Tenzij je een treinticket naar je bestemming kan boeken via de Belgische of Nederlandse spoorwegen - wat zelden het geval is als je voorbij de buurlanden reist - zijn een Europese spoorkaart en dienstregeling onmisbare hulpmiddelen bij het plannen van een internationale treinreis.
Met een spoorkaart krijg je een beeld van de mogelijke routes tussen verschillende landen en steden. Met een dienstregeling kan je vervolgens achterhalen wanneer er welke treinen over rijden. Spoorkaarten en uurroosters vind je zowel in digitale als in papieren vorm.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Het Europese spoorwegnetwerk is het langste ter wereld. De Europese Unie telt 280.000 kilometer spoor, tegenover 225.000 kilometer in de Verenigde Staten, 130.000 kilometer in Rusland, 90.000 kilometer in China en 65.000 kilometer in India. Duitsland, Frankrijk en Italië hebben het grootste netwerk in Europa, met respectievelijk 42.000 kilometer, 30.000 kilometer en 25.000 kilometer. Deze cijfers betreffen zowel het vervoer van vracht als passagiers. Kijken we alleen naar passagiersvervoer, dan hebben Europa, China en India (in die volgorde) het langste spoorwegnetwerk. De infrastructuur in de Verenigde Staten is bijna geheel gericht op het vervoer van vracht, en ook in Rusland is passagierstransport minder belangrijk.
Het Europese spoorwegnetwerk in 2000. Bron: Universiteit van Lleida.
Kijken we naar het aantal passagierskilometers, dan liggen China en India aan kop met elk meer dan 900 miljard passagierskilometer per jaar, op ruime afstand gevolgd door Europa (bijna 400 miljard passagierskilometer), Japan (bijna 250 miljard passagierskilometer) en Rusland (150 miljard passagierskilometer).
Dichtheid van spoorwegnetwerken per land. Bron: Wikipedia Commons.
De Verenigde Staten staan pas op de zeventiende plaats met 17 miljard passagierskilometer, veel minder dan Frankrijk (90 miljard km), Duitsland (80 miljard km), het Verenigd Koninkrijk (54 miljard km), Italië (45 miljard km), Spanje (22 miljard km) en Zwitserland (17,5 miljard km). Nederland en België halen respectievelijk 15,4 en 10,49 miljard passagierskilometer, niet veel minder dan de VS.
Waarom een spoorkaart?
Zelfs veel doorgewinterde internationale treinreizigers weten niet dat er zoiets als een Europese spoorkaart bestaat. Ze boeken een bepaalde bestemming en laten daarbij de keuze van de route over aan de spoorwegmaatschappij. Nochtans kan het raadplegen van een spoorkaart veel voordelen opleveren. De routes die de spoorwegmaatschappijen kiezen zijn lang niet altijd de goedkoopste, de snelste of de mooiste.
Een spoorkaart is vooral handig als je een hogesnelheidstrein of internationale verbinding wil vermijden om zo de kosten van een treinreis te drukken. Er zijn meestal meerdere alternatieve routes beschikbaar, maar die kom je alleen maar te weten als je een kaart raadpleegt. Daarbij kent Europa een groot aantal routes door spectaculaire landschappen, die op de beste spoorkaarten staan aangeduid. Het kan vaak zeer de moeite lonen om een kleine omweg te maken.
De Europese spoorkaart van InterRail
InterRail publiceert een Europese spoorkaart online, die je kan downloaden in hoge resolutie. De papieren kaart (52 x 30 cm) ontvang je samen met je ticket als je een InterRail Pass koopt. Op de achterkant van de kaart staat een overzicht van de mooiste treinroutes, alsook kaartjes van een aantal belangrijke steden met daarop de verschillende treinstations.
De European Rail Guide heeft ook spoorkaarten online, zowel van Europa als geheel als van de verschillende landen.
