Waarom is het hoge verbruik van olie en andere fossiele brandstoffen problematisch? Omdat we het klimaat beïnvloeden, zegt de ene. Omdat fossiele brandstoffen op dreigen te raken, zegt de andere.
Als het over energie gaat, is er niet alleen onenigheid over de oplossingen. We zijn het evenmin eens over het probleem: is het "global warming" of "peak oil"? Een belangrijke vraag, want wat een oplossing vormt voor het ene, heeft vaak negatieve gevolgen voor het andere.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Eind april vond in Brussel de negende internationale ASPO-conferentie over "peak-oil" plaats (ASPO is de "Association for the study of Peak Oil and Gas", die in 2000 werd opgericht). Energie-experts van over heel de wereld kwamen er bij elkaar om te discussiëren over het (al dan niet snel) opraken van fossiele brandstoffen, olie en gas voorop (de video's van de voordrachten staan online). Lowtech Magazine woonde de conferentie bij op uitnodiging van Rembrandt Koppelaar, mede-oprichter van ASPO-Nederland en redacteur bij The Oil Drum.
Wat is piekolie?
Het concept "peak-oil" of "piekolie" werd in 1956 gelanceerd door M. King Hubbert. Deze Amerikaanse geofysicus besloot op basis van zijn onderzoek naar olie- en gasreserves dat de productie van fossiele brandstoffen een welbepaalde curve volgt in de tijd, waarbij er een piek optreedt in de productie als de helft van de voorraad is opgebruikt. Daarna valt de jaarlijkse productie steeds verder terug.
Hubbert-curves kunnen worden opgemaakt voor individuele olie- en gasvelden, voor geografische regio's of afzonderlijke olie- en gasproducerende landen (zie grafiek hieronder), en voor de wereld als geheel. Het concept kan ook worden toegepast op andere eindige brandstoffen of grondstoffen zoals steenkool, fosfaat of lithium.
Het "pieken" van individuele olievelden of van de olieproductie in bepaalde landen is niet zo erg, omdat andere olievelden en andere olieproducerende landen de rol van producent kunnen overnemen. Maar eens de piek op globaal niveau wordt bereikt, zal de wereld het elk jaar met minder olie moeten stellen. Aangezien de vraag naar olie (en andere fossiele brandstoffen) nog steeds stijgt (naar verwachting zal ze in 2030 bijna 40 procent hoger liggen dan in 2006) zal dat leiden tot steeds hogere olieprijzen.
Die zouden vervolgens een ontwrichtend effect kunnen hebben op de economie en het welzijn van de wereldbevolking. Voedsel, transport, verwarming, consumentengoederen: het zou allemaal steeds duurder worden. Landen die niet of niet voldoende over eigen oliereserves beschikken, zullen (als ze daarvoor de middelen hebben) in de verleiding komen om op een gewelddadige manier de aanvoer van fossiele brandstoffen zeker te stellen.
Eén van de belangrijkste boodschappen van de piekolie-beweging is dat we tijdig met de uitbouw van alternatieve energiebronnen moeten beginnen om de neergang van de olie- en gasproductie op te vangen - liefst tien of twintig jaar voordat de piek plaatsvindt. Het opzetten van een alternatieve energieproductie kost immers veel energie en grondstoffen, nodig voor bijvoorbeeld het produceren van zonnepanelen en windturbines. Doen we dat als de olieproductie reeds dalende is, dan zet de uitbouw van dat alternatief het inkrimpende aanbod nog verder onder druk en komen we mogelijk in een neerwaartse spiraal terecht.
Foute voorspellingen
King Hubbert voorspelde in 1956 dat de Amerikaanse olieproductie zou "pieken" tussen 1965 en 1970. Die voorspelling werd weggelachen - rapporten waarin werd gewaarschuwd voor het snel opraken van olie werden al sinds het begin van de twintigste eeuw gepubliceerd en sloegen de bal flink mis. Maar Hubbert's voorspelling bleek te kloppen: de Amerikaanse olieproductie piekte in 1970. De voorspellingen op wereldvlak bleken minder accuraat. In 1974, toen er wereldwijd 56 miljoen vaten ruwe olie per dag werden opgehaald, voorspelde Hubbert dat de globale piek van de olieproductie in 1995 zou plaatsvinden. Maar de olieproductie steeg verder van 62 miljoen vaten per dag in 1974 tot bijna 74 miljoen vaten per dag in 2008.
De aarde heeft een beperkte omvang en dus valt er niets af te dingen op de voorspelling dat de globale olieproductie op een dag zal pieken. Maar over de vraag wanneer dat precies zal gebeuren, of gebeurd is, wordt nog steeds hevig gedebatteerd. Het aantal studies dat een datum kleeft op de piek van de olieproductie is niet te tellen.
Optimisme en pessimisme
De meest pessimistische rapporten (voorbeeld - pdf) stellen dat we het moment van piekolie al gepasseerd zijn, met name in 2005 of 2006 - slechts tien jaar na de oorspronkelijke voorspelling van Hubbert. Die vertraging zou dan onder meer te wijten zijn aan de grotere inzet van aardgas sinds het einde van de jaren zeventig, waardoor de druk op de olievoorraden iets werd verlicht.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
De globale ruwe olieproductie bedroeg 73,7 miljoen vaten per dag in 2005, een productie die sindsdien niet meer werd gehaald
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Voorlopig lijken deze pessimistische voorspellingen te kloppen. De globale ruwe olieproductie bedroeg 73,7 miljoen vaten per dag in 2005, een productie die sindsdien niet meer werd gehaald. Het probleem is dat we niet met zekerheid kunnen stellen of het om een tijdelijke dan wel definitieve productiepiek gaat. De globale olieproductie stagneerde en daalde eerder al, met name van 1973 tot 1975, van 1978 tot 1993 en van 2000 tot 2002, maar trok daarna telkens opnieuw aan (bron). Andere pessimistische rapporten (bv. 1/2) leggen de verwachte productiepiek in de nabije toekomst: tussen nu en 2020.
Geen piek maar een plateau
Meer optimistische rapporten - vaak maar niet altijd afkomstig van de olieproducenten zelf - leggen de productiepiek een heel eind verder in de toekomst (na 2030 of zelfs na 2100) en/of stellen dat de piek eerder een 'plateau' zal zijn. Dat laatste komt erop neer dat de olieproductie weliswaar niet verder zal stijgen, maar dat ze decennialang op hetzelfde niveau zal blijven en pas daarna erg langzaam zal dalen.
Het argument voor deze optimistische visie is dat hogere olieprijzen nu onrendabele reserves economisch interessant zullen maken, alsook de ontwikkeling van nieuwe technologie zullen stimuleren waarmee nu onbereikbare reserves straks wel in aanmerking komen voor productie.
Dat is namelijk wat er de afgelopen 100 jaar steeds opnieuw is gebeurd. De pessimisten wijzen er echter op dat die ontginning steeds meer energie dreigt te kosten (zie het artikel "Hoeveel olie kost de productie van olie?"), waardoor het netto-energierendement steeds verder zal dalen. Ter illustratie: honderd jaar geleden spoot de olie na het slaan van een boorput gewoon uit de grond, vandaag moet ze vanop kilometers diep worden opgepompt.
Spanning tussen piekolie en klimaatopwarming
Piekolie krijgt nauwelijks aandacht in de politiek, de media en de milieubeweging - zeker in vergelijking met de enorme aandacht voor de opwarming van het klimaat (een onderwerp dat ik hier dan ook niet hoef uit te leggen). Een uitspraak die kon worden opgetekend uit de monden van een aantal bezoekers van de ASPO-conferentie was dat de peak-oil beweging haar krachten zou moeten bundelen met het International Panel on Climate Change (IPCC), de wereldwijde organisatie die zich over de opwarming van het klimaat buigt.
Dat is echter niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Het water tussen beide organisaties is diep. Het thema klimaatopwarming kwam maar mondjesmaat aan bod tijdens de conferentie over piekolie en de rapporten van het IPCC maken geen woorden vuil aan piekolie.
Klimaatopwarming bestaat niet
Binnen de peak-oil beweging zijn er nogal wat mensen die menen dat de opwarming van het klimaat nonsens is, of dat het probleem wordt overdreven. Sommigen ontkennen dat de aarde opwarmt, maar een interessanter bezwaar is dat er simpelweg niet genoeg fossiele brandstoffen in de grond zitten opdat de doemvoorspellingen van het IPCC zouden kunnen uitkomen.
Kjell Aleklett, de president van ASPO, beschuldigde het IPCC er op de conferentie van om onrealistische en overdreven pessimistische voorspellingen te doen over de opwarming van het klimaat omdat er geen rekening wordt gehouden met de beperkte voorraden van fossiele brandstoffen. Volgens Aleklett piekte olie in 2008 en zal steenkool pieken in 2030.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zitten er voldoende fossiele brandstoffen in de grond om de doemvoorspellingen van global warming te doen uitkomen?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
In de ogen van de ASPO-president verhindert piekolie dus een rampzalige opwarming van het klimaat (zie ook dit artikel). Als de productie van olie (en andere fossiele brandstoffen) in dalende lijn gaat, dan zal ook de uitstoot van CO2 minder stijgen dan verwacht en zal de temperatuurstijging lager uitvallen dan nu wordt voorspeld. Met andere woorden: het probleem is niet dat er te veel, maar te weinig fossiele brandstoffen zijn.
