Terug naar de wijn van de Romeinen

Wijn heet gezond te zijn, maar conventionele wijnbouwers gebruiken erg veel pesticiden, wat resulteert in een voedingsproduct dat een groot aantal schadelijke stoffen bevat.

Wijn van biologisch geteelde druiven is onder meer daarom een betere keuze, maar voor sommige wijnbouwers gaat die methode niet ver genoeg. De druif mag dan ecologisch zijn, het bewerkingsproces is dat niet. Emmie Declerck ging praten met Benoît Valée, een voorvechter van "natuurlijke" wijn - de drank zoals de Romeinen die brouwden.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hoewel ecologische wijn gebruik maakt van biologisch geteelde druiven, worden er tijdens het productieproces tientallen additieven toegevoegd. Die staan niet op het etiket, want wijn is een van de weinige voedingsproducten die vrijgesteld zijn van het vermelden van de gebruikte additieven. Eén van de meest controversiële toevoegingen zijn de sulfieten (SO2), die worden gebruikt voor het vernietigen van ongewenste gistcellen en bacteriën, alsook de oxidatie van de wijn moeten tegengaan (die het gevolg is van de reactie met zuurstof).

Sulfieten worden in alle stappen van het wijnverwerkingsproces toegevoegd, van het plukken en het pletten van de druiven tot de fermentatie en het bottelen van de wijn - waar sulfieten de rol van bewaarmiddel op zich nemen. Aan een fles wijn worden minstens 60 tot 70 mg sulfieten per liter als bewaarmiddel toegevoegd. De wet laat tot 210 mg per liter toe in witte wijn, 160 mg in rode wijn en 400 mg in sterke wijn. Sulfieten zijn de enige additieven die op een fles wijn staan vermeld, maar de hoeveelheid blijft onbekend.

Tegenbeweging

Op het einde van de jaren 1970 kwam er in Frankrijk een tegenbeweging op gang, als reactie op de steeds verder schrijdende industrialisering in de wijnbouw. Deze wijnmakers noemden zich "natuurlijke" of "authentieke" wijnbouwers. Ze maken gebruik van biologische geteelde druiven, maar voegen bovendien geen additieven toe tijdens het bewerkingsproces. Sommigen gebruiken wel kleine hoeveelheden sulfieten als bewaarmiddel, na het productieproces, met een maximum tot 30 mg per liter. Het "natuurlijke" wijnbouwproces is in essentie gelijk aan de methoden uit de Oudheid. Natuurlijke wijn maken is een zeer delicaat proces, maar moderne technologie kan de kans op mislukkingen verkleinen.

Benoît Valée is een van de zeldzame voorvechters van natuurlijke wijn. De Fransman nodigde ons uit voor een gesprek en een glaasje authentieke wijn in zijn winkel in Gràcia, een trendy wijk in het Spaanse Barcelona.

Wat is er mis met de conventionele wijnbouw?

Benoît Valée: "Omdat wijn geen etiket moet dragen, geloven mensen dat wijn een natuurlijk product is, niets meer dan gefermenteerd druivensap. Maar er bestaan meer dan tachtig producten die officieel verwerkt mogen worden in de wijnproductie. In de conventionele wijnbouw gaat men eigenlijk te werk met een westerse geneeswijze. We hebben een ziekte, en we gaan die genezen. Maar je kan ook de Chinese werkwijze toepassen: voorkomen dat die ziekte er komt."

Wat is dan de ziekte?

"Wijn zet zich van nature om in wijnazijn. De sulfieten doden de bacteriën en gistcellen die daar een rol in spelen. Tijdens de alcoholische fermentatie van de wijn, wat eigenlijk een race is tussen de bacteriën en de gistcellen, verhoogt de temperatuur. Op een gegeven moment, bij pakweg 32 of 34 graden celsius, kunnen de natuurlijke gistcellen niet meer functioneren en blijft er suiker achter. De van nature aanwezige bacteriën werken wel nog en beginnen de suiker op te eten. Zo verzuren ze de wijn."

