Een lowtech koelkast voor groenten en fruit

Veel voedsel dat we in de koelkast bewaren, hoort er eigenlijk niet in thuis. Dat geldt voornamelijk voor verschillende soorten fruit en groenten. Jihyun Ryou, een Koreaanse die afstudeerde aan de Nederlandse Design Academy in Eindhoven, ging luisteren naar oudere mensen en vertaalde hun kennis over het bewaren van voedsel in een hedendaags design dat zowat de helft van de koelkast overbodig maakt.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vegetariërs zullen het misschien niet graag horen, maar ook fruit en groenten leven. Sterker nog, ze blijven leven nadat ze zijn geplukt of geoogst. Fruit en groenten blijven ademen tot ze rotten of worden klaargemaakt: ze nemen zuurstof uit de lucht en produceren CO2, waterdamp en warmte, net zoals wij. Door het manipuleren van temperatuur en vochtigheid kunnen mensen de "ademhaling" van fruit en groenten vertragen, wat resulteert in een langere bewaartijd. Dat is, althans wat betreft groenten en fruit, het principe van de koelkast.

Water

Maar hoewel bepaalde soorten groenten en fruit profiteren van de lage temperaturen in de koelkast, is dat niet het geval voor anderen. Zuiderse groenten en fruit zoals paprika's, courgettes, aubergines, komkommers, tomaten, ananas, bananen en meloenen hebben hogere temperaturen nodig en bederven sneller in de koelkast dan erbuiten. Wat ze wel nodig hebben, is een hoge relatieve luchtvochtigheid.

Jihyun Ryou ontwikkelde daarom het systeem dat hierboven staat afgebeeld. De groenten liggen op een houten rekje, boven een schaaltje met daarin een dunne laag water. Door dat schaaltje elke dag opnieuw van water te voorzien, blijven de groenten vers. Het water doet niet alleen de vochtigheid stijgen maar zorgt ook voor verkoeling, zodat een temperatuur wordt verkregen die hoger is dan in de koelkast maar lager dan in de keuken of eetkamer.

Hetzelfde principe wordt ook toegepast op de fruitschaal die hierboven staat afgebeeld. Een geperforeerde, keramische schaal wordt op een andere, met water gevulde schaal geplaatst.

Zand

Het bewaren van groenten in lichtjes vochtig gehouden zand is een bewaarmethode die eeuwenoud is. Hoewel lage temperaturen voordelig zijn voor groenten zoals wortelen, is een hoge vochtigheidsgraad ook belangrijk. Door de wortelen (maar bijvoorbeeld ook jonge uien) in zand te stoppen, en het zand regelmatig te bevochtigen, krijg je een omgeving die zowel koel als vochtig is.

Jihyun Ryou plaatst de groenten bovendien rechtop, zoals tijdens hun groeiproces, wat volgens de studente de bewaartijd verlengt.

Rijst

Andere voedingswaren, zoals kruiden, knoflook, uien en zoete aardappelen, vereisen een lage vochtigheidsgraad maar hogere temperaturen, wat ze ongeschikt maakt om in de koelkast te bewaren. Omdat het makkelijk vocht opneemt, kan rijst hier een uitkomst bieden. In het ontwerp hierboven zit er in het kurken dopje van elk glazen potje een klein beetje rijst, wat ervoor zorgt dat de kruiden droog blijven en niet klonteren. Opnieuw is er "onderhoud" nodig: de rijst moet af en toe worden ververst.

Ethyleen

Nogal wat soorten fruit en een aantal groenten produceren het gas ethyleen: appels, tomaten, advocado's, bananen, honingmeloenen, peren, pruimen en perziken. Deze stof veroorzaakt een snellere rijping van fruit en groenten die vlakbij worden bewaard. Daarom is het raadzaam om ethyleen producerend fruit apart te bewaren. Maar in combinatie met aardappelen, zo stelt Jihyun Ryou, heeft ethyleen een positieve invloed. Het gas verhindert immers dat de aardappelen gaan kiemen. Het ontwerp hierboven is dan ook bedoeld voor het bewaren van appels én aardappelen.