Om die reden staan veel ASPO-leden ook afkerig tegenover oplossingen zoals het afvangen en opslaan van CO2 afkomstig van steenkoolcentrales - een vaak voorgestelde oplossing voor de opwarming van het klimaat (Lees: "Een roetzwarte toekomst: de revival van steenkool"). Het afvangen van CO2 doet het rendement van een steenkoolcentrale met ongeveer 25 procent dalen. Er is dus 25 procent meer steenkool (of een andere fossiele brandstof) nodig om evenveel elektriciteit te produceren, waardoor de energiebronnen nog sneller uitgeput zouden raken.
Ook de aanleg van een transportinfrastructuur voor CO2 (steenkoolcentrales liggen zelden vlak boven lege gasvelden) en de installaties voor afvang en opslag vragen extra energie. Deze potentiële oplossing voor de opwarming van het klimaat maakt dus het probleem van slinkende reserves fossiele brandstoffen alleen maar erger.
Piekolie bestaat niet
Andersom was het opmerkelijk dat een aantal sprekers op het ASPO-congres in Brussel er geen geheim van maakten dat ze niet in piekolie geloven. De Belgische professor Aviel Verbruggen was er één van. Volgens Verbruggen - die een voordracht gaf over de rol van energieprijzen - zitten er nog genoeg fossiele brandstoffen in de grond om nog eeuwenlang door te gaan. En dat is nu net het probleem, want daardoor zal de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer dramatische proporties aannemen. De visie van Verbruggen staat dus haaks op die van Kjell Aleklett: er zijn niet te weinig, maar te veel fossiele brandstoffen.
Hoe kan het dat de conclusies over de olie- en gasreserves zo ver uit elkaar lopen? Het verschil zit hem in essentie in de definitie van wat olie en gas nu precies zijn. Vrijwel niemand betwist dat de hoogdagen van goedkoop en makkelijk te ontginnen conventionele olie- en gasreserves achter ons liggen. Maar dat wil niet zeggen dat er niets meer op te fikken valt. Er is bijvoorbeeld de forse opmars van "onconventionele" olie- en gasbronnen, zoals teerzanden, olieschalie en schaliegas.
De ontginning van teerzand in Canada (bron)
Alleen al de Canadese en Venezolaanse teerzanden - een combinatie van zand, klei, water en een stroperige variant van petroleum - zouden naar schatting het equivalent van 3,6 miljard vaten olie bevatten, ongeveer twee keer zoveel als de resterende reserves conventionele olie. Een bijna even grote hoeveelheid zou wereldwijd verborgen zitten onder de vorm van olieschalie - in kleisteen gevangen petroleum die (net als teerzand) al sinds de prehistorie door mensen wordt gebruikt.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
De reserves aan schaliegas, teerzanden en olieschalie zijn tot 6 keer groter dan de resterende reserves conventionele brandstoffen
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
De wereldwijde reserves van schaliegas, gas dat opgesloten zit in rotsformaties, worden vooralsnog geschat op 0,5 tot 1,6 keer de nu bestaande conventionele gasreserves - wat zou neerkomen op ongeveer 20 tot 60 jaar extra reserve bij het huidige verbruik. Schaliegas wordt al meer dan een eeuw op zeer kleine schaal ontgonnen in de VS, maar hogere gasprijzen en verbeteringen van de technologie hebben sinds 2005 in de Verenigde Staten tot een enorme uitbreiding van de productie geleid.
Het enthousiasme voor schaliegas is nu overgewaaid naar andere continenten, inclusief Europa. Volgens het IEA zijn de reserves in Europa goed voor 60 keer het jaarlijkse gasverbruik. Energiebedrijven zijn momenteel volop bezig met de exploratie. Vooral in Polen is het enthousiasme groot. In Nederland, dat over relatief grote voorraden schaliegas lijkt te beschikken, sprak de Energieraad zich eerder dit jaar uit voor een forse uitbreiding van de ontginning van deze onconventionele energiebron. De eerste proefboringen zullen dit jaar van start gaan.
De precieze omvang van de reserves onconventionele fossiele brandstoffen is uiteraard onderwerp van discussie. Maar het lijkt er op dat als de ontginning ervan op grote schaal wordt aangepakt, alle doemscenario's van de piekolie-beweging opnieuw zijn achterhaald. Het is opmerkelijk dat het Internationaal Energie Agentschap (IEA), dat tot voor kort het concept piekolie totaal negeerde en uitging van een oneindig stijgende olieproductie, in haar laatste rapport erkende dat de olieproductie in 2006 een wereldwijde piek had bereikt. Om er dan meteen aan toe te voegen dat hiermee de conventionele olieproductie wordt bedoeld - door de opkomst van onconventionele olie- en gasbronnen zal de productie evengoed blijven stijgen, stelt het agentschap (al werd die stijging met elk volgend rapport wel naar beneden bijgesteld, zie grafiek hierboven).
Oplossing voor piekolie is extra probleem voor klimaatopwarming
De keerzijde van deze onconventionele bronnen is niet alleen dat ze meer geld kosten (geen probleem als de olieprijzen stijgen) maar ook dat ze een aanzienlijk hogere CO2-uitstoot hebben dan conventionele olie en gas, zowel wat de ontginning als de bewerking ervan betreft. Bij de ontginning van schaliegas komen bovendien in vergelijking met de ontginning van conventioneel aardgas veel grotere hoeveelheden methaan vrij - een veel potenter broeikasgas dan CO2. Het gevolg van dit alles is dat de uitstoot van broeikasgassen door onconventionele olie- en gasbronnen zo'n twee tot vier keer hoger kan liggen dan in het geval van conventionele olie- en gasbronnen. Daarmee zouden onconventionele olie- en gasbronnen minstens een even groot en waarschijnlijk een groter probleem voor het klimaat vormen dan steenkoolcentrales.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
De ontginning van onconventionele olie- en gasbronnen vormt wellicht een groter probleem voor het klimaat dan steenkool
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Met andere woorden: een van de oplossingen voor piekolie (het aanboren van de wellicht enorme voorraad onconventionele fossiele brandstoffen) verergert het probleem van de klimaatopwarming, net zoals sommige potentiële oplossingen voor het klimaatprobleem (zoals het afvangen en opslaan van CO2) het probleem van piekolie verergeren.
Duizenden boorputten in het landschap
Onconventionele oliebronnen veroorzaken bovendien bijkomende milieuvervuiling omdat ze zwavel en zware metalen bevatten. Schaliegas vormt dan weer een bedreiging voor de kwaliteit van het drinkwater - een onderwerp van veel controverse in de VS. Bij de winning van schaliegas wordt onder hoge druk een mengsel van water, zand en chemicaliën (zoals chloor, kerosine, tolueen of formaldehyde) in de grond gespoten om de rotsformaties te verbrijzelen en zo het gas vrij te maken. De contaminatie van grondwater was recentelijk reden genoeg voor zowel de Franse als Canadese overheid om een tijdelijk moratorium op de ontginning van schaliegas af te kondigen in afwachting van verder onderzoek.
De ontginning van schaliegas in de VS (bron)
Bovendien vereist de ontginning van schaliegas veel water en - omdat er horizontaal wordt geboord - een groot aantal boorputten, die overal in het landschap zullen opduiken en ongetwijfeld op weerstand van de bevolking zullen stuiten. Ook de ontginning en productie van teerzanden en olieschalie heeft vernietigende ecologische en maatschappelijke gevolgen, vooral omwille van de enorme grondoppervlakte die wordt ingenomen. Al deze bijkomende effecten zouden het maatschappelijk verzet tegen onconventionele fossiele energiebronnen zodanig kunnen aanwakkeren dat het potentieel ervan nooit zal worden benut. En dan wordt peakoil opnieuw een dringend probleem.
Fundamentele oplossingen
Het zou comfortabel zijn om te besluiten dat zowel peakoil als klimaatopwarming een verzinsel zijn, maar helaas zit het iets ingewikkelder in elkaar. Als de onconventionele fossiele brandstoffen in de grond blijven zitten, dan draait de opwarming van het klimaat mogelijk minder rampzalig uit dan verwacht. Maar dan zitten we binnenkort wel met een tekort aan energie, wat onder meer problematisch is voor de uitbouw van hernieuwbare energiebronnen. Halen we de onconventionele fossiele brandstoffen op, dan hoeven we ons wellicht de komende eeuw geen zorgen te maken over het aanbod van energie. Maar dan bestaat het risico dat zelfs de ergste doemscenario's van het IPCC te optimistisch blijken te zijn. Bovendien wordt de stimulans om een hernieuwbare energieproductie uit te bouwen dan kleiner.