Hoe voorkom je dan dat natuurlijke wijn zich omzet in azijn?

"Wij erkennen wel degelijk dat een vorm van menselijk ingrijpen nodig is om te voorkomen dat wijn azijn wordt. Alleen streven wij daarnaar zonder toevoegsels in de wijn. Nu we weten hoe bacteriën en gistcellen precies te werk gaan, kan dat perfect. We hebben nu alle wetenschappelijke kennis. In de Beaujolais, de streek waar de natuurlijke wijnbeweging is ontstaan, werken ze met een laboratorium waarin ze op elk moment kunnen achterhalen welke soorten gistcellen aanwezig en actief zijn tijdens de fermentatie. Op die manier kunnen ze preventief handelen, door bijvoorbeeld een beroep te doen op temperatuurdaling om de bacteriën tegen te werken, of door most toe te voegen aan een tank met een problematische fermentatie."

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Volwassenen vandaag hebben het smaakgevoel van kinderen. Ze hebben dezelfde natuurlijke neiging naar vet en zoet, smaken die de snelste voldoening geven.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

"Belangrijk is ook het gebruik van een gezonde druif, een zeer goede hygiëne binnen het wijnbedrijf, zorgen dat de vaten altijd vol zijn, de wijn afschermen van zuurstof, het gas van de alcoholische fermentatie als beschermer bewaren, en de wijn niet teveel in beweging brengen of overgieten. Er zijn allerlei mechanische manieren om er een mouw aan te passen, zonder sulfieten en andere toevoegsels. Eigenlijk werken natuurlijke wijnbouwers zeer weinig binnen het bedrijf, en gaan ze vooral te werk op de wijngaard zelf. Het uiteindelijke productieproces is daar vooral een proces van opvolging: laat de wijn zelf haar bestemming bereiken, leg haar geen vooraf uitgestippeld pad op. Dat vereist moed. Je moet erg goed opletten, want plots kan er een groot probleem opduiken."

Gaat dat altijd goed?

"Tot op vandaag verliezen natuurlijke wijnbouwers hele tanken met wijn. In feite nemen ze een dubbel risico. Niet alleen kunnen ze een hele oogst verliezen op het veld, maar ook tijdens het bewerkingsproces. Er zijn er die in het ergste geval toch wat sulfieten toevoegen, maar je hebt ook een zeer harde kern die zou verkiezen een om een tank te verliezen in plaats van producten toe te voegen."

Ik vind wel dat de wijn een beetje zuur smaakt.

"Wie overstapt op natuurlijke wijn, moet eigenlijk opnieuw leren proeven. Je proeft natuurlijke zuurheid, het soort dat in de keel blijft hangen. Dit soort zuurheid zou in feite aanwezig moeten zijn in elke wijn. Maar veel mensen zijn gewend geraakt aan zwaardere, erg geconcentreerd wijnen, met veel alcohol. Natuurlijke wijnbouwers maken het vaak mee dat de oudjes van hun dorp de wijn proeven en zeggen: 'Aha, deze wijn smaakt zoals die in de tijd dat ik jong was'. Volwassenen vandaag hebben het smaakgevoel van kinderen. Ze hebben dezelfde natuurlijke neiging naar vet en zoet, smaken die de snelste voldoening geven. Maar de opvoeding zou hen ook andere smaken moeten bijbrengen, zoals bitterheid en zuurheid."

"Dit alles heeft natuurlijk zijn effect op de wijnbouw. Wijnmakers plukken de druiven opzettelijk zeer laat, omdat ze dan veel suiker hebben. Ze gaan voor een grote hoeveelheid alcohol en geen zuurheid. Men gebruikt ook nieuwe vaten, die een smaak van geroosterd brood of een balsemiek aroma geven aan de wijn. Het zijn smaken die terugkeren naar de kindertijd. De huidige tendensen maken het de natuurlijke wijnmakers niet gemakkelijk. Eenmaal het smaakgevoel is gevormd, is het moeilijk om dat nog te veranderen. Gelukkig hebben we de export nog, vooral naar Amerika en Canada. In Japan zijn ze ook gek op natuurlijke wijn. De Japanners hebben een zeer goed smaakgevoel."