Thomas Cook Rail Map Europe
Een duurder maar ook beter alternatief is de Rail Map Europe, een uitgave van Thomas Cook die al aan de achttiende editie toe is (er verschijnt een nieuwe versie om de twee jaar, de huidige uitgave dateert van 2011). Deze kaart, die enkel in papieren vorm te koop is, meet uitgevouwen bijna 100 op 70 centimeter. Ze is gedetailleerder dan de kaart van InterRail. [Update: Thomas Cook heeft alle spoorpublicaties stopgezet. De European Rail Timetable zet de activiteiten verder, maar de spoorkaart is voorlopig nog niet verkrijgbaar]
Aan de ene kant staat het spoornetwerk in heel Europa afgebeeld, aan de andere kant is een deel van Europa uitvergroot (Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk, Noord-Italië, Oost-Frankrijk en een flink stuk van Oost-Europa). De kaart duidt met behulp van kleuren schilderachtige routes en HST-verbindingen aan. Het Verenigd Koninkrijk staat mee op de kaart, maar Thomas Cook biedt ook een meer gedetailleerde kaart aan: de Rail Map of Great Britain and Ireland. [Update: nu verkrijgbaar bij de European Rail Timetable]
Geen enkele spoorkaart laat overigens alle treinverbindingen zien. Lokale lijnen worden alleen getoond in populaire gebieden. De meest volledige kaart, die van Thomas Cook, toont de spoorverbindingen tussen 6.000 steden en dorpen, terwijl het Europese netwerk maar liefst 30.000 steden, dorpen en gehuchten verbindt. De spoorkaarten van Thomas Cook en InterRail laten ook de ferry-verbindingen zien in Europa, wat handig is als je naar Scandinavië of langs de Middellandse Zee reist.
Update: Een zeer interessante spoorkaart is de Rail Map Europe van de Zwitserse uitgever Kümmerly+Frey. Ze is bijna twee keer zo groot als de Thomas Cook kaart en toont een veel groter deel van de wereld, inclusief de spoorlijnen in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en een groot deel van Rusland. De kaart geeft ook aan om wat voor spoorlijnen het precies gaat.
Europese dienstregeling online
Met een spoorkaart alleen ben je niets. Je moet ook weten welke treinen er wanneer over bepaalde routes rijden, en hoe lang een bepaalde reis duurt. Opnieuw kan je zowel digitale als papieren bronnen raadplegen. De Duitse en Oostenrijkse spoorwegen bieden een gratis consulteerbare online database aan waar je de dienstregeling van alle Europese landen kan raadplegen. De Europese dienstregeling van de Duitse spoorwegen is ook beschikbaar in de Nederlandse taal, de Europese dienstregeling van de Oostenrijkse spoorwegen is alleen beschikbaar in het Engels en het Duits (maar heeft wel een betere layout). De inhoud van beide databases is dezelfde.
Er worden geen prijzen getoond en je kan er geen tickets bestellen (tenzij voor trajecten in Duitsland of Oostenrijk). Niettemin is deze database een enorme hulp bij het plannen van een internationale treinreis. Als ze niet zou bestaan, zou je online de dienstregeling van alle landen afzonderlijk moeten raadplegen.
Helemaal overbodig zijn de lokale dienstregelingen overigens niet. De online database is erg compleet, maar mist de dienstregeling voor een aantal minder gebruikelijke routes, of voor routes die door een private spoorwegmaatschappij worden verzorgd. Een voorbeeld is het traject Barcelona - Toulouse dat dwars door de Pyreneeën loopt, een spectaculaire route die bovendien goedkoper en even snel (traag) is als het alternatieve traject via de kust.
Hoe werkt de database?
De database biedt een aantal interessante mogelijkheden. Zo kan je niet alleen de dienstregeling van de treinen opvragen tussen twee plaatsen, maar ook één of meerdere tussenstations aanduiden. Dat is zeer handig om - in combinatie met een spoorkaart - alternatieve routes te ontdekken. Als je bijvoorbeeld de dienstregeling voor het traject Venetië - Genoa opvraagt, dan krijg je allemaal verbindingen te zien die via Milaan lopen. Maar er is ook een hele mooie (tragere) route die langs Bologna, Firenze en Pisa loopt.