Zowel peakoil als global warming - die op een aantal vlakken in feite elkaars spiegelbeeld zijn - brengen zo'n grote risico's met zich mee voor een ontwrichting van de samenleving dat we ze best allebei serieus nemen en ons concentreren op oplossingen die een antwoord bieden op beide problemen tegelijk. En hoewel dun gezaaid, zijn die er wel degelijk (het onderwerp van de voordracht van Euan Mearns): het uitbouwen van hernieuwbare energiebronnen en - in de eerste plaats - het terugschroeven van het absolute energieverbruik (want ook zonnepanelen en windturbines bouwen kost energie).
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Alleen een verlaging van het energieverbruik lost zowel "peakoil" als "global warming" op
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hoe moeilijk peakoil en klimaatopwarming ook met elkaar te verzoenen zijn, beide problemen worden fundamenteel veroorzaakt door het snel opbranden van fossiele brandstoffen (meer dan 70 miljoen vaten per dag). Het verminderen van het energieverbruik of meer specifiek het verminderen van het verbruik van fossiele brandstoffen is een doel waar zowel de ASPO als het IPCC zich samen zouden kunnen en moeten achterzetten. (Een mooi voorbeeld is het 'Oil Depletion Protocol', het in 1996 door ASPO-stichter Colin Campbell gelanceerde voorstel voor een vrijwillige verlaging van de internationale olieproductie met 2,6 procent per jaar). Maar laat dat nu net de oplossing zijn waar vrijwel iedereen vandaag de dag in alle talen over zwijgt.
Kris De Decker
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Verwante artikels:
- Draait de industrie straks op geconcentreerd zonlicht? Thermische zonne-energie
- Duizend jaar fossiele brandstoffen: de vergeten geschiedenis van turf en steenkool
- Zonne-energie maakt oliewinning goedkoper
- Zo lossen we de energiecrisis (nooit) op: er is meer nodig dan duurzame energie
- Hoeveel olie kost de productie van olie? netto energie analyse
- Moeten we energie rantsoeneren? Een sociaal alternatief voor hogere energieprijzen
- Europeanen vervuilen vooral in het buitenland: import en export van CO2
- Hernieuwbare energie op grote schaal: zijn er genoeg grondstoffen?
- Windenergie kan slechts fractie van wereldwijde energieverbruik leveren - zonder het klimaat te ontregelen
- Alle artikels over energie
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
|
(1)
Het antwoord is de beweging "transitie" opgericht door ons allen. Geen erg, maar eerlijk gezegd verbaast het me dat het niet vermeld staat bij de fundamentele oplossingen (transitie.be, transition towns, permaculture, enz.)
groeten steve
Geplaatst door: steve | 15 mei 2011 om 20:26
(2)
Ik hoop dat ik peakoil nog meemaak. :D
Geplaatst door: Ed | 15 mei 2011 om 20:46
(3)
Steve: de transitiebeweging probeert inderdaad een overgang te maken naar een samenleving die onafhankelijk is van fossiele brandstoffen. Ze heeft dus al mijn steun.
Maar ze is niet het enige mogelijke antwoord. Ook van bovenuit (via de bestaande nationale en internationale politieke organen) zouden er erg veel maatregelen genomen kunnen worden om de industriële maatschappij een heel stuk minder energie-intensief te maken. Daar ligt ook een enorm potentieel voor energiebesparing.
Beide benaderingen kunnen (en moeten) ook worden gecombineerd. Ik denk bijvoorbeeld niet dat de transitiebeweging een antwoord heeft op het hoge energieverbruik dat veroorzaakt wordt door de productie van microchips en computers - waar de leden van de transitiebeweging getuige jouw reactie wel degelijk gebruik van maken ;-)
Geplaatst door: Kris De Decker | 15 mei 2011 om 20:59
(4)
Prachtige uiteenzetting over dit onderwerp, waarvoor dank Kris!
Ben zelf nogal verbaasd over het volledig op kunnen gaan in één visie en het daarbij hardnekkig ontkennen van de andere. Zowel Peak-oil als door de mens veroorzaakte Klimaatverandering vormen kapitale bedreigingen voor ons. Ook al bestaat er een theoretische kans dat ze beide of één van beide uiteindelijk niet of niet zo sterk zullen uitwerken, dan nog is het spelen met dynamiet om ze beide te verwijzen naar het rijk der fabelen.
Ben het met Steve eens dat EnergieTransitie theoretisch de beste oplossing vormt. Kunst is nog om de bevolking en haar leiders daarin mee te krijgen. Belangrijkste daarin is om geen energie te besteden aan onenigheid met elkaar, maar de oplossingen aan te grijpen die in ieders voordeel zijn: verlaging van de totale energierekening door energiebesparing (ook op bijv. voedselverbouw en -transport) en betaalbaarder en duurzamer maken van de winning van de meest duurzame energiebronnen.
Zodra bijvoorbeeld PV per kWh goedkoper en eenvoudiger te produceren is dan fossiel of kern wordt het aantrekkelijker om op PV over te schakelen. Dan neemt ook snel de concurrentie enorm toe om dit zo goedkoop mogelijk te doen. En het zou me niet verbazen wanneer 'goedkoper' in dit geval ook grotendeels zou betekenen 'zuiniger met (zeldzame) grondstoffen en (fossiele en kern) energie'....:-)
Geplaatst door: frisbee | 15 mei 2011 om 21:40
(5)
Fossiele brandstof schaarste - fospeak - als een mogelijke groei van 40% in 2030, lijkt die niet zo groot, waardoor de tegenstelling met klimaatverandering verscherpt. Is er voldoende tijd voor alternatieve energiebronnen en is een beperking van het energieverbruik niet dringend?
Peakoil zorgt voor prijsstijging, de uitwijk naar gas en kolen voor de elektriciteits-produktie en de verplichting bijmenging voor de autobrandstof. Zelfs de luchtvaart doet pogingen om met algen hun brandstof te verbreden. Als olie en gas moeilijker winbaar zal de uitwijk naar kolenverbruik - eenvoudig winbaar door de overgang van mijnbouw naar dagbouw - alleen maar toenemen. Voor de klimaatdreiging lijkt dat zeker zo belangrijk, dat tempert de energieprijs-stijging, vertraagt de groei van alternatieve bronnen en vergroot het fossiele gebruik.
Over de klimaatdreiging wordt veel gepraat maar weinig gedaan. Het fossiele energieverbruik blijft stijgen, de CO2 uitstoot wordt nauwelijks belast, CO2 opslag blijft steken in enkele proeven. De toenemende energievraag en het gebrek aan alternatieve energiebronnen zal het fossiele energieverbruik zelfs bij hogere prijzen opstuwen. Hoewel de verwachtingen soms hoog zijn - de zoninstraling is enorm - stelt de huidige zonenergieproduktie nauwelijks iets voor, ook met al die subsidies. Windenergie doet het beter, doch het verzet tegen landwindmolens zorgt hier voor vertraging. Nog steeds is biomassa de belangrijkste alternatieve energiebron, mede met de verplichte bijmenging en de bijstook bij de elektriciteitsproduktie. Bij een peakoil zal de inzet van deze - zogenaamd CO2 vrije - bijstook alleen maar toenemen.
Vermindering van het energieverbruik past heel goed bij zowel de klimaataanpak als bij een dreigende schaarste van fossiele brandstof. Helaas daar is nog weinig zicht op. Ook veel voorstanders van de klimaataanpak vinden de mogelijkheden van alternatieve energiebronnen voldoende en zien minder energieverbruik als overbodig. Die opvatting lijkt me gevaarlijker dan de nadruk op de verschillen tussen klimaataanpak en de dreigende fossiele schaarste.
Geplaatst door: roland | 16 mei 2011 om 10:03
(6)
Een heel fundamentele discussie, inderdaad ja en een gevaarlijke omdat het splijtend kan werken. Voor mij is het duidelijk dat het gedachtegoed van Transition Towns in deze kwestie de verbindende factor is. Hoog tijd dat de TT-aanpak bij ASPO èn bij het IPCC èn bij de milieubewegingen bestudeerd gaat worden.
Ik zie gelukkig steeds vaker (delen van) de TT-oplossing terug, maar mis dan het totaalplaatje. Klimaatstraatfeesten en Duurzame Dorpen de meest bekende uitwerkingen à la TT... De interesse en het bewustzijn over piekolie groeit. De relatie met klimaatverandering via de CO2 is niet moeilijk te leggen. Meeste weerstand zit inderdaad in het daadwerkelijk omschakelen naar minder energie. Dat staat haaks op de vooruitgangs- en groei economie waar we zo in vast zitten...
Wij nodigen iedereen uit om contact op te nemen met TT, voor een gesprek of lezing of en project. In België en Nederland zijn samen al een kleine 100 TT-initiatieven, dus kies er 1 in je buurt. Wij komen graag in contact :-))
Geplaatst door: Adri Ros | 16 mei 2011 om 12:12
(7)
Er zijn een select aantal scenario studies naar de interactie tussen klimaat en peakoil. (Klimaat veroorzaakt meer extreem weer, en dat betekent verstoring van de winning van olie bijvoorbeeld in de Golf van Mexico en door een steeds groter aandeel van zware olie in de totale oliemix stijgt de CO2 intensiteit van de olieproductie)
Conclusie is over het algemeen dat ze elkaar versterken.
