Isolatie: eerst het lichaam, dan het huis

Er zijn bibliotheken vol geschreven over het belang van isolatie voor woningen en over het rendement van verwarmingstoestellen. Maar over het besparingspotentieel van kleding wordt in wetenschappelijke en technische studies met geen woord gerept. Nochtans is er ook op dat vlak heel wat technologische vooruitgang geboekt. Moderne thermische onderkleding kan ervoor zorgen dat de thermostaat flink lager kan worden gedraaid - zonder aan comfort en sex-appeal in te boeten. De potentiële energiebesparing is enorm, de kostprijs nihil.

Foto: Een merinoschaap (bron: Woolpower).

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Op woensdag 16 februari organiseert de Vlaamse Overheid een "Dikke-truiendag", een actie die er ons op attent probeert te maken dat ook warme kleding flink wat energie kan besparen. Het initiatief loopt sinds 2005 en werd ook in Nederland opgepikt, waar de "Warme Truiendag" afgelopen vrijdag werd gehouden. Maar lang niet iedereen is er even enthousiast over.

De Vlaamse krant De Standaard boorde de campagne, die in de eerste plaats gericht is op scholen, vorig jaar zonder genade de grond in: "Dergelijke acties doen meer kwaad dan goed, want ze suggereren dat we ons comfort moeten opgeven en terug naar vroeger moeten", aldus redactrice Inge Ghijs. "Als het scholen echt menens is met sensibilisering rond klimaat, dan zouden leerkrachten beter tonen welke technische mogelijkheden er al bestaan om immens veel energie te besparen."

De kritiek in het - erg giftige - opiniestukje houdt geen steek, om twee redenen. Ten eerste is technologische vooruitgang op het vlak van efficiëntie van verwarmingstoestellen helemaal geen garantie voor energiebesparing, en ten tweede hoeft het dragen van warmere kleding niet per definitie een comfortverlies te betekenen.

De verwarming gaat steeds hoger

Er zijn de afgelopen jaren grote aantallen zuinige verwarmingsketels geplaatst, maar dat heeft er niet voor gezorgd dat het energieverbruik voor verwarming is gedaald. In 2009 verbruikten de Vlaamse huishoudens evenveel energie voor verwarming (en warm water) als in 1990 (de grafiek hieronder toont de uitstoot van broeikasgassen). Dat is ook zo in Nederland. De kleine jaarlijkse schommelingen zijn te verklaren door strenge of zachte winters.

Over een lange periode beschouwd, is dezelfde trend te zien: efficiëntere verwarmingstoestellen gaan gelijk op met een stijgend energieverbruik. Waarom vertaalt de toegenomen efficiëntie zich niet in een lager energieverbruik? Ten eerste worden onze woningen steeds groter, en ten tweede verlangen we steeds meer comfort, zoals Inge Ghijs in haar opiniestuk aangeeft: ook als buiten de stenen uit de grond vriezen, zitten we liefst in t-shirt televisie te kijken. Het dragen van lichte kleding tijdens de winter wordt tegenwoordig als een mensenrecht beschouwd, terwijl het natuurlijk een zeer recent fenomeen is - een gevolg van goedkope fossiele brandstoffen en de daaruit voortgesproten centrale verwarming. Iedereen die oud genoeg is, weet dat dit soort comfort een aantal decennia geleden ondenkbaar was.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Efficiëntere verwarmingstoestellen leiden niet tot een dalend energieverbruik

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vreemd genoeg is de evolutie van de gemiddelde kamertemperatuur doorheen de twintigste eeuw niet of nauwelijks onderzocht. Het enige cijfer dat ik voor Vlaanderen heb kunnen vinden is een gemiddelde kamertemperatuur van 20,7 graden Celsius in 2005 (bron, pdf, pagina 153). Er wordt echter geen vergelijking gemaakt met eerdere jaren. Een Nederlands onderzoek uit 1997 geeft wel een stukje bewijs. Het stelt een stijging vast van de gemiddelde stooktemperatuur van 1 graad Celsius op slechts acht jaar tijd (bron, pdf, pagina 23): tussen 1984 en 1992 steeg de kamertemperatuur in de Nederlandse huishoudens van 20 naar 21 graden Celsius.