Wat denken conventionele wijnbouwers van natuurlijke wijn?

"Men is er hardnekkig tegen. De overgrote meerderheid van wijnexperten en liefhebbers zegt dat het onmogelijk is om wijn te maken zonder sulfieten. Dan antwoord ik altijd dat er 6000 jaar lang wijn werd geproduceerd zonder sulfieten. Smaak is een cultureel gegeven, net zoals schoonheid. 'Slechte wijn' heeft binnen de moderne productie nu eigenlijk een heel andere betekenis gekregen: wijn met 'fouten', zoals troebele wijn, of wijn met te veel gas."

"Mensen willen altijd beoordelen en evalueren. Een wijn met honderd punten scoort commercieel veel beter dan een wijn met tien punten, bijvoorbeeld. Zo krijg je technologisch perfecte wijnen. De grootste fout van zulke wijnen is volgens mij juist dat ze geen enkel foutje bevatten. Een fout kan juist de harmonie van de componenten betekenen. Een zuur tintje kan bijvoorbeeld juist een kwaliteit zijn, dat weten restaurantchefs maar al te goed. Azijn is een smaakbrenger."

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De problemen zijn eigenlijk begonnen met het gebruik van houten vaten. De Romeinen bewaarden hun wijn in kruiken.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

"Daarbij komt dat een natuurlijke wijn zijn hoogtes en laagste kent. Wijn met sulfieten is dood. Wijn zonder sulfieten beweegt in de fles. Die wijn verandert met het weer, de druk van de atmosfeer, de seizoenen. Je moet erop voorbereid zijn dat natuurlijke wijn niet altijd hetzelfde zal zijn op het moment dat je de fles opent. Ook belangrijk is dat je ze koel bewaart, maar dat is ook zo met andere voedingsmiddelen."

Hoe verhinderde men vroeger, voor de komst van moderne laboratoria, dat de wijn in wijnazijn veranderde?

"De problemen zijn eigenlijk begonnen met het gebruik van houten vaten. Een vat zuigt wijn op, waardoor het wijnniveau daalt en je de vaten telkens moet bijvullen om te voorkomen dat er zuurstof in het vat komt. Wanneer je het vat dan leegt, moet je het zeer goed schoonmaken, zodat er geen wijnresten achterblijven. Die wijnresten zouden zich anders omzetten in azijn en de nieuwe wijn in het vat aantasten. Sulfieten werden oorspronkelijk louter gebruikt om de vaten te zuiveren. De eerste officiële bron die het gebruik van sulfieten vermeldde, kwam er in de zestiende of zeventiende eeuw."

"De Romeinen bewaarden hun wijn in amfora's, die typische kruiken met twee oren. Daarin werd wijn zeer goed bewaard en vervoerd, omdat die kruiken erg hermetisch zijn. Tegenwoordig zijn er heel wat wijnmakers die terugkeren naar het gebruik ervan, omdat een kruik een interessante vorm heeft, met bewegingen die het wijnverwerkingsproces ten goede komen."

Bibamus, moriendum est! Bedankt voor dit gesprek.

© Tekst: Emmie Declerck
© Foto's: Emmie Declerck, L'ànima del vi. Foto amfora's: Ad Meskens (cc).