Zie onder andere peakoil.nl/rapporten
Geplaatst door: Peter Polder | 16 mei 2011 om 22:49
(8)
@ Peter
Maar de opwarming van het klimaat zorgt er ook voor dat er meer ijs smelt en dat de poolgebieden daardoor toegankelijk worden voor olie-ontginning.
Geplaatst door: Kris De Decker | 16 mei 2011 om 23:39
(9)
Zoals uit de titel - minder olie, meer CO2? - blijkt is het gevolg van olieschaarste voor CO2 uitstoot onduidelijk. De vaststelling: "Conclusie is over het algemeen dat ze elkaar versterken" is in het rapport niet te vinden. Het rapport betwijfelt een betere toegankelijkheid van de poolgebieden: "De ontdooiing zal niet alleen hindernissen wegnemen voor aardolie- en aardgaswinning, maar ook nieuwe barrières opwerpen in de vorm van meer ijsbergen en het ontdooien van permafrost".
Het rapport stelt vast: "Duidelijk is dat op wereldschaal een steeds groter deel van de aardolie - en aardgasconsumptie vervangen gaat worden door biobrandstoffen, kolen, kernenergie, wind,- en zonne-energie". Uitzonderlijke weersomstandigheden spelen ook een bij windenergie en zeker bij biobrandstoffen.
Geplaatst door: roland | 17 mei 2011 om 10:56
(10)
Voor alle duidelijkheid: Roland doelt op dit rapport http://www.peakoil.nl/wp-content/uploads/2008/03/minder_olie_meer_co2_peakoil_nederland_maart_2008.pdf
en de reactie van Peter hieronder (#7)
Geplaatst door: Kris De Decker | 17 mei 2011 om 11:31
(11)
@Kris,
Mijn aanhalingen zijn uit dat rapport, dat stelt dat ook met klimaatverandering poolgebieden niet beter toegankelijk worden en de brandstofwinning dus niet gemakkelijker zal zijn. (#8)
Dat bij olieschaarste een verschuiving plaatsvindt is begrijpelijk, maar de vraag is in welke richting en in welke omvang. Helaas daar is het rapport vaag over, zodat de klimaat-gevolgen niet kunnen worden ingeschat. (#7)
Schaarste geeft prijsverhoging, die het verbruik tempert. Dat peakoil de klimaatverandering versterkt volg ik niet. Peakgas duurt waarschijnlijk langer, om nog te zwijgen over kolen- en bruinkooluitputting. Massale inzet van biobrandstof in de vorm van bijstook en bijmenging is ook geen prettig vooruitzicht.
Geplaatst door: roland | 17 mei 2011 om 15:52
(12)
Roland, ik weet dat je aanhalingen uit dat rapport komen. Ik heb de reserves in het poolgebied overigens niet in het artikel vermeld. Mij lijken de enorme voorraden schaliegas, teerzand en olieschalie namelijk veel relevanter. De opwarming van het klimaat werpt daar geen bijkomende obstakels op - de ontginning van deze bronnen is al bezig. Er zijn overigens nog meer alternatieven voor conventionele olie en gas: ondergrondse kolenvergassing bijvoorbeeld.
Geplaatst door: Kris De Decker | 17 mei 2011 om 19:13
(13)
@Kris,
Naast de grote kolenvoorraad is de voorraad schaliegas, olieschali, teerzand niet echt een nieuw gegeven, tenzij gemakkelijke, goedkope winning mogelijk wordt. Peakoil richt zich eenzijdig op olieverbruik met weinig aandacht voor verschuiving naar andere fossiele bronnen aangevuld met massaal gebruik van biomassa.
Voor de klimaataanpak zijn de winningskosten van groot belang, prijstijging remt de verbruiksgroei. Klimaataanpak met CO2 opslag of een opschaling van alternatieve energiebronnen is niet zichtbaar. De voorraad zonenergie mag enorm zijn, ook hier zijn de kosten bepalend.
Vaak negeren voorstanders van klimaataanpak en hernieuwbare energiebronnen een vermindering van het energieverbruik en CO2 opslag. Waarom zou je als zonenergie zo overvloedig aanwezig is?
Geplaatst door: roland | 18 mei 2011 om 09:28
(14)
Roland, je schrijft: "Naast de grote kolenvoorraad is de voorraad schaliegas, olieschalie, teerzand niet echt een nieuw gegeven, tenzij gemakkelijke, goedkope winning mogelijk wordt."
De winning van teerzand is al volop bezig. In 2007 was 44 procent van de Canadese olieproductie al afkomstig van teerzand. Die wordt voornamelijk geëxporteerd naar de VS (Canada is daardoor nu de belangrijkste olieleverancier naar de VS, voor het Midden-Oosten).
http://www.neb.gc.ca/clf-nsi/rnrgynfmtn/nrgyrprt/nrgyvrvw/cndnnrgyvrvw2007/cndnnrgyvrvw2007-eng.html#s4_3
Schaliegas - waar voor 2005 nauwelijks over werd gepraat - neemt een steeds groter deel van de gasconsumptie in de VS in. In 2009 was dat al 14 procent. In 2006 was dat nog maar 5,9 procent.
http://www.eia.doe.gov/energy_in_brief/about_shale_gas.cfm
Geplaatst door: Kris De Decker | 18 mei 2011 om 11:17
(15)
De drankjes uit de koelkast geraken wat op. Nu zo vlug mogelijk die uit de kelder halen. Laat het feestje maar duren en nodig nog maar wat meer volk uit. Onze generatie heeft het nooit anders geweten.
We vergeten alleen dat er waarschijnlijk geen brouwer meer langskomt. Hoeveel geld we ook bezitten.
Een mens kan er zijn hoofd over breken om te weten hoe dat mogelijk is. Persoonlijk denk ik dat het komt omdat ons huidig economisch systeem werkt via prikkeling van enkele instincten zoals jaloezie, hebzucht, vernielzucht, moordlust, sexuele driften, ijdelheid, inrichting van het hol en dergelijke meer.
In plaats van naar een samenlevingsmodel te gaan waarbij respect, geduld, evenwicht en proportionaliteit centraal staan, zoals ons in de meeste oudere geschriften werd geadviseerd, gaan we zo hard mogelijk de andere kant op.
In plaats van een oplossing te zoeken die de oerdriften van de mens wat tempert of er een andere oplossing voor zoekt, hebben ze het monetair stelsel uitgevonden. Met ons virtueel geld dat oneindig kan groeien en wat iedereen onbegrensd wil bezitten, zijn we er in geslaagd om een groot aantal oerdriften te bevredigen en tegelijkertijd de economie te doen draaien. Dat ofwel het milieu, ofwel de eindige voorraden grondstoffen eraan gingen, of beide, waren zorgen voor later.
Pas op, ik bedoel dit alles niet echt misprijzend of zo. Sinds mensenheugnis worden er oorlogen uitgevochten en volkeren uitgemoord voor grond, goud of geloof.
Vanuit deze context vraag ik me af of transition-towns moeten omwald worden en er bewapening nodig zal zijn? Zij gaan het relatief goed hebben, in contrast tot diegenen die iets te lang wachten of ergens economisch of ecologisch helemaal uit de boot vallen. Dit is geen doemdenken maar geschiedenis vrees is.
Als ik een aantal naaste kennissen rondom mij observeer, hebben die meer iets van: "nu alles schaarser wordt, zal ik nog rap profiteren om nog wat luxe te kopen. Als er daardoor wat arme afrikaantjes meer doodhongeren of uitdrogen, tja, dat is hun probleem hé." Iedereen doet toch mee, dus als ik zou besparen of ecologisch leven, dan ben ik hier en nu de domme slappeling.
Heel dit stukje is geen oordeel of veroordeling, maar gewoon een observatie van een stukje mensdom. Hoe we zo ver zijn kunnen geraken en hoe het moet opgelost worden is me niet direkt duidelijk. Zelfs al vinden we een onuitputtelijke energiebron, dan nog, of vooràl dan, vrees ik dat alle vissen uit de zee gaan gevist worden, alle bomen omgezaagd gaan worden en alle resterende stukjes natuur in containers gaan verkocht worden als sierraad of trofee. Tenminste als we het systeem van het geld gaan laten de markt regelen.
We moeten echt af van eender welk systeem dat prikkels op oerdriften versterkt en beloningen geeft naargelang de prikkel extra prestaties of consumptie uitlokt. Zoniet bouw je niet aan een beschaving, maar kweek je eigenlijk hele generaties beloningsgericht prestatie en consumptievee. De vraag is alleen, hoe krijg je het voor mekaar dat mensen op een andere manier nog iets voor de samenleving in haar geheel willen doen ? Ik zou zeggen, gelukkig is er nog olie voor eventjes, want vandaag hebben we geen oplossing.
Momenteel lijkt er een beweging aan de gang die het daglicht brengt aan het feit dat de grootste individuele winsten voor enkelingen geboekt worden op het in de val laten lopen van grote groepen via list of gebroken beloftes. Misschien moeten we allemaal eerst door een dergelijk dal vooraleer het collectief bewustzijn weer de goede kant op wil.