Besparingspotentieel

Hoewel er zelden of nooit met een woord over wordt gerept, is de kamertemperatuur een doorslaggevende factor in het energieverbruik van de verwarming (net zoals de snelheid van een auto van doorslaggevend belang is voor het energieverbruik van de motor). De thermostaat één graad lager zetten, levert een energiebesparing op van 7 tot 10 procent (bronnen: 1 / 2 / 3)(.pdf's). Wie de thermostaat verlaagt van 22 graden naar 18 graden bespaart tot 35 procent energie.

En andersom natuurlijk. Bij een kamertemperatuur van 25 graden wordt maar liefst tot 60 procent meer energie verstookt dan bij een kamertemperatuur van 20 graden. In de wetenschap (voor het uitvoeren van experimenten) wordt kamertemperatuur gedefinieerd als zijnde tussen de 18 en 25 graden - maar tussen deze twee extremen zit dus een enorm verschil in energieverbruik.

Foto: facehunter. 

De efficiëntste kachel zijn we zelf

In de hele discussie over verwarming wordt steevast over het hoofd gezien dat we ook zelf als een verwarmingstoestel kunnen worden beschouwd. Ons lichaam heeft een temperatuur van 37 graden. Omdat de temperatuur van de omgeving vrijwel altijd lager is, geeft ons lichaam constant warmte af aan de atmosfeer. Als het koud is en als er geen zware fysieke arbeid wordt verricht, dan komt het erop aan de overdracht van die lichaamswarmte zo veel mogelijk te beperken. De meeste zoogdieren en vogels zijn daarom bedekt met haar of veren. De mens heeft relatief weinig haar (we zijn "naakte apen") en zoekt daarom zijn toevlucht in kleding.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Isolatie van het lichaam is veel efficiënter dan het verwarmen van de ruimte waarin dat lichaam zich bevindt

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kleding produceert zelf geen warmte: ze zorgt ervoor dat de warmte die je lichaam produceert niet verloren gaat aan de omgeving. Dat doet ze door de luchtlaag tussen huid en kleding op te warmen, tot ze dezelfde temperatuur als het lichaam bereikt. Lucht is een slechte geleider van warmte en "isoleert" dus erg goed. Precies dezelfde techniek wordt toegepast bij het isoleren van een huis. Het enige verschil is dat er bij een huis andere en dikkere materialen gebruikt kunnen worden omdat een huis niet moet kunnen bewegen.

Isolatie van het lichaam is vanzelfsprekend efficiënter dan het verwarmen van de ruimte waarin dat lichaam zich bevindt. Er moet immers maar een dun laagje lucht worden opgewarmd, terwijl een verwarmingstoestel heel de kamer moet verwarmen om hetzelfde resultaat te bekomen.

Weg met de dikke trui

De tweede fout die in het opiniestuk van De Standaard wordt gemaakt, is de veronderstelling dat warmere kleding per definitie betekent dat we aan comfort moeten inboeten. Maar hier treft ook de organisatoren van de dikke- en warme-truiendag enige blaam.

Hoewel een dikke trui als een bijzonder effectief verwarmingsinstrument kan worden beschouwd, is er wel degelijk comfortverlies tegenover het dragen van een t-shirt. Een dikke trui is (uiteraard) "dikker" en ook zwaarder dan een dun laagje katoenen stof, wat de bewegingsvrijheid enigszins beperkt. Je kan natuurlijk opmerken dat we wel ontzettend verwend zijn als we niet zo'n kleine opoffering kunnen maken voor een forse energiebesparing, maar gelukkig hoeven we die discussie dit keer niet te voeren.

Een dikke trui is namelijk niet het enige kledingstuk dat je lekker warm kan houden, en het is niet eens het beste. Alleen heeft het alternatief zo mogelijk een nog slechter imago - geheel onterecht.

Thermische onderkleding

Veel effectiever en comfortabeler dan een dikke trui is thermische onderkleding. Ze houdt de lichaamswarmte minstens even goed vast als een dikke trui, en vaak veel beter. Dat komt omdat ze erg strak zit en daardoor een zeer dunne isolerende luchtlaag creëert die erg snel opwarmt en vervolgens nauwelijks wordt verstoord. Bij een losser zittend kledingstuk zoals een dikke trui is die luchtlaag omvangrijker, waardoor de opwarming trager verloopt. Bovenden zorgt elke beweging ervoor dat die luchtlaag in beweging komt en mogelijk deels ontsnapt.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Thermische onderkleding levert minstens evenveel warmte als een dikke trui, maar het comfort is veel hoger