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Meer informatie:

• L'ànima del vi, Calle Mariana Pineda, nº 3 bis, 08012 Barcelona, Tel: (0034) 933 683 612 (website in Spaans & Frans)
• Association des vins naturels (Frans)
• French Scout (Engels)
• Alice Feiring (Engels)
• Organisation Internationale de la Vigne et du vin (OIV) (Engels, Frans, Spaans, Duits, Italiaans)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Comments

[Geplaatst door: frisbee]

(1)

Zeer interessante informatie, waarvoor zeer bedankt! Wordt meteen heel nieuwsgierig naar die zurige wijn. Persoonlijk verlang ik nogal eens naar wat meer zurigheid in de wijn.
Aan de andere kant vraag ik me af hoe slecht die sulfieten precies voor gezondheid en evt. ook milieu zijn. Vooral in de wat lagere concentraties van bijvoorbeeld 60 tot 70 mg/l. Maar mocht er daadwerkelijk een probleem zijn, dan pleit dat uiteraard voor de natuurlijke wijnen.
In het artikel is ook sprake van nog 80 andere (mogelijke) toevoegingen, maar wordt hier niet verder op ingegaan. Zo blijft de lezer amper benul houden van wat er allemaal in wijn kan schuilen en of dat evt. schadelijk zou kunnen zijn. Mogen al deze additieven bijvoorbeeld ook in biologische wijnen voorkomen of zijn daar nog enige restricties?
Wat ik niet goed kan volgen, is dat indien er al vanaf de 17e eeuw sprake is van sulfietgebruik, er nu nog ouderen zouden zijn die zich de ouderwetse smaak van zurige (ongesulfeerde) wijn weten te herinneren. Of heeft het gebruik van sulfiet zich zo 'tergend' langzaam verspreid dat er halverwege de 20e eeuw nog ongesulfeerde wijn werd geproduceerd?
Als laatste vraag ik me af of het vanuit ecologisch oogpunt beter zou zijn om een groot risico te nemen om grote hoeveelheden wijn weg te moeten gooien vanwege een uit de hand lopend natuurlijke proces, dan wel 'gewoon' een kleine hoeveelheid sulfiet toe te voegen...

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(2)

Over het effect van sulfieten is, zoals met vele additieven, controverse. Het schadelijke effect van pesticiden staat daarentegen onomstotelijk vast. Ik denk dus dat het belangrijker is om te kiezen voor een biologische wijn dan voor een natuurlijke wijn (die wel per definitie biologisch is). Ik vind het verhaal van Benoit vooral interessant om wat het ons leert over onze algemene omgang met voeding.

De oudjes herinneren zich de smaak nog omdat sulfieten (zoals het interview vermeld) aanvankelijk alleen werden gebruikt om de wijnvaten schoon te maken. Ze werden pas recenter tijdens het productieproces en als bewaarmiddel toegevoegd.

De lijst met toegestane additieven werd me samen met het interview opgestuurd, maar helaas is hij in het Spaans. Ik geef hem hieronder toch maar mee. Als bron werd verwezen naar de "Organisation Internationale de la Vigne et du vin" (OIV), maar op die meertalige site kon ik de informatie niet zo meteen terugvinden. Wellicht zit ze verstopt in een van vele rapporten daar.

Er staan trouwens heel onschuldige dingen bij, zoals druivensuiker.