Geplaatst door: Koen Vandewalle | 18 mei 2011 om 21:07
(16)
"Hoe kan het dat de conclusies over de olie- en gasreserves zo ver uit elkaar lopen?"
Ik heb Prof.Patrick Brocorens bij de organisatie van de ASPO conferentie gevraagd om ook aandacht te besteden aan Vlaanderen (politici, wetenschappers)en aan gevolgen/oplossingen voor milieu en de samenleving.
De bijdrage van Prof. Aviel Verbrugge heeft vooral zijn waarde waar hij spreekt over het hoe verschuiven naar hernieuwbare energiebronnen. Hij kijkt/keek meer vanuit de IPCC richting en vindt/vond peak oil irrelevant. Ik heb daar geen probleem mee, maar ik hecht meer waarde aan de onderzoeksresultaten van specialisten over peak oil als het over peak oil/gas/coal gaat.
Geplaatst door: Johan | 19 mei 2011 om 08:58
(17)
Uitstekend artikel. Enkele opmerkingen:
1) Peakoil is niet hetzelfde als peak fossil fuels. De niet-conventionele olie (zoals oilsands) zullen wellicht niet volstaan om de daling van de bestaande velden te compenseren. Zelf in de meest optimistische prognoses zijn de Canadese oilsands nog niet de helft van de olieproductie van Saudi Arabië.
2) Wanneer de piek in steenkool of (niet conventioneel) gas valt, is zeer moeilijk te berekenen vanwege een gebrek aan data (bv wat is de afnamegraad van een veld met shale gas, hoeveel steenkool is er nog en wat is er realistisch ontginbaar?). Die meest-geciteerde cijfers die de BP Statistical Review opgeeft zouden niet zo accuraat zijn. Het is wel duidelijk dat er op dit moment in India en China serieuze aanbodproblemen zijn met steenkool.
3) Misschien dat peakoil en climate change elkaar kunnen ontmoeten via de prijs. Het gebrek aan nieuwe olie heeft nu al tot een olieprijs van meer dan 100 dollar per vat geleid. Dat is een belangrijke motivator om zuiniger met energie om te springen (=minder CO2 uitstoot) en nieuwe technologie te ontwikkelen. Het verhoogt meteen de 'return on investment' van heel wat energiebesparingtechnologieën (bv een bedrijf dat zijn logistieke keten energiezuiniger maakt). Een deel van die nieuwe technologie is CO2 besparend (efficiëntere motoren, hernieuwbare energie, openbaar vervoer...) een ander deel CO2 verhogend (bv nieuwe ontginningstechnieken). Het valt te hopen dat de eerste rij maatregelen goedkoper worden dan de tweede. Als de prijs om een ton CO2 uit te stoten verder stijgt, moet dat haalbaar zijn.
Stijn
Geplaatst door: stijn | 19 mei 2011 om 11:01
(18)
In alle bescheidenheid gezegd: ik weet dit sinds ik er met begaan ben, niet in detail en met cijfertjes, maar ik begrijp de situatie heel goed! Het probleem is, hoe laat je dit iedereen verstaanbaar weten zonder chaos te veroorzaken, of hoe pak je dit aan om de chaos te vermijden?
Geplaatst door: Ph | 19 mei 2011 om 15:42
(19)
@Stijn,
De data over schatting van de winbare voorraad steenkool is niet het grootste probleem. Moeilijker is de verbruiksgroei schatting, stabiliseert deze of blijft deze doorgroeien. Met het huidige verbruik is er een kolenvoorraad voor 250 jaar, met een verbruiksgroei van zo'n 3% / jaar krimpt die periode tot 70 jaar www.withouthotair.com (blz 168)
Per km is het energieverbruik van de huidige auto vergelijkbaar met die van honderd jaar terug, efficiëntere motoren hoeven niet minder CO2 uitstoot te geven. Massaal verbruik van biomassa kan evenzeer tot prijsstijging voeren mede door gronduitputting en bij zonnepanelen speelt grondstofschaarste een rol.
Geplaatst door: roland | 19 mei 2011 om 18:14
(20)
Koen (#15): het bier in de kelder, dat is een mooie vergelijking. Op het congres werd er een soortgelijke metafoor gebruikt: de champagne dreigt op te raken, maar we hebben nog een paar flessen schuimwijn gevonden. Hoera! Als je bezopen genoeg bent, merk je het verschil niet eens.
Dat transition towns omwald moeten worden, daar vrees ik ook voor.
Johan (#16): Ik denk dat het een beetje gevaarlijk is om alleen maar op de onderzoeksresultaten van peak-oil specialisten te vertrouwen als het over peak oil gaat. En hetzelfde geldt voor onderzoeksresultaten van klimaatwetenschappers als het over klimaat gaat. Specialisten hebben de neiging om hun probleem altijd het belangrijkste te vinden. Dus ik vind het heel verfrissend om de mening van de peak-oil specialisten te horen als het over klimaat gaat en de mening van de klimaatspecialisten te horen als het over peak-oil gaat. Dat levert veel inzicht op, zoals het artikel toch wel aantoont.
Over de precieze omvang van de reserves (of het nu om olie, schaliegas of steenkool gaat) kan en zal er natuurlijk eindeloos gediscussieerd worden - ook tussen peak-oil specialisten onderling. Die discussie over reserves is al meer dan honderd jaar aan de gang. Eigenlijk is ze van secundair belang. We weten dat het geen hernieuwbare brandstof is. Dat zou eigenlijk moeten volstaan om te proberen er van af te kicken.
Geplaatst door: Kris De Decker | 20 mei 2011 om 03:06
(21)
De oliespecialist Ray Leonard drukte het peakoil probleem treffend als volgt uit: 'It's not about the size of the tank but about the size of the tap'.
@Roland
Hoge prijzen zorgen ook dat niet-milieubewuste consumenten of bedrijven harder over hun energiegebruik gaan nadenken en wellicht maatregelen gaan treffen om de factuur te drukken. In de VS zakt de verkoop van SUV's fors wanneer olie duur wordt en koopt men kleinere zuinige wagens (in 2008 en nu opnieuw). Dichter bij de werkplek wonen wordt ook interessant, langzaam wordt van het suburb-fenomeen afgestapt. Lokale biolandbouw wordt competitiever vanwege een lagere brandstofcomponent tegenover bv serreteelten of ingevlogen producten uit het Zuiden...
Trouwens volgt steenkool steeds meer de olieprijs (gas veel minder). De problemen met de steenkoolbevoorrading van China en Indië lijken met de dag te groeien. Het aanbod kan de snelstijgende vraag ook hier niet aan.
Veel zal volgens mij afhangen van de technologische evoluties van wind-, geo- en zonne energie maar de kans lijkt met toch groot dat een van die drie al binnen de 10 jaar onder de kostprijs (per elektriciteitshoeveelheid) van klassieke fossiele energie duikt, zeker bij een correcte CO2 prijs. Hierdoor kan een energiebedrijf beslissen niet langer een nieuwe steenkoolcentrale te bouwen maar een hernieuwbare energiecentrale (bv windpark voorzien van back-up centrale). Maar zoals je aangeeft, zullen er binnen wind- en zon- ook alternatieven moeten gevonden worden voor bepaalde zeldzame materialen in het productieproces.
Geplaatst door: stijn | 20 mei 2011 om 16:22
(22)
@ iedereen,
transitie kan je niet omwallen, deze wordt (nu nog) stiekem met andere verenigingen en mensen van goede wil verbonden en groeit daardoor, we hebben elkaar nodig en hebben niet de behoefte om wallen te zetten en ze dan te moeten verdedigen?
en wat de chips en de ordinateurs betreft, die hebben dan véél minder nodig, maar dat is mss pas voor onze kinderen... maar daar doen we het dan toch voor
blij dat we dit medium eindelijk kunnen gebruiken voor verandering en later gaan we compuminderen
eerlijk gezegd, prachtige reacties van hoog socio-intellect niveau, niet in de gazetten te vinden
tot in den draai
Geplaatst door: steve | 20 mei 2011 om 23:41
(23)
@Stijn,
Materiaalschaarste vertraagt ook de overgang naar zonnepanelen en mogelijk windturbines. Een duidelijke CO2 prijs tempert het fossiele verbruik en bevordert het gebruik van hernieuw-bare energie. Een goede CO2 prijs maakt windturbines op land nu al lonend. Door bijstook van biomassa - zogenaamd CO2 neutraal! - kan een kolencentrale CO2 beprijzing deels mijden. Peakoil klimaatontkenners beweren dat er (te) weinig CO2 is en wordt uitgestoten voor een klimaatverandering, dus is voor hen CO2 beprijzing of opslag overbodig.
Dit stuk toont dat techniek ontwikkeling zowel een versnelling van het gebruik van meer hernieuwe energie kan geven, maar ook moeilijke winbare fossiele bronnen aantrekkelijker maakt en juist meer CO2 uitstoot.
Zowel een hoge brandstofprijs als klimaatverandering als biomassagebruik treft de armen het hardst. De spanning tussen piekolie, klimaatopwarming, biomassa is een probleem van de rijken.