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Het grootste voordeel van thermische onderkleding is evenwel het comfort. Ze levert dezelfde of een grotere isolatiewaarde dan een dikke trui, terwijl ze nauwelijks dikker is dan een t-shirt, en vrijwel even licht. Dat betekent dat je je lekker warm kan aankleden zonder dat je op een Michelin-mannetje lijkt, en zonder dat je een paar kilogram stof moet meedragen. Bovendien sluit thermische onderkleding nauw aan rondom je huid, zodat je lichaamsvorm behouden blijft. Je kan ze ook makkelijk onder een jeansbroek, een pak of een kleed dragen. Dat is overigens ook interessant voor wie graag de macho (of macha) uithangt, want je kan zelfs bij vriesweer ogenschijnlijk licht gekleed over straat wandelen - terwijl niemand ziet dat je intussen een super-geïsoleerde onderlaag draagt.

Thermische onderkleding is een relatief recent uitvinding - ze dateert uit het begin van de twintigste eeuw. Ze verdween met de opkomst van de centrale verwarming, maar maakte - in gewijzigde vorm en gemaakt uit andere materialen - een comeback in de sport. Bijna iedereen die gaat skiën of anderszins de bergen in trekt, draagt thermische onderkleding. Ook fietsers en lopers gebruiken ze.

Deze kledij heeft nog maar weinig te maken met de lange, vaalkleurige onderbroek waarin grootvader rondliep. De thermische onderkleding die vandaag wordt verkocht, is vaak erg modieus en soms niet te onderscheiden van gewone kleding. Bovendien komt ze in vele verschillende uitvoeringen en wordt ze nu ook speciaal voor vrouwen ontworpen.

Welk thermisch ondergoed kopen?

Niet alle thermische kledij is geschikt om er thuis mee in de sofa te zitten. Thermische onderkleding die voor sportbeoefening wordt gebruikt, heeft vaak twee functies: ze houdt niet alleen het lichaam warm, maar zorgt er tegelijk voor dat lichaamsvocht - zweet - snel van de huid wordt weggevoerd. Dat kan van levensbelang zijn voor wie inspanningen doet in een winters klimaat, vooral als die inspanning wordt afgewisseld met periodes van rust (zoals in een skilift zitten, of pauzeren tijdens een bergwandeling). Als zweet na de krachtinspanning tegen het lichaam blijft plakken - zoals dat met een katoenen onderhemd zou gebeuren - volgt er namelijk een plotse afkoeling die tot de dood kan leiden (onderkoeling of hypothermie).

Thermische onderkleding voor binnenshuis heeft die eigenschappen niet nodig: ze moet je alleen maar warm houden. Je moet dus goed uitkijken wat je koopt - sommige thermische kledij zorgt alleen maar voor een snelle afvoer van transpiratievocht, en levert helemaal geen warmte als je stilzit. Vertel de verkoper dus altijd waar de kleding voor moet dienen.

Synthetisch of natuurlijk materiaal?

Thermische kledij wordt gemaakt uit natuurlijk of synthetisch materiaal. Beide hebben hun voordelen en nadelen en ook synthetische kleding kan een duurzame keuze zijn - ondanks het feit dat ze uit aardolie is gemaakt. Dat is zeker zo als de synthetische onderkleding wordt gebruikt om te besparen op de verwarmingskosten: de energie die wordt uitgespaard door de thermostaat lager te zetten is vele malen groter dan de energie die het kost om het kledingstuk te maken. Het merk Patagonia zet de ingebedde energie en CO2-uitstoot van elk kledingstuk overigens op haar website: het energieverbruik schommelt rond de 30 megajoule (8 kWh). Daar verwarm je je huis nauwelijks een dag mee.