Ácido ascórbico
Ácido cítrico
Ácido metatártarico
Ácidos algínicos
Ácidos lácticos
Ácidos málicos
Ácidos sórbico
Ácidos tartárico
Alcohol rectificado de origen agrícola
Alcohol rectificado de origen vitivinícola
Alginato de potasio
Anhidrosulfito de potasio (Metabisulfito de potasio)
Antiespumante (mono y di glicéridos de ácidos grasos)
Argón
Azúcar de uva
Bacterias lácticas
Bentonitas
Betaglucanasa
Bicarbonato de potasio
Caolín
Caramelo
Carbón enológico
Carbonato de calcio
Caseínas
Caseinatos potásicos
Celulasas
Celulosa
Celulosa microcristalina
Cinamil esterasa
Citrato de cobre
Clorhidrato de tiamina
Cloruro de amonio
Cloruro de plata
Cola de pescado
Diatomita
Dicarbonato de dimetilo (DMDC)
Dióxido de azufre
Dióxido de carbono
Dioxido de silicio
Ferrocianuro potásico
Fitato de calcio
Fosfato de amonio dibásico (Fosfato diamónico)
Gelatina
Glicosidasa
Glucano-quitina
Goma arábiga
Hemicelulasas
Hidrógeno fosfato de amonio
Hidrógeno sulfito de amonio
Hidrogenosulfito de potasio
Hidrogenotartrato de potasio (Bitartrato de potasio)
Huevo (albúmina)
Leche descremada
Levaduras secas activas
Lisozima
Maderas de los recipientes
Manoproteinas de levaduras
Materias proteicas de origen vegetal
Membranas de electrodiálisis
Membranas de osmosis inversa
Nitrógeno
Oxígeno
Pectina metil-esterasa
Pectinliasa
Perlita
Poligalacturonasa
Polivinilpolipirrolidona (P.V.P.P.)
Preparaciones enzimáticas
Quitosano
Racemato de potasio
Sorbato de potasio
Sulfato de amonio
Sulfato de cobre
Taninos
Tartrato de calcio
Tartrato neutro de potasio
Trozos de madera
Ureasa

[Geplaatst door: frisbee]

(3)

Bedankt voor de lijst Kris. Er staan de nodige onschuldige termen op, maar ook een groot aantal die ik niet meteen kan thuisbrengen. En wat ze bedoelen met 'Membranas de electrodiálisis'
en 'Membranas de osmosis inversa' weet ik niet. Het lijkt me toch sterk dat er elektrodialyse- en osmosemembranen in de wijnfles kunnen worden aangetroffen...
Heb overigens net nog even het web langs gespeurd naar artikelen over Sulfiet in wijn en vond daar de meest uiteenlopende feiten, stellingen en meningen. Hierna enkele opmerkelijke beweringen:
- sulfiet zou ook al van nature gevormd worden in wijn (in lagere concentraties)
- sulfiet zou nodig zijn om grote CO2 productie tegen te gaan die tot explosie van flessen aanleiding zou kunnen geven
- sulfiet zou al veelvuldig door de oude Grieken en Romeinen toegevoegd zijn.
Wat hiervan waar is, weet ik overigens niet.
Als ik het artikel opnieuw lees, valt me op dat Benoît Valée wel erg veel aan het woord is. Daarmee ontstaat het gevaar dat we een nogal eenzijdig verhaal te lezen krijgen van een voorvechter van natuurlijke wijnen. Ook al is heel goed mogelijk dat zijn verhaal volledig klopt, dan nog ben ik van Lowtech-magazine meer diepgravend werk gewend. Het aard van het huidige artikel doet me meer aan artikelen in de Ode denken, met in de praktijk toch wel vaak een sterk vertekend beeld van de werkelijkheid. Hoop dus op enige onderbouwing en nuancering :-)

[Geplaatst door: Jan]

(4)

Heel goed artikel! En je zou dit kunnen vergelijken met de echte authentieke geuze, neem nu een Geuze Girardin of Geuze Boon Mariage Parfait met een wat mildere zurigheid en complexe smaakontwikkeling in de mond, echte aanraders om kennis te maken met het zure smaakpallet. Of Cantillion for the hardcore geuzedrinkers. Ik heb deze bieren aan heel wat buitenlandse collega's laten proeven, en inderdaad, de Japanse collega's reageerden bijzonder enthousiast, daar waar Fransen de meest negatieve commentaar hadden van 'vinaigre'. Je kan die smaken volgens mij vrij gemakkelijk verkennen en aanleren als je je er voor open stelt.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(5)

Frisbee:

Sulfiet in wijn lijkt wel kernenergie: je vindt er inderdaad de meest uiteenlopende meningen en "feiten" over terug. Het is opmerkelijk hoe bits het debat is, het lijkt bij momenten wel een godsdienstoorlog.