Ook interessant is dat je hogesnelheidstreinen kan uitsluiten bij het opvragen van een dienstregeling. Dat volstaat echter meestal niet om alle regionale en interregionale treinen te vinden. Hoe vind je die dan wel? Door als bestemming de eerste stopplaats voorbij de vertrekplaats te kiezen, na het raadplegen van de spoorkaart. Als je vervolgens op het treinnummer van de getoonde verbinding klikt, krijg je het volledige traject voor die regionale of interregionale trein te zien.
Als resultaat van een zoekopdracht worden de reisduur, het aantal overstappen, het uur van vertrek en aankomst in alle stations waar een overstap nodig is, het treinnummer en het treintype getoond. Soms staat ook het spoor aangegeven waar de trein vertrekt of aankomt. Onderaan de gepresenteerde dienstregeling kan je de optie aanklikken om alle stations te tonen waar de trein passeert, inclusief het precieze tijdstip. Er wordt voor elke trein ook aangegeven wat de faciliteiten aan boord zijn: restaurant of niet, fietsenstalling, slaapplaatsen, enzovoort. Tot slot wordt er vermeld of er een reservatie nodig is of niet.
Er bestaat ook een gelijkaardige online dienstregeling voor het spoorwegnetwerk in Rusland en de voormalige Sovjet-landen.
European Rail Timetable
Verrassend genoeg kan je anno 2012 nog altijd een internationale treinreis plannen zoals dat in de negentiende eeuw gebruikelijk was. De European Rail Timetable, een maandelijkse uitgave van Thomas Cook, verschijnt al sinds 1873. [Update: Thomas Cook heeft alle spoorpublicaties stopgezet. De European Rail Timetable is nu verkrijgbaar bij de gelijknamige uitgever.]
Het is, samen met de spoorkaart van dezelfde uitgever, de beste investering voor wie vaak met de trein reist. Als je over mobiel internet beschikt, kan je natuurlijk ook op de trein de online Europese dienstregelingen van de Duitse en Oostenrijkse spoorwegen raadplegen. Maar zelfs dan is de papieren versie van Thomas Cook - gedrukt op hetzelfde papier als dat van een telefoongids - een handig, bijkomend instrument. Het ongeveer 640 pagina's tellende boekje is compact maar bevat niettemin een enorme hoeveelheid infomatie.
Het grootste deel van de European Rail Timetable wordt in beslag genomen door de dienstregelingen van regionale, nationale en internationale treinen in Europa, gerangschikt per land. Voor elk land wordt ook een gedetailleerde spoorkaart getoond. Behalve treinverbindingen worden ook de dienstregelingen van veerboten afgedrukt, opnieuw met bijhorende kaarten. Verder bevat het boek bijkomende informatie, zoals een glossarium in vijf talen met woorden die van nut kunnen zijn voor internationale treinreizigers, een overzicht van schilderachtige routes, kleine kaartjes van belangrijke steden die tonen hoe je van het ene naar het andere treinstation reist, algemene informatie over Europese landen (munteenheid, openingsuren, enz.).
Een pagina uit de Thomas Cook European Rail Timetable (klik erop om ze te vergroten).
De European Rail Timetable verschijnt maandelijks, maar het is niet echt nodig om de laatste versie te kopen. In de meeste Europese landen worden de dienstregelingen van treinen maar twee keer per jaar aangepast, in juni en in december (de belangrijkste wijziging). Thomas Cook publiceert ook een halfjaarlijkse uitgave, die je bij de boekhandel of bij Amazon kan vinden (de maandelijkse uitgave is alleen via de website van de uitgever te verkrijgen). De halfjaarlijkse uitgave wordt opgesteld met de wijzigingen in juni en december, en blijft dus minstens een half jaar bruikbaar.