Geplaatst door: roland | 21 mei 2011 om 10:54
(24)
Zoals ik dit lees laat dit artikel jammer genoeg wat steken vallen. Ik denk niet dat peak oil en global warming "aanhangers" echt tegenover elkaar staan. Dat er enige scepsis is, ok. Maar beide partijen streven naar zo snel mogelijk overschakelen naar duurzame energie.
Dat er nu veel meer aandacht is voor het ontginnen van onconventionele fossiele energie is GEEN oplossing voor het peak oil gebeuren. Dit stelt de piek alleen maar uit, uitstellen is geen oplossing. Het laat eigenlijk meer zien hoe de olie ontgonnen wordt aan de andere kant van de grafiek na de piek.
Onconvetionele brandstof zal dan ook nooit een substituut zijn voor de conventionele olie die gewoon vreselijk goedkoop is/was. Het is veel duurder en de voorraden zijn ook maar beperkt. Een voorraad van 20 tot 60 jaar met het HUIDIGE gebruik is niks. Als het verbruik elk jaar met 3% toeneemt, dan zal het verbruik binnen 24 jaar verdubbeld zijn. Dit zal grote gevolgen hebben voor de gegeven tijdspanne, dit zal inplaats van 20 tot 60 jaar iets van 15 tot 20 jaar zijn.
Ik moet eerlijk zeggen dat ikzelf peak oil ook een groter probleem vind dan global warming.
Geplaatst door: Gerard P | 22 mei 2011 om 14:01
(25)
Wat is eigenlijk de energiebalans van olie uit teerzanden en olieschalie? De meeste bronnen zeggen dat het ongeveer één vat olie kost om twee vaten olie uit deze onconventionele bronnen te ontginnen. Dat betekent dat indien de olie die voor de ontginning gebruikt wordt zelf ook gewonnen werd uit teerzand of olieschalie, de energiebalans maar 1 op 1 is. Dat gaat als volgt: om 1000 vaten olie te ontginnen, waren er 500 nodig. Echter, om die 500 vaten te produceren was wéér de helft hiervan, dus 250, nodig. Die 250 vaten produceren, kostte er 125. Enzovoort. Alles bijeen heeft de ontginning in dit geval dus niet meer olie opgeleverd dan gekost.
Geplaatst door: Stormbeest | 22 mei 2011 om 22:14
(26)
@Gerard P
Welke steken vallen? wie beweert bewijst!
Duidelijke verschillen, de een bekommert zich over de olie voorraad de ander over de CO2 uitstoot! De groei van de moeilijk winbare olie en gas toont, dat die nu al lonend is! De omvang lijkt aanzienlijk, maar elke voorraad is eindig.
@Stormbeest
Als de winning, verwerking en transport meer energie kost dan deze opbrengst, zou dat alleen kunnen met subsidie, zoals nu bij sommige vormen van biomassa.
Geplaatst door: roland | 23 mei 2011 om 09:24
(27)
@Roland
Wat er gesteld wordt in het artikel is dat peak oil en global warming "aanhangers" tegenover elkaar staan. Zoals ik zei zal het meer scepsis zijn, dat concludeer ik uit wat er in het artikel staat over standpunten van beide partijen. De ene partij zegt niet dat het een non-probleem is wat de andere partij aandraagt, maar relativeerde het.
Beide partijen zouden hetzelfde standpunt moeten hebben, namelijk zo snel mogelijk het bevorderen van duurzame energie bronnen. Tenminste, als duurzame energie gelijk is aan groene energie. Wat meestal wel zo is, alhoewel ze anders gedefinieerd zijn. Ze hebben dan idd andere beweegredenen, maar het doel is hetzelfde.
- ook wordt gesteld dat de peak oil partij positief staat tegenover onconventionele fossiele brandstofbronnen.
Wat niet meer is dan het uitstellen van de piek, oftewel geen oplossing. Zo positief is het dus niet voor die partij. En zo aanzienlijk is het niet, zoals u zelf ook al eens hebt gesteld in een reactie hieronder als je ook de stijging van energieverbruik mee neemt. Ook zonder trouwens, 20 tot 60 jaar is niet daverend veel. Hopelijk genoeg om een energieoverschakeling te maken.
Het is niet zo dat ik vind dat het hele artikel nergens op slaat, integendeel. Het is juist een zeer interessant artikel met nuttige informatie en linkjes. Het had alleen wat minder zwart wit gemogen in mijn ogen.
Ik wil ook nog even op je reactie ingaan over CO2-opslag. Dit is in mijn ogen ook (nog) geen oplossing omdat het gewoon energie kost. Als onze energie voor een groot gedeelte werd opgewekt doormiddel van duurzame energiebronnen zou het een ander verhaal zijn. Maar in het huidige energieklimaat is het dan dweilen met de kraan open. Als ik het zelf (disclaimer: zonder enige kennis van zaken wat betreft dit onderwerp) (ja, daar mag je op (af)reageren. Ik heb zelf ook een hekel aan mensen die lullen over dingen waar ze geen verstand van hebben en daardoor nutteloze onzin uitstrooien) zou moeten doen, zou ik doormiddel van plantengroei de O van de CO2 verwijderen en zaagsel onder de grond stoppen ergens in een kolenmijn. Mooi compact, niks geen gedoe met lucht filteren, gas comprimeren etc. Maar als er uit diezelfde mijn elke dag een lading steenkool eruit werd gehaald, is het handiger om het zaagsel meteen in de verbrandingsovens van de energiecentrales te dumpen.
U hebt trouwens ook een mooie conclusie getrokken over dat de problemen de armen het hardst treffen. Waar ook rekening mee moet worden gehouden is dat het ook veel kansen aan de armen geeft. Als het gebruik van biomassa invloed heeft op de voedselprijs, dan zal dit een gunstig effect hebben op de agrarische sector in het land. Aangezien de nijverheid in 3 delen wordt opgebouwd: Landbouw, industrie, diensten en deze in teken is van de ontwikkeling van het land. Namelijk hoe hoger ontwikkeld, hoe verder de nijverheid naar rechts (dus in landbouw,industrie,diensten) verschuift. De ontwikelingslanden zitten dus nog in de landbouwfase, deze zullen meer kansen en geld krijgen voor hun product, of het nu voedsel of biomassa is. Ook liggen veel arme landen in gebieden waar de energie per oppervlak hoog ligt. Als Algerije/Libie/andere sahara landen bijvoorbeeld zorgt dat het een deel van zijn woestijn gaat benutten om zonne-energie op te wekken en dit handig gaat exporteren, zouden deze landen wel eens het nieuwe midden oosten kunnen worden.
Als laatste nog èèn opmerking. U stelt dat grondstoffen een belemmering zijn voor het grootschalig gebruik van duurzame energie. Daar hebt u gelijk in...echter, PV-panelen zijn voor een groot deel gemaakt van zuiver silicium. Silicium is helemaal niet zeldzaam, het proces om het te zuiveren is echter energie-intensief. Als er dus een goede duurzame bron van energie is, zal PV alleen maar marktaandeel blijven vergaren.
@Stormvogel:
Het energiesaldo van de diverse onconventionele fossiele brandstofbronnen zijn al genoemd in dit artikel:
http://www.lowtechmagazine.be/2010/09/hoeveel-olie-kost-de-productie-van-olie-eroi.html
Zoals je kunt zien zijn die niet heel hoog, maar wel hoger dan 2:1. Namelijk 2-4:1 en 5:1.
Geplaatst door: Gerard P | 23 mei 2011 om 20:33
(28)
@ Gerard: er leven heel wat verschillende meningen binnen zowel het IPCC als de ASPO. Lang niet alle ASPO-leden zijn het eens met de visie van hun president, zonder daarom vóór de ontginning van onconventionele fossiele brandstoffen te zijn.
Binnen het IPCC zijn er ongetwijfeld ook mensen die zich vragen stellen bij het uitgangspunt van de organisatie dat de olieproductie onafgebroken zal stijgen tot 2100.
Maar dat neemt niet weg dat beide organisaties elkaar officieel negeren en dat komt omdat beide "concepten" of "problemen" op een aantal vlakken moeilijk te verzoenen zijn. Vandaar het belang om op zoek te gaan naar oplossingen die in beide scenario's werken.
Overigens is het in de eerste plaats het IPCC dat peak oil negeert. Andersom merk ik toch meer bereidheid tot samenwerking. Op het ASPO congres was wel degelijk iemand uitgenodigd van het IPCC, en kwam het klimaat ook in andere presentaties ter sprake. Men staat open voor kritiek (veel meer dan bij vorige conferenties, als ik sommige bezoekers mag geloven).
Ik denk dus dat de toenadering vanuit het (bij het grote publiek veel bekendere) IPCC moet komen. Maar die heeft ook het meest te verliezen en gaat slecht om met kritiek.
Geplaatst door: Kris De Decker | 23 mei 2011 om 21:15
(29)
@Gerard P
CO2 opslag wordt aantrekkelijk als deze opslag goedkoper is dan CO2 uitstoot, maar het kost natuurlijk energie. Ook bij milieugroepen bespeur ik weinig inzet voor deze CO2 beprijzing Blijkbaar is het klimaatprobloom minder dringend als hun woorden zouden doen geloven.