Bovendien maakt een aantal producenten gebruik van gerecycleerde plastics, terwijl natuurlijke stoffen niet altijd even milieuvriendelijk zijn: de katoenteelt (katoen is niet geschikt voor wintersport maar wel voor andere onderkleding) levert erg veel milieuproblemen op en schapen worden niet zelden behandeld met pesticiden en fungiciden. Synthetische kleding is ook beter bestand tegen slijtage, en gaat dus langer mee. Toch heeft thermische kleding gemaakt uit natuurlijke materialen - vooral wol - een belangrijk voordeel, of de grondstoffen nu wel of niet milieuvriendelijk worden geproduceerd: ze blijft heel lang fris ruiken. Synthetische onderkleding gaat bijzonder snel stinken, zelfs als er geen krachtinspanning wordt geleverd. Je hebt dus heel wat setjes onderkleding nodig. Het geurprobleem kan deels worden tegengegaan door een chemische behandeling van het kledingstuk, maar die is niet zo koosjer.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De energie die wordt bespaard door de thermostaat lager te zetten is vele malen groter dan de energie die het kost om een synthetisch kledingstuk te maken. 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tot voor kort was de meeste onderkleding voor sportbeoefening gemaakt uit synthetische materialen - polyester, polyamide, enzovoort. Ze is veel compacter dan de meeste wolsoorten, zodat een dunnere en lichte laag toch even goed isoleert. Dat is extra belangrijk voor wie er met de rugzak op uit trekt.

Bovendien is synthetische onderkleding zeer zacht voor de huid (niet iedereen verdraagt wol), voert ze erg snel transpiratievocht af, droogt ze erg snel, en - last but not least - is ze heel erg goedkoop. In een bekende sportwinkel vind je al voor 5 euro een lekker warm t-shirt met lange mouwen. Er bestaat geen goedkopere manier om op verwarming te besparen.

Wollen thermokleding

Ondanks de vele voordelen van synthetische materialen heeft wol sinds halverwege de jaren negentig een opvallende comeback gemaakt als materiaal voor thermische onderkleding. Het merk Icebreaker was de eerste fabrikant die zich opnieuw in de markt positioneerde met thermische onderkleding van wol. Het gebruikt de wol van het merinoschaap in Nieuw-Zeeland. Merino is één van de fijnste en zachtste wolsoorten die er bestaan en het materiaal doet in complexiteit niet onder voor de modernste synthetische materialen.

Deze thermische onderkleding is even zacht en compact als synthetische onderkleding. Bovendien blijft ze net als andere wolsoorten erg lang lekker ruiken. Icebreaker heeft er bovendien alles aan gedaan om de wol milieu- en diervriendelijk te produceren, zodat het merk nu een enorme populariteit geniet bij wintersporters. In veel tests komt het als één van de beste keuzes naar voren. Belangrijk nadeel is de prijs: een t-shirt kost makkelijk 100 euro en meer. Maar opnieuw geldt dat je die investering snel terugverdient als je dankzij je aankoop de verwarming een stuk lager kan zetten.

Ook het eerder genoemde merk Patagonia verkoopt een serie thermische kledij van het merinoschaap. Sommige fabrikanten, zoals Mammut (uit Zwitserland), Woolpower en Helly Hansen (beide uit Zweden) vermengen merino-wol met synthetische materialen voor hun thermische kleding. Het voordeel daarvan is dat de kledingstukken langer meegaan: wol verslijt sneller dan synthetisch materiaal, en de combinatie maakt de onderkleding sterker. Bovendien kunnen deze t-shirts en broeken ook op een hogere temperatuur worden gewassen.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Wol van het merinoschaap is de beste - maar ook de duurste - keuze 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Het merk "Medina" maakt dan weer thermische onderkleding uit een mix van synthetische materialen en angora (gemaakt van konijnenvacht). Silkbody gebruikt zijde. Thermische onderkleding gemaakt uit katoen is overigens een betaalbaar en makkelijk te vinden alternatief voor wie het graag natuurlijk én betaalbaar houdt: hoewel het niet geschikt is voor sportbeoefening, is het wel een prima materiaal voor thuis. Het is wel minder warm dan wol. Schapenwol bestaat uit gekrulde vezels, zodat de isolerende lucht in duizenden kleine holtes wordt opgeslagen. Schapenwol is overigens ook één van de beste (maar duurste) isolatiematerialen voor de woning.

Leven zonder verwarming?

In principe kan je met kwaliteitsvolle thermische onderkleding - liefst aangevuld met een extra laag andere kleding - comfortabel televisie kijken bij eender welke temperatuur boven het vriespunt (beneden het vriespunt dreigt de waterleiding te bevriezen, dus dat is geen optie).Bij erg lage temperaturen is het wel verstandig om ook het hoofd en de handen te bedekken, omdat daar relatief veel warmteverlies plaatsvindt (een strategie van het lichaam om de afvoer van lichaamswarmte te beperken). Er bestaan ook thermische mutsen en handschoenen, met dezelfde eigenschappen: ze zijn erg dun in vergelijking met de warmte die ze bieden.