Net zoals dat het geval is met de spoorkaarten en de online dienstregeling is de European Rail Timetable niet compleet. De dienstregeling van alle regionale en lokale treinen in Europa publiceren zou meerdere volumes vragen. Niettemin zal je zelden een route ontdekken die niet in het boek staat, tenzij je overal met stoptreinen rond reist. In de belangrijkste toeristische regio's worden ook de lokale treinen opgenomen.
Hoe werkt de European Rail Timetable?
Het is opmerkelijk dat de Europese dienstregeling op papier even vlot te consulteren is dan de online dienstregeling van de Duitse en Oostenrijkse spoorwegen. Dat heeft wellicht te maken met 138 jaar ervaring. In verschillende opzichten is de papieren versie zelfs superieur aan de online dienstregeling, en niet alleen omdat ze altijd en overal consulteerbaar is.
Je kan op twee manieren de dienstregeling van een trein opzoeken: via de index, of via de spoorkaarten. Gebruik makend van de alfabetische index zoek je één van de twee plaatsen op waartussen je wil reizen. Als je bijvoorbeeld van Lyon naar Brussel wil, zoek je één van die twee plaatsen op, bijvoorbeeld Lyon.
Onder Lyon vind je vervolgens alle steden waarmee die stad per trein verbonden is. Je zoekt Brussel op en daarachter staat een nummer dat je naar de juiste dienstregeling verderop in het boek verwijst. In dit geval is dat tabel 11, waar je de uurregeling vindt voor snelle verbindingen tussen Londen en Nice, met haltes in Lyon en Brussel.
Spoorkaart van Italië. Bron: Thomas Cook European Rail Timetable.
Het nummer van de gewenste dienstregeling kan je ook vinden via de spoorkaarten in het boek. Dat gaat nog een stuk sneller, maar het veronderstelt dat je de geografische locatie van vertrek en bestemming kent. Stel dat je per trein van Rome naar Palermo wil. Een blik op de spoorkaart van Italië maakt meteen duidelijk dat je in tabel 640 moet zijn, voor de trein van Rome naar het uiterste puntje van het Italiaanse schiereiland. Daar neem je een veerboot (tabel 2660) en de trein naar Palermo (tabel 641).
Hoewel de European Rail Timetable veel spoorkaarten bevat, loont het toch nog de moeite om een uitvouwbare Europese spoorkaart te kopen. Die biedt namelijk overzicht en details tegelijk, zonder dat je heen en weer moet bladeren.
Sneller dan digitale versie
De European Train Timetable overtreft de online dienstregelingen om twee redenen. Ten eerste heb je in dit boek alle informatie overzichtelijk bij elkaar. Ten tweede maakt de opmaak van de dienstregelingen het erg makkelijk om aansluitende verbindingen te vinden. Wil je bijvoorbeeld van Praag naar Brussel, dan vind je in de tabel hierboven (klik erop om ze te vergroten) alle aansluitende treinen in één tabel terug.
Er vertrekt een trein in Praag om 08h29 die om 13h13 in Berlijn aankomt. In de kolom daarnaast zie je dat er om 13h48 een trein vertrekt vanuit Berlijn naar Keulen, die daar om 18h09 arriveert. Drie kolommen daarnaast vind je een trein die daar op aansluit: hij vertrekt om 18h45 in Keulen en komt aan in Brussel om 20h37. Dezelfde informatie opsnorren via de online database vraagt veel meer tijd.
Wereldwijde dienstregeling
Tot voor kort publiceerde Thomas Cook ook een wereldwijde editie van de dienstregeling, maar die publicatie werd in 2010 afgevoerd. De informatie wordt nu - in beknoptere vorm - verdeeld over de maandelijkse en halfjaarlijkse publicaties. Als je twee opeenvolgende halfjaarlijkse publicaties koopt, of zes maandelijkse uitgaves, dan heb je meteen ook de dienstregelingen van alle landen buiten Europa.
