten) de verhouding opgeslagen CO2 / uitgestoten CO2 wel eens zeer laag zou kunnen zijn. Maar als het voor bepaalde toepassingen superieur is qua eigenschappen dan levert het zeker een meerwaarde.

Maw, als manier om onze huidige CO2 uitstoot te compenseren geloof ik er (ook) niet in, maar mits meer studie en een slim design (biomimicry, zeker interessant!) kan het een essentieel onderdeel worden van duurzame gebouwen.

[Geplaatst door: Stormbeest]

(21)

Als hout werkelijk zoveel voordelen heeft, waarom is het dan in de twintigste eeuw massaal vervangen door steen, beton, metaal en kunststof?

[Geplaatst door: Brecht Schatteman]

(22)

Er bestaan zoveel houten woningen die eeuwen oud zijn, dus die geven toch duidelijk weer welk potentieel dat heeft? Als je het na 60 jaar sloopt, en weer een nieuw houten huis op zet, dan lijkt dat beter dan dat je die bakstenen huizen sloopt om de 60 jaar en er een nieuw bakstenen huis op zet.

En anderzijds, een citaatje van men grootmoeder: 'een wijs man begint met een kiezel om bergen te verzetten' en voor degen die dat niet begrijpt: vele kleintjes maken iets groot. Inderdaad, alleen overschakelen op houten huizen zal weinig veranderen, alleen overstappen van een benzine wagen naar een elektrische wagen brengt ook weinig op. Maar deze 2 tesamen zal wel wat opbrengen.
Mij moet je niet duidelijk maken dat vele zaken miniem verschil hebben, maar er zijn zoveel zaken die we kunnen veranderen.

Stel dat we allemaal in plaats van een 2de auto een velomobiel nemen om naar het werk te gaan, of een cyclokart, dan besparen we vele kilometerkes met de auto, en als we daarbovenop de velomobiel maken zoals hierboven de houten velomobiel, dan lijkt dit beter dan die plastieken gevallen. Als we dan de renovaties en nieuwbouw in hout doen, spaart ook wat uit. En als we de woonruimtes optimaal gaan benutten, dan kunnen we weer eens besparen (zie het artikel over leven op 8 m2). Ik zeg niet dat we allemaal moeten veranderen baar de kleinste woningen, maar gewoon, de kamers kunnen vaak kleiner mits we elk hoekje weten te benutten... En als we zo alles doen, dan gaat er heel veel CO2 worden uitgespaard.

Maar al de sceptici zie, het zo niet helaas, ze bekijken het geval per geval. Maar zeg dan eens dat iedereen een 3de wagen zou kopen, dan zouden er zovele sceptici op hun achterste poten gaan staan en zeggen dat dat de CO2 uitstoot teveel zou doen stijgen. Enkel en alleen eens wat meer met de fiets gaan is half werk, want die 2de auto blijft nog altijd staan en heeft ook zijn productiekosten gehad.

Maat dit is dan weer veelbelovend, en te mooi om waar te zijn. Want zeg nu zelf, gaat u uw 2de wagen vervangen door een velomobiel en gaat u dan nog eens uw huis uit hout maken en gaat u dan ook uw 1ste wagen vervangen door een elektrische auto en zo voort. Dan zal ik uw reactie eens kort samenvatten: 'nee, u bent zot, zoveel geld heb ik niet'. Of ik zal er toch niet ver naast zitten. Er zijn niet veel mensen die die investering kunnen ophoesten, en ze zouden het er niet voor over hebben als de buren niet meedoen, want waarom zouden die dan wel zoveel CO2 mogen uitstoten?

En voor andere sceptici: hout is brandveiliger, omdat het verkoolt, en dus heel langzaam smelt, metaal houdt stand en stort plots in, terwijl je bij hout ook, ziet hoeveel er nog overschiet. Een ander argument: in de oude boerderijtjes had men een kwartier om uit de woning te vluchten bij brand, dezer dagen heeft men 3 minuten. Het huis stort misschien niet in na 3 minuten, maar de lucht is zo vervuild met toxische stoffen van de verbranding van het synthetisch materiaal.

En waarom is hout zo massaal vervangen? Nu simpelweg omdat een eik pas na 50 jaar kan gekapt worden voor een paal, dus het is een zeer lange cyclus. En zeker omdat er niet zoveel bossen meer zijn als toen. Nee, de bossen zijn toen allemaal gekapt zonder bij te planten, maar eerder bij te bouwen. Daardoor is hout zo een duur product geworden en hebben ze het vervangen door andere zaken. We zullen anders de prijs van hout en plastiek over 20 jaar bekijken, wanneer de oliebronnen nog droger staan.

Hout is ook geen wondermiddel, maar beton of kunststof evenmin.