Dat sulfiet van nature in wijn voorkomt, klopt, maar het gaat om zeer minieme hoeveelheden. Dat sulfiet ook door de Romeinen en Grieken werd gebruikt, werd hardnekking tegengesproken door Benoit. Als ik het goed begrijp, is er één vermelding over sulfieten van een schrijver uit de Oudheid. Een vermelding die dubbelzinnig genoeg is dat iedereen ze interpreteert alnaargelang de eigen overtuiging. Dat van die exploderende flessen had ik nog niet gehoord...

Verder is dit inderdaad een atypisch artikel voor Lowtech Magazine. Het is het allereerste interview in vier jaar tijd. En het klopt ook dat dit soort artikels het merendeel van het aanbod in de media uitmaakt. Weten we meteen waarom Lowtech Magazine zo anders is :-)

[Geplaatst door: heili helder]

(6)

bij het klaren van de meeste wijn worden dierlijke produkten gebruikt. is deze natuurlijke wijn zuiver plantaardig en dus geschikt voor veganisten?

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(7)

@ heili: De natuurlijke wijnbouwers gebruiken geen enkele van de toevoegingen die hierboven staan opgesomd, dus ook geen dierlijke producten.

[Geplaatst door: Patrick Labarque]

(8)

Ik maak zelf wijn, en vind het artikel oppervlakkig en nogal modisch.
Ter illustratie:
- Nog nooit gehoord dat azijnbacterien suiker omzetten in azijn, wel dat ze alcohol in azijn omzetten als er lucht bij kan(vandaar "wijnazijn").
- Een lichte temperatuurverhoging door de gisting kan, maar tot 32 a 34 °C lijkt mij waanzinnig, tenzij je in een warm land wijn brouwt in de zon in plaats van in een kelder.
- Wie brouwt er nu nog wijn (of bier)in een houten vat? Dat doe je toch in metalen of glazen containers en je voegt de nodige houtkrullen toe als je van de houtsmaak houd. Dit lijkt me dezelfde soort valse romantiek als op "steen gebakken brood" (ik bak ook zelf brood).

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(9)

"Een lichte temperatuurverhoging door de gisting kan, maar tot 32 a 34 °C lijkt mij waanzinnig, tenzij je in een warm land wijn brouwt in de zon in plaats van in een kelder."

"Wie brouwt er nu nog wijn (of bier)in een houten vat? Dat doe je toch in metalen of glazen containers en je voegt de nodige houtkrullen toe als je van de houtsmaak houd."

Mijn fout. Ik heb het interview ingekort. Benoit had het toen wel degelijk over wijnbouwers in spanje en frankrijk in de zestiende en zeventiende eeuw. Hij legde uit waarom ze overgingen tot het gebruik van sulfieten (zie het einde van het artikel).

Afgezien daarvan dacht ik als occassionele wijndrinker echt wel dat wijn nog altijd in houten vaten werd bewaard.

[Geplaatst door: Patrick Labarque]

(10)

Houten vaten en ook romeinse amfora's zijn poreus (tenzij je die inwendig glazuurt zoals de Bols-kruiken). Bij langdurige bewaring hierin verdampt een deel van de inhoud en komt er lucht in de plaats. Dit geeft dan azijnvorming bij lager alcoholgehalte (minder dan 15%). Die azijnbacterien nestelen zich dan in de poreuze wand en die kun je dan alleen maar neutraliseren door ontsmetten met bvb sulfiet. Het gebruik van poreuze vaten geeft dus uiteindelijk een "onnatuurlijk" proces, tenzij je telkens nieuwe vaten gebruikt (wordt gedaan) wat zeer onecologisch is. Met andere woorden "zoals vroeger" is GEEN synoniem voor "natuurlijker" of "ecologischer".
"Frisbee" had het hierboven terecht over het ontploffen van flessen door te sterke CO2 produktie na het bottelen. Sommige druiven- en fruitsoorten (bvb appel) hebben een lange nagisting met een moesserende drank als resultaat. Als het suikergehalte nog te hoog is bij het bottelen kan nadien nog zoveel CO2 geproduceerd worden dat ofwel de kurk afspringt of de fles barst. Om dergelijke nagisting onder "controle" te houden wordt die nagisting stilgelegd door toevoeging van bvb sulfiet.
Gisting stopt door: gebrek aan gistvoeding (meestal suikergebrek), te hoog alcoholgehalte (rond 12 a 15% naargelang de gistsoort), te hoge temperatuur (rond 35°C) of gistdodende chemicalien (zoals sulfiet).
Bij zorgvuldig herlezen van het artikel denk ik dat Benoît Valée wat onrecht is aangedaan door onzorgvuldig inkorten en toevoeging van stereotypische foto's (wijntrappen=kinderarbeid, houten tonnen en druivenranken, Wikipedia amfora's).