Indien duurzame energiebronnen goedkoper zijn dan fossiel met CO2 uitstoot, is kan het fossiel-verbruik dalen. Edoch bij windmolens op land is niet de prijs, maar de plek het probleem! Ook daar een kloof tussen woorden en daden.
- Beter is het zaagsel te stoken en minder kolen!
- Onze toenemende voedselvraag - mede door ons vleesverbruik - heeft de arme boeren weinig verbetering gebracht, evenmin als de mijnwerkers met de stijgende ertsvraag. Waarom zou dat anders worden, bij een verdere toenemende vraag naar biobrandstof, biomassa?
- De enorme opbrengst van de olieproduktie vloeit veelal naar enkelingen. Bij gebruik van de woestijn voor zon-pv zal dat niet anders zijn.
- De energetische terugverdientijd is bij zon-pv enkele jaren, bij een windmolen enkele maanden en alleen silicium is niet voldoende. Bovendien is er nog het opslagprobleem, dat gemakkelijk wordt genegeerd met "het waait altijd wel ergens". Hoe kom je met zon-pv de winter door met minimale zon-pv opbrengst?
Geplaatst door: roland | 24 mei 2011 om 09:22
(30)
Ik denk dat de meeste mensen die actief zijn binnen ASPO zich eerder in groene hoek bevinden en milieuthema's zoals klimaatsverandering belangrijk vinden.
Maar er is ook een deel van ASPO (in zoverre ik zicht heb en had op de beweging) dat uit de olie-industrie zelf stamt en zich grote zorgen maakt over de oliebevoorrading, vaak uit patriottische overwegingen. Wijlen Matthew Simmons, auteur van het beruchte 'Twilight in the Desert', was zo iemand. Hij was niet echt een believer van climate change en bevond zich ideologisch nu niet bepaald in het progressieve Amerikaanse kamp aangezien hij adviseur was van Bush. De multimiljardair T Boone Pickens, beroemd van het Pickens plan dat de VS massaal van windenergie zou voorzien, hoort ook in dit rijtje thuis.
Ik herinner me op een ASPO congres eveneens felle discussies tussen voor- en tegenstanders van kernenergie. Ook daar zijn de meningen verdeeld of kernenergie een deel van de oplossing kan zijn of niet.
Geplaatst door: stijn | 24 mei 2011 om 14:57
(31)
Er was weinig enthousiasme voor kernenergie op het congres, zo vlak na Fukushima. In de power-point presentatie van Euan Mearns stond bv. kernenergie vermeld in het rijtje oplossingen die zowel voor global warming als peakoil kunnen werken. Maar Mearns ging daar erg snel overheen met de mededeling dat hij vroeger een voorstander was van kernenergie, maar nu voorlopig in het "onbesliste" kamp zit.
Geplaatst door: Kris De Decker | 24 mei 2011 om 15:06
(32)
Hubbert veronderstelde in 1956 (fig 30 tussen pag 36 en 37 van het document waar het derde grafiekje uit het artikel uit komt) al dat kernenergie uiteindelijk de hoofdenergiebron zou worden.
Met andere woorden zou kernenergie gaan gebruikt worden als input voor de energie-intensieve ontginning van moeilijker bereikbbare fossiele brandstoffen.
M.a.w.: zonder kernenergie krijgen we die fossiele brandstoffen waarschijnlijk zelfs niet meer allemaal uit de grond.
Dus zowel peakoil als het IPCC zouden samen gelijk kunnen krijgen. Hopelijk hebben we tegen het moment dat het nodig is grote diepvriezers op kernenergie.
Ik hoop echt dat we snel genoeg heel veel inzicht gaan ontwikkelen in kernfysica, maar voorlopig wordt het snoeien in de groei en bibberen voor de warmte.
Geplaatst door: Koen Vandewalle | 24 mei 2011 om 21:41
(33)
@Koen Vandewalle
"Dus zowel peakoil als het IPCC zouden samen gelijk kunnen krijgen"
Hoe? De voorspellingen over de winbare fossiel sluiten elkaar uit. Peakoil neemt aan, dat alle fossiele brandstoffen hun grootste opbrengst naderen ook gas en zelfs kolen.
Haaks daarop staat: met "onconventionele fossiele brandstoffen hoeven we ons de komende eeuw geen zorgen te maken over het aanbod"
Hoe dit enorme verschil over bruikbare voorraad te verzoenen?
Geplaatst door: roland | 25 mei 2011 om 10:45
(34)
Roland: het is wel degelijk mogelijk dat zowel het IPCC als ASPO gelijk krijgen en dat zowel peakoil als global warming een probleem zijn.
Namelijk in het geval dat zelfs de beperkte voorraad fossiele brandstoffen meer schade heeft aangericht of zal aanrichten dan nu wordt verondersteld. Ondanks het vele onderzoek is er nog erg veel onzekerheid over het verloop van de klimaatopwarming, bijvoorbeeld door een groot aantal terugkoppelingseffecten die we erg moeilijk kunnen voorspellen.
Volgens mijn persoonlijke mening is dit zelfs het meest denkbare scenario.
Geplaatst door: Kris De Decker | 25 mei 2011 om 11:04
(35)
Ik vind zelf peakoil een groter probleem dan klimaatopwarming. Dat laatste heeft niet uitsluitend nadelen, er zijn ook goede kanten aan. Als het ijs op de noordpool smelt, zullen er vaarroutes mogelijk worden die nu niet kunnen. Door de hogere temperatuur zal er landbouw mogelijk worden in gebieden die daar momenteel te koud voor zijn. Meer CO2 in de lucht is ook goed voor planten, en dus zal de opbrengst van voedsel- en brandstofgewassen omhoog gaan. Op het energieverbruik zal global warming volgens mij weinig invloed hebben, er zal minder verwarming nodig zijn in de winter, maar meer airconditioning in de zomer. Over de stijging van de zeespiegel maak ik me weinig zorgen, ik woon toch niet aan de kust en Nederland en België kunnen zich goed beschermen tegen een wat hogere zeespiegel. Het is bovendien gebleken dat door de aanleg van stuwmeren de zeespiegel minder stijgt.
Geplaatst door: Stormbeest | 25 mei 2011 om 13:34
(36)
Het helpt de geloofwaardigheid van het IPCC niet dat ze weinig kritisch zijn op de evolutie van het fossiel brandstofgebruik. Ze gaan hier van zeer optimistische scenario's uit qua gebruik waarbij helemaal geen rekening gehouden wordt met enige schaarste van fossiele brandstoffen. Ik vraag me dan af, als niet-klimaatspecialist maar wel iemand met enige kennis van de peakoil problematiek, hoe betrouwbaar hun analyses over het klimaat zelf zijn. Niet dat ik twijfel aan climate change, maar het IPCC heeft toch wel nog wat werk aan zijn imago. Zeker als je weet dat er heel wat lobbygroepen klaar liggen om bij de minste fout van het IPCC de bazoeka boven te halen om iedere reductiedoelstelling te kelderen.
Geplaatst door: stijn | 25 mei 2011 om 13:58
(37)
@Kris,
Tussen de schattingen van de fossiele reserves gaapt een kloof. Sommige ASPO-ers vinden de CO2 uitstoot nu en straks te weinig voor klimaat-verandering. Zeker een voorraad hoeft niet verbruikt te worden. De eu-kolenmijnbouw is niet gestopt -al kent Duitsland nog zwaar gesubsidieerde mijnen! - door uitputting, noch door arbeids-omstandigheden, doch door de kolenprijs. Met de vaak voorspelde doorbraak bij zonnepanelen kan de fossiele vraag ook dalen.
De opwarming is nu al merkbaar en gaat ook bij een dalend fossiel verbruik door. Voor de klimaataanpak is een snelle vermindering van onze CO2 uitstoot met zo'n 50 tot 90 % nodig. Zelfs met peakfossiel lukt dat niet, met peakoil nog minder.
Een omvangrijke, bruikbare, betaalbare fossiele voorraad maakt minder CO2 uitstoot nog vele malen moeilijker. Onzekerheid over het verloop van de klimaatopwarming maakt de noodzaak tot handelen niet anders. Het IPCC lijkt juist te voorzichtig over versterkingseffekten - ijsvrije poolstreken warmen meer op, bij hoge temperatuur lost minder CO2 in zee op e.d. - en over de mogelijke trage doorwerking van het CO2 stijging op de temperatuurstijging.
Onze CO2 uitstoot statistieken negeren de belangrijkste stijgers, zeevaart, luchtvaart en onze produktie in China en elders. Bij zo'n onbekendheid is het niet vreemd dat het klimaatbeleid papier blijft. Ook bij milieugroepen mis ik nadruk op snelle, duidelijke vermindering van de CO2 uitstoot.
@Stormbeest, voordelen van klimaatopwarming vallen zeker weg tegen de nadelen:
- Mooi dat je niet aan de kust woont, dat kunnen velen zonder enige kustbescherming niet zeggen
- Koelen kost veel meer energie dan verwarmen
- Planten groeien beter met meer CO2, maar niet bij droogte, overstroming en noodweer.