[Geplaatst door: Brecht Schatteman]

(23)

@Stormbeest: waarom het massaal vervangen is? Omdat er nu eenmaal weinig bossen overschoten door de houtverslindende woningbouw en dan nog eens de stedelijke en industriële aangroei... Omdat er geen nieuwe boom werd gepland voor elke die werd weggehaald, ging hout verloren. Het voordeel van beton is dat men er hoog me kan bouwen, maar voor het minste plafond is er al bewapening nodig zodat je er veilig onder kan lopen. Metaal is stevig, sterk en kan voor zoveel worden gebruikt. Het staal vervangen lijkt onmogelijk, maar Henry ford had zelf een auto van hennepplastic ontwikkeld, die was 10 keer sterker dan staal en was lichter, maar het verbod op hennep heeft de autoindustrie wel verplicht tot staal. Steen is van nature uit veel aanwezig, maar je zal het hebben over baksteen. Baksteen had als voordeel dat het sneller en steviger leek, maar doordat we nu die bakstenen chemisch behandelen is veel van de oorspronkelijke voordelen weggevallen: vroeger waren ze dampdoorlatend, maar nu vormen ze een gesloten kooi, met luchtvochtigheidsschommelingen als gevolg, en nog veel andere negatieve gezondheidsaspecten. Kunststof was in de tijd dat er nog geen einde was voorspeld van de oliebronnen een van de beste investeringen. Het was relatief goedkoop. Maar nu weten we dat er ooit een einde komt aan de olie en dus ook een eind aan plastiek.

Het enige nadeel van hout is dat het lang duurt vooraleer het gebruikt kan worden (bijvoorbeeld eiken is al snel 50 jaar wachten) en er dus weinig mensen nut in zien om op zo een lange termijn te investeren, terwijl ze via gepatenteerde formules op enkele jaren rijk kunnen worden... Zelfde in de geneeskunde, cosmetica,... Alles dat van de natuur komt, word afgeschreven en moet plots bepaalde chemische behandelingen ondergaan zodat er toevallig een patent kan worden aangevraagd waardoor het bedrijf zovele jaren een economisch voordeel haalt op andere bedrijven.
Zoals het liedje zegt: it's all about the money. Denk je nu echt dat ze de makkelijke winst gaan laten liggen om iets milieuvriendelijk en biologievriendelijk aan te bieden dat geen geld opbrengt? En doordat het alternatief zo duur is, krijgt door de vraag aanbod economie het bedrijf dat iets het goedkoopst aanbied de meeste klanten. Dus door een dure grondstof zoals hout te vervangen door bakstenen, word het momenteel goedkoper en daardoor meer mensen die zo bouwen... En het bedrijf word er maar rijk van.

[Geplaatst door: Mattias]

(24)

Stormbeest, geen idee: kostprijs, levensduur, gewicht, gemak van verwerking,...?

Een CO2-taks op alles zou alvast hout een stuk goedkoper kunnen maken, want deze slaat zelfs CO2 op.

[Geplaatst door: Mattias]

(25)

In de actualiteit: "Vergeet staal en beton, de modernste flatgebouwen zijn gemaakt van hout".

Zie https://www.demorgen.be/economie/vergeet-staal-en-beton-de-modernste-flatgebouwen-zijn-gemaakt-van-hout-bec2d5ba/ (maar het zicht achter een betaalmuur, dus heb ik het niet volledig kunnen lezen).

[Geplaatst door: Mattias]

(26)

In dit [1] artikel gaan ze in op het bouwen met hout, maar de link met CO2 wordt wel niet gelegd. "Cheap stick framing has led to a proliferation of blocky, forgettable mid-rises—and more than a few construction fires."

[1] https://www.bloomberg.com/news/features/2019-02-13/why-america-s-new-apartment-buildings-all-look-the-same

[Geplaatst door: Mattias]

(27)

Een artikel [1] dat begint over Haut [2] (met 73 meter binnenkort de de hoogste houten woontoren van Nederland) en daarna verdergaat over de mogelijkheden van hout. Verder in het artikel gaat het ook over ramen, auto's en zelfs batterijen. Daarmee valt het geheel wel niet echt onder "low tech".

[1] https://www.volkskrant.nl/wetenschap/de-boom-als-basis-voor-alles-hoe-hout-het-materiaal-van-de-toekomst-kan-worden~b96560e0/
[2] https://hautamsterdam.nl/nl/

[Geplaatst door: Mattias]

(28)

Voor wie het liever in bewegend beeld ziet: de Tegenlicht-reportage van VPRO "Houtbouwers" [1]. Maar ook de klassieke tekst bestaat nog [2].

[1] https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2019-2020/houtbouwers.html
[2] https://www.dearchitect.nl/search?q=hout