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(11)

Patrick: dank voor je commentaar. Het is spijtig dat Benoit zich niet kan verdedigen, want zoals gezegd stel ik als niet-wijnkenner en niet betrokken partij vast dat de meningen over natuurlijke wijn diametraal tegenover elkaar staan.

Blaas je het probleem van de ontploffende flessen niet wat op? Je begint namelijk over appels, en wijn wordt doorgaans toch van druiven gemaakt.

De foto van de wijntrappende kinderen komt van de website van Benoit, de andere foto's zijn genomen in zijn winkel. En aangezien niet iedereen zich een voorstelling kan maken bij het woord "amfora", lijkt mij een afbeelding daarvan gepast.

Wat is er overigens mis met Wikipedia? Is een foto van een amfora die op Wikipedia staat minder waard dan een foto van een amfora die je ergens anders kan vinden? Ik vind het een prima foto, ze laat ook zien hoe de kruiken gestapeld werden.

[Geplaatst door: Hein]

(12)

Dan wil ik toch nog even iets toevoegen ,mede gezien de commentaren ,
Eerstens moet ik vermelden dat ik het hier over vruchtenwijn heb , geplukt en zelf gereinigd enz. Dat heb ik jaren met verschillende maten samen gemaakt.
Enige jaren ging het over zo'n 200 liter per seizoen -. Ik (wij) hebben nooit iets anders dan de vrucht(en) plus (bio)suiker, plus verschillende droge gisten gebruikt en ooit eens één vat ( 25 liter ) verzuurde wijn gehad......Ik bezit nog de pot met "sulfiet" die we ooit eens aanschaften omdat dat met veel klem geadviseerd werd--nooit gebruikt....Ik wil maar even zeggen.

[Geplaatst door: Heinz van Katwijk]

(13)

Met interesse heb ik het artikel en commentaar gelezen, met name omdat ik jaarlijks over druiven beschik en me afvraag of het maken van wijn op natuurlijke wijze een oplossing kan bieden voor de aanwezige voorraad. Ik leef in een warm land en ben op zoek naar informatie hoe te handelen qua bereiding om te komen tot natuurlijke wijn. Beschrijvingen om wijn te maken op moderne wijze zijn in voldoende mate aanwezig, maar hoe dit geschiedde in de Griekse of Romeinse tijd kan ik niet vinden. Kunt u of lezers mij hierbij de helpende hand toesteken.

[Geplaatst door: Thomas van Putten]

(14)

Prachtig artikel.

Zelf ben ik zwaar allergisch (overgevoelig) voor sulfiet. Zo zeer zelfs dat ik mijn eigen cider die we al een jaar of vijf maken niet meer kan drinken vanwege de natuurlijke sulfieten die daar in voorkomen. Sinds een paar jaar betrekken we een wijn van een hobbyist uit Gijón (wij wonen in Asturias, Noordspanje) die sulfietvrij is en waardoor ik weer van wijn kan genieten. Ik ben dus blij met elke vermindering van sulfiet.

Overigens gebruiken de wijnboeren in de Rioja nog steeds eikehouten vaten en daar gaan ze ook heel prat op. De verhouding inlandse en amerikaanse eiken is voor de meeste bodega's belangrijker dan de hoeveelheid sulfiet.