De aardappelen bevinden zich in een donkere ruimte (een beter bekende truc om kiemen te vertragen), maar dankzij de gaten in de bovenkant van de houten doos kunnen ze ook profiteren van het ethyleen dat wordt afgegeven door de appels. Hetzelfde ontwerp zou ook gebruikt kunnen worden om de rijping van tomaten te versnellen, een proces dat op veel grotere schaal (en met artificeel opgewekt gas) wordt toegepast door voedseldistributeurs.

Koelkast zonder elektriciteit

De ontwerpen van Ryou zijn geïnspireerd op soortgelijke, traditionele methodes voor het bewaren van voedsel in een speciaal ontworpen kelder - onderwerp van een volgend artikel. Die traditionele manier geeft betere resultaten, maar natuurlijk heeft niet iedereen een kelder. Bovendien heeft het systeem van de Koreaanse studente een bijkomend voordeel: voedsel is beter zichtbaar en dus weet je altijd wat er in huis is. Ook die kennis voorkomt bederf. 

De rekjes van Ryou worden aan de muur bevestigd. Het is echter evengoed denkbaar om gelijkaardige ontwerpen in een soort kast te zetten, boven elkaar. Het resultaat zou dan een houten "koelkast" zijn, met het verschil dat het meubelstuk geen elektriciteit verbruikt. De echte koelkast kan daar dan boven of onder worden geplaatst.

Hoe meer voedsel je uit de koelkast kan houden, hoe kleiner de koelkast moet zijn en dus hoe minder energie het toestel zal verbruiken.

Voor alle duidelijkheid: de ontwerpen zijn kunstwerken, geen kant-en-klare producten (ze zijn niet te koop). Meer informatie (en voorbeelden) op de blog van Jihyun Ryou: "Shaping traditional oral knowledge", alsook in deze video.

Een overzicht van de vereiste temperatuur en luchtvochtigheid van verschillende soorten groenten en fruit vind je hier (PDF - in het Engels en uitgedrukt in Fahrenheit, maar de meest complete lijst die online beschikbaar is).

Kris De Decker

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

PS 1: afgelopen dinsdag kregen abonnees per ongeluk een ouder artikel in hun mailbox. Excuses voor de verwarring.

PS 2 : Lowtech Magazine wordt momenteel besproken in het weekblad Humo. Zie de column van Lieven Scheire op pagina 172.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Meer doe-het-zelf projecten:

• Leven zonder koel- en vrieskast (1): maak een zonnedroger voor de tuin of het balkon
• Koken zonder vuur: het isolatiefornuis
• Een high tech keuken zonder elektriciteit
• Weg met het gazon: prairietuinen, regentuinen, puintuinen en beestentorens
• Bouw een energiefiets of fietsmachine
• Maak je eigen lowtech verticale moestuin
• Breimachine op windkracht (en vier andere doe-het-zelf projecten)

• Maak alles zelf: online handleidingen en instructies voor lowtech doe-het-zelvers
• Maak alles samen: open modulaire hardware
• Weg met de stand-by knop!
• Lowtech fotografie: de gaatjescamera
• Download, print, vouw, plak: de beste bouwplaten op internet
• Bouw je eigen windmolen
• Verwarm je huis met een zonneboiler en een zwembad
• Open source energieproductie: de Solar Fire P32

Startpagina.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Comments

[Geplaatst door: maman verte]

(1)

erg knap gevonden, maar helaas een veel te kleine schaal voor de hoeveelheden die wij consumeren ;-) 3 wortels is echt niet genoeg hoor ;-)!

[Geplaatst door: NvDonkeren]

(2)

Hoe ga je algengroei en bacteriegroei tegen in het water dat in de verschillende bakjes?

Je zal toch regelmatig het water moeten verversen en de waterbakjes schoonmaken.

[Geplaatst door: Sebastian Huydts]

(3)

Schoonmaken (dat moet met een koelkast toch ook?) lijkt me in bovenstaand geval erg eenvoudig; van tijd tot tijd de bakjes met azijn of soda reinigen. How simpeler het ontwerp, hoe makkelijker het is ongewenste plantjes en beestjes weg te houden. Bovenstaande illustraties lijken me aan die eisen te voldoen, en ze staan nog mooi ook!