Boeken over internationale treinreizen
Er zijn een aantal reisboeken op de markt die specifiek gericht zijn op internationale treinreizen. Het beste is opnieuw van Thomas Cook: "Europe by Rail: the definitive guide for independent travellers". Het geeft veel algemene informatie over internationale treinreizen, maar de belangrijkste inhoud zijn de 50 routes door verschillende Europese landen, die heel veel inspiratie bieden.
Een ander praktisch boek over treinreizen is "The Man in Seat 61: a guide to taking the train in Europe". Het boek bespreekt de mogelijke routes van Londen naar alle Europese landen.
Ik ben niet zo enthousiast over dit boek. Ten eerste is het gericht op inwoners van het Verenigd Koninkrijk. Weliswaar zijn de besproken routes ook interessant voor Nederlanders en Belgen, maar de boekingsinformatie is redelijk nutteloos. Er worden evenmin routes besproken tussen Europese landen onderling (zeg maar Denemarken - Italië), en de informatie is voornamelijk gericht op hogesnelheidstreinen en nachttreinen. Door het gebruik van een erg groot lettertype en een layout met veel witte ruimte is het boek bovendien veel groter en zwaarder dan het zou moeten zijn - en dus niet echt geschikt om mee op de trein te nemen.
"The Main in Seat 61: a guide to train travel beyond Europe" volgt dezelfde strategie als de Europese gids (met dezelfde gebreken), maar dan voor bestemmingen buiten Europa. De spoorweginfrastructuur stopt immers niet aan de Europese grenzen. Je kan met de trein ook naar Rusland, China, Japan, Vietnam of Cambodja, bijvoorbeeld. De auteur heeft ook een website.
Kris De Decker
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Met de trein door Europa: een handleiding
PLANNING
STRATEGIE
- Hoe reis je goedkoper met de trein?
- Intensief sporen met een InterRail treinticket
- Reizen terwijl je slaapt: de nachttrein
VOORBEELDEN
- Met de trein naar Zuid-Spanje: wat kost het en hoe lang ben je onderweg?
- Met de trein naar Parijs: wat zijn de alternatieven voor de Thalys?
ACHTERGROND
- De Étoile du Nord (1995): bijna even snel als de Thalys, maar veel goedkoper
- Waarom verdwijnt de Europese nachttrein?
- Alleen een idioot reist per trein
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
(1)
ken je deze : http://www.treinreiswinkel.nl/
daar boek je gewoon een reis met de trein, alles in!!!
Wij reizen ook altijd met de trein, maar owv 3 kleine kindjes, niet verder dan België en Nederland. Ik was vroeger al eens met de TGV tot aan de Spaanse grens in het zuiden van Frankrijk gereisd. Qua comfort en snelheid onovertroffen!!!!(ben vroeger als kind vaak met de auto dezelfde kant op gegaan, en kan dus vergelijken!). Het enige probleem vormt vaak het transport ter plaatse...
bedankt voor dit initiatief!
Groetjes
Maman Verte
Geplaatst door: maman verte | 12 juni 2012 om 08:49
(2)
Ik zie het zo gauw nergens staan. In Nederland bestaat ook www.treinreiswinkel.nl
Alwaar je informatie en tickets kunt verkrijgen.
Geplaatst door: Roald | 12 juni 2012 om 10:40
(3)
De routeplanner van de treinreiswinkel linkt gewoon door naar die van de Duitse spoorwegen.
Wat betreft het doen van boekingen via de treinreiswinkel, zie mijn reactie bij het artikel over online boekingen:
http://www.lowtechmagazine.be/2012/06/hoe-boek-je-internationale-treinreis.html?cid=6a00e0099229e8883301676765764f970b#comment-6a00e0099229e8883301676765764f970b
Geplaatst door: Kris De Decker | 12 juni 2012 om 12:20