- Poolgebieden worden beter toegankelijk en te gebruiken voor grondstoffenwinning, jammer voor de oorspronkelijke flora en fauna
Geplaatst door: roland | 26 mei 2011 om 09:29
(38)
"Over de stijging van de zeespiegel maak ik me weinig zorgen, ik woon toch niet aan de kust en Nederland en België kunnen zich goed beschermen tegen een wat hogere zeespiegel. "
@ Stormbeest,
dat is wel een van de meest kortzichtige en egoïstische opmerkingen die ik tot heden op deze blog heb gelezen.
Geplaatst door: Renaat | 26 mei 2011 om 17:20
(39)
Inderdaad, Stormbeest, dat is nu niet meteen je meest geslaagde opmerking op deze blog... De meeste steden wereldwijd liggen overigens allemaal vlakbij een zee of een rivier. Als al die stadsbewoners zouden moeten verhuizen, blijft de overlast niet beperkt tot die steden zelf. Die mensen moeten ergens naartoe, bijvoorbeeld naar de plaats waar jij nu woont.
@ Stijn: het IPCC is momenteel aan het debatteren over zichzelf, en dat lijkt me inderdaad hoognodig. Maar het zal altijd een kwetsbare organisatie blijven, vrees ik. Ze moet een compromis vinden tussen de onderzoeksresultaten van duizenden klimaatwetenschappers, en daarbij komt nog een enorme politieke druk.
Geplaatst door: Kris De Decker | 26 mei 2011 om 17:42
(40)
kris: je stelt in reactie op steve dat 'Beide benaderingen kunnen (en moeten) ook worden gecombineerd'. voor jouw niet enkel transition towns, maar ook topdown beslissingen van bedrijven en overheid dus.
Ik vind dat je daarin zeker gelijk hebt. Maar ik geloof niet in verandering van bovenuit zolang er van onderin de samenleving geen duidelijke signalen worden gegeven over het belang hiervan. We kunnen niet verwachten van politici of captains of industry dat ze een echt klimaat/piekoliebeleid gaan voeren zolang ze niet voelen dat de bevolking echt mee is. Aan ons dus om dat te tonen. En dan is de rol van transition towns echt cruciaal denk ik.
Geplaatst door: wouter | 28 mei 2011 om 17:32
(41)
@ Roland (29)
Ik ben blij dat we overeenstemming hebben met dat het beter is om het zaagsel te gebruiken om energie op te wekken dan steenkool. Hierdoor ben ik van mening dat CO2-afvang en opslag gewoon nog niet op een verantwoordelijke wijze mogelijk is. Het voorbeeld dat ik gaf is in mijn ogen de minst energie-kostende methode om CO2 af te vangen en op te slaan, gewoonweg omdat er op die manier het "automatisch" gaat met gratis energie van de zon. Zouden we het zelf gaan forceren, dan zou het opvangen en comprimeren van koolstofdioxide extra energie kosten. Deze energie zou nu weer van fossiele brandstoffen afkomstig zijn, wat weer co2 uitstoot en zo is het kringetje rond.
Zoals ik al zei, geen probleem als er duurzame energiebronnen zijn maar onverstandig om het te doen wanneer de maatschappij nog afhankelijk is van fossiele brandstoffen.
De inkomsten van zon-pv in ontwikkelingslanden zal idd naar een select groepje gaan, maar het geld zal op deze manier iig van de westerse wereld naar ontwikkelingsgebieden vloeien. Uiteindelijk zouden de inwoners van deze landen hier ook op een of andere manier van profiteren, minimaal maar toch iets lijkt me.
Wat een veroorzaker is van de hoge armoede bij boeren in ontwikkelingslanden is de lage voedselprijs. Deze voedselprijs is zo laag door beschermende maatregelen van de westerse landen voor de landbouw gevestigd in hun eigen land. En geef ze/ons eens ongelijk, je geeft gewoon te veel macht weg als je niet zelf je eigen voedsel kunt voorzien.
Het voordeel van voedsel is dat het makkelijk verhandeld kan worden zonder tussenpersonen. De tussenpersonen zijn in mijn ogen voor een groot deel verantwoordelijk voor de oneerlijke verdeling van rijk en arm. Door de kortere lijnen dat met voedsel te behalen zijn, zullen de boeren het meest van kunnen profiteren.
Over de energetische terugverdientijd van PV. Ik dacht dat ik hier ook iets over had gelezen in een (les)boek maar kan het even niet terugvinden. na wat gegoogle ben ik er vrij zeker van dat je gelijk hebt over enkele jaren (1.5-3.5 jaar). In mijn ogen acceptabel als je de verhalen hoort dat een zonnepaneel het sowieso 20 jaar uithoud, en ook makkelijk tot 30 jaar komt. Ik had ook ooit eens iets gelezen dat er nu al bedrijven zijn die een recyclings-procedure opzetten voor zonnepanelen, aangezien het silicum zo verrekte zuiver moet zijn zal het gebruik maken van gerecyclde zonnepanelen de energetische terugverdientijd fors reduceren. Ze moeten natuurlijk wel eerst gemaakt worden voordat ze gerecycled kunnen worden.
Opslag probleem vind ik meer een probleem voor later, eerst maar voor zorgen dat er MWen aan duurzame energiebronnen wordt opgetrokken. Desnoods lossen we het opslagprobleem op zoals het nu met fossiele energie wordt opgelost, namelijk het aantal geinstalleerde MW uitlijnen op de piekvraag. Natuurlijk zijn de hoeveelheden energie die opgeslagen moet worden door de wispelturigheid van het weer gigantisch, maar dit lijkt me geen onoverkomelijk probleem. Hoe je het ook wendt of keert, we zullen er toch eens aan moeten.
Mocht het helemaal niet lukken, dan zit er niks anders op om onze maatschappij af te stellen aan het aanbod van energie. Ja, dit zal ingrijpende gevolgen hebben maar dan hadden we dat maar eerder moeten bedenken toen we 2 MILJARD JAAR aan energieopbouw in fossiele brandstoffen in slechts 200 jaar hadden afgefakkeld.
Geplaatst door: Gerard P | 29 mei 2011 om 23:25
(42)
Trouwens nog over kernenergie.
Er is ook een eindige hoeveelheid aan uranium en thorium. Aangezien deze stoffen in exploderende megasterren worden gecreeërd en niet zoals in het "kortdurende" kringloop van fossiele brandstoffen in een paar duizend jaar, zal een maatschappij die afhankelijk is van kernsplijtingsenergie ook eens spaak lopen.
De verwachtte hoeveelheid winbare uranium is ook iets van 30-60 jaar. De veel hogere getallen gaan uit van dat het winnen van uranium uit de oceaan ook mogelijk wordt, wat ik aardig twijfelachtig vind. Goedkoop zal het iig niet zijn en aangezien nucleaire energie nu al bijna net zo duur is als duurzame energiebronnen, zie ik er niet heel veel heil in.
Kernfusie is dan weer een appart verhaal. Ik ben er eigenlijk sowieso niet gecharmeerd van dat atomen worden omgezet naar andere atomen. Vooral niet als het bijvoorbeeld een lithium-atoom dat misschien nog een grote rol kan gaan spelen in het verduurzamen van de energiemarkt.
Geplaatst door: Gerard P | 29 mei 2011 om 23:33
(43)
@Gerard (41),
Ook CO2 van biomassa kun je opslaan, Onverstandig? Als je de huidige CO2 een dringende bedreiging voor klimaatverandering vindt, is CO2 opslag (uiteraard met een CO2 heffing!) een heel bruikbare aanpak. Het kost energie - niet zoveel dat "het kringetje rond is" - doch de overgang naar duurzame energie duurt nog even en mogelijk wacht het "klimaat" niet zolang. De vermindering van de CO2 uitstoot met een heffing, opslag e.d. is de goede toets voor de bereidheid om het klimaatprobleem aan te pakken.
Zolang er een groot verschil is tussen de terugverdientijd en kosten van wind en zon-pv, zouden windmolens veel meer nadruk moeten krijgen, hoewel deze misschien niet "mooi" zijn.
"Opslag, een probleem voor later" In een land als Denemarken duidelijk gekozen voor windenergie, speelt dat nu al! "Desnoods lossen we het opslagprobleem op ..het geinstalleerde MW uitlijnen op de piekvraag" Hoe gaat dat bij zon-pv in de winter en de nachten? Zeker een (veel) lagere energievraag vermindert het opslagprobleem aanzienlijk. De geringe aandacht voor een bruikbare energie opslag wekt de indruk dat duurzame energie niet gezien wordt als een vervanging van fossiel, doch slechts als aanvullend.
Geplaatst door: roland | 30 mei 2011 om 11:34
(44)
Peakoil is van alle tijden: "Jevons made the bold prediction that the end of British “progress” would come within 100 years of 1865. Jevons was right. British coal production peaked in 1910"
uit www.withouthotair.com
Geplaatst door: roland | 05 juni 2011 om 19:31