[Geplaatst door: Maranke Spoor]

(4)

Ziet er mooi uit. Lees je artikelen altijd met veel plezier. Kijk ook uit naar je artikel over kelders. Inderdaad heeft niet iedereen die. Maar het kan ook een goed geisoleerde kast zijn, bijv. ter grote van een koelkast, die onderaan lucht aanzuigt via een ca. 6m lange ondergrondse buis en aan de bovenkant een schoorsteen, (evt. met klep) gelijk sommige modellen zonnedroger... Kan je bovengronds, in je kast zonder stroom, temp van ca. 7 graden mee halen.

[Geplaatst door: Lowietje]

(5)

Er staat in het artikel `Vegetariërs zullen het misschien niet graag horen, maar ook fruit en groenten leven. ` Een klein zinnetje, maar ik wil toch even reageren. Hier wordt uitgegaan dat alle vegetariers geen vlees eten omdat het van een levend wezen komt. Dit is een aanname, en de schrijver van het artikel heeft waarschijnlijk geen vegetariers om hun idee hierover gevraagd. Ik ben ook vegetarier maar om heel andere redenen, en dat is omdat het 10x zoveel energie kost het te produceren en dat vind ik zonde. Het kost ook meer energie om het te verteren, en vegetariers kunnen zwaar werk langer volhouden, terwijl vleeseters beter zijn in korte krachtsprestaties.

[Geplaatst door: Suspendus]

(6)

Die schaaltjes aan de muur vind ik persoonlijk echt mooi en het lijkt mij ook een zeer efficiënt systeem. Ik had namelijk al gemerkt dat bv komkommers en frigo's niet altijd goed samen gingen.
Als vegetariër leg ik mijn nog levende vrienden met plezier in zo'n schaaltje. Iedereen heeft toch graag een mooi levenseinde ;)

[Geplaatst door: Wies Ubags]

(7)

En wat als je in de tropen woont? Ik bewaar veel fruit 'buitn' en bijv tomaten ook. Maar de rest toch meestal in de koelkast.

[Geplaatst door: Ineke de Wild]

(8)

Je kunt ook een koele kast maken; een soort koelkast die je bekleed met een isolatie materiaal en je laat er de koude waterleiding doorheenlopen (zigzaggend)

[Geplaatst door: Vlinder]

(9)

Vandaag is bij mij de koelkast uit gegaan. Als bijna volledig vegetariër*, heb ik geen koelkast nodig. Wat in de winkel niet in de koeling ligt of staat, hoeft thuis ook niet. Van de week keek in de koelkast en zag alleen goente en kaas liggen. Kaas wordt wat moeilijker, nu kan het buiten want het is koud, in de zomer ben ik van plan kleinere verpakkingen te kopen, zodat het niet lang bewaard hoeft te worden.

*eet af en toe nog kip en vis. Vlees al helemaal niet meer.

[Geplaatst door: Eline]

(10)

Goh vlinder kip is geen vlees?

[Geplaatst door: Chenai]

(11)

#2 lees het artikel nogmaals, water dagelijks verversen
#5 je hebt helemaal gelijk, iedereen heeft zijn eigen reden om vegetariër te worden/zijn. alsof vegetariërs nog niet op de hoogte waren van het feit dat groenten en fruit leeft. dat is een heel knap proces om te groeien zonder te leven
#9 bijna vegetariër is geen vegetariër ;-)
dit blijf ik ook tegen mijn vrienden zeggen
iemand die bijna bij zijn bestemming is, is er nog niet hihi
#10 touché :p

en wat betreft de bovenstaande tips in het artikel; het ziet er heel handig en logisch uit! ik ga het uitproberen! ^_^ thanks

[Geplaatst door: Maaike]

(12)

Prachtig!
Dit snap ik als vegetarier en (juist!) liefhebber van leven niet:
"Vegetariërs zullen het misschien niet graag horen, maar ook fruit en groenten leven."

[Geplaatst door: Hond]

(13)

Grappig dat Google bij dit artikel - bij mij toch - allemaal reclameboodschappen voor koelkasten genereert. Google moet nog veel leren :)

[Geplaatst door: Willow]

(14)

Ik ben veganist en geloof dat je eten levend hoort te zijn. Probeer maar een levende kip op te eten, ze werken echt niet mee.