Bovendien zijn sommige thermische t-shirts uitgerust met een gat in de mouw waar je je duim kan doorsteken - je pols wordt zo bedekt, en dat is een deel van het lichaam waar erg veel warmte ontsnapt. Thermische sokken zijn natuurlijk ook een prima aanvulling.

Natuurlijk hoeven we niet zo fanatiek te worden om toch een enorme hoeveelheid energie te besparen. Als iedereen de thermostaat door het gebruik van gepaste kleding consequent een paar graden lager zou zetten, zouden we een nooit eerder geziene energiebesparing realiseren. Toch is het goed om weten dat thermische kleding indien nodig een verwarmingstoestel kan vervangen: we leveren de energie namelijk zelf, terwijl we voor de energie van een verwarmingstoestel meestal afhankelijk zijn van de aanvoer van fossiele brandstoffen - een aanvoer die om allerlei redenen niet zo vanzelfsprekend is.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De Koreaanse overheid verplichtte haar ambtenaren deze winter om thermische onderkledij te dragen

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Gecombineerd met passiefhuizen en tegelkachels is moderne thermische kleding ook heel nuttig. Tegelkachels zijn bijzonder zuinig, maar ze warmen traag op en hebben niet hetzelfde potentieel als een centrale verwarming. Passiefhuizen (onder meer earthships) kunnen zelfs zonder verwarming 's winters een redelijke binnentemperatuur halen, maar ook die ligt niet op het comfortniveau dat vandaag door een groot deel van de bevolking wordt verlangd. In combinatie met moderne thermische kleding worden deze opties opnieuw een stuk interessanter.

Isoleer je lichaam én je huis

Het enorme besparingspotentieel van goede kleding betekent uiteraard niet dat inspanningen op het vlak van efficiëntere verwarmingsketels en isolatie nutteloos zijn. Ook daar valt nog veel winst te halen, zeker in Vlaanderen waar woningen relatief slecht geïsoleerd zijn. Maar het potentieel van kleding is zo groot dat het onmogelijk - zoals nu - genegeerd kan worden. Hier op hameren zou veel nuttiger zijn dan al het geklets over driedubbele beglazing (peperduur) of warmtepompen (waar we later deze maand een artikel aan zullen wijden).

Een "union suit", de voorloper van de moderne thermische onderkleding.

Bovendien veroorzaken zeer goed geïsoleerde woningen ook gezondheidsproblemen, die alleen met dure ventilatietechnieken (die overigens energie verbruiken) op te lossen zijn. Iets minder fanatiek huizen isoleren en iets meer nadruk op de isolatie van het lichaam is ook om die reden erg zinnig.

Ambtenaren in thermisch ondergoed

Misschien kan De Standaard het goede voorbeeld geven door haar redacteurs te verplichten om tijdens de winter in thermisch ondergoed naar kantoor te komen. En niets houdt de overheid tegen om hetzelfde te doen - niet alleen tijdens "dikke-truiendag", maar heel de winter. Er is overigens sinds kort een precedent - al ontstond dat vanuit bezorgdheid over de energiebevoorrading wegens ongewoon lage temperaturen. De Zuid-Koreaanse overheid beperkte deze winter de temperatuur in alle overheidsgebouwen tot 18 graden en adviseerde haar ambtenaren om in thermische onderkledij naar kantoor te komen.

© Kris De Decker

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Verwante artikels:

• Bereken je kledingisolatie: de isolatiewaarde van kleding kan precies worden berekend aan de hand van de "clo".
• Verwarm je kleren, niet je huis: wat geldt voor isolatie, geldt ook voor verwarming. Elektrische verwarmde kleding zou veel energie kunnen besparen als ze binnenshuis wordt gebruikt.
• Gelukkig in een huis van 8 vierkante meter
• Haal de zon in huis: tegelkachels en warmtemuren
• Hoe duurzaam zijn houtpellets?
• Verwarm je huis met aarde en autobanden: earthships
• Alle artikels over bouwen en wonen

Startpagina.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Stralingsverwarming: gezonde warmte met minder energie

"Het klimaat in Nederland en België noodzaakt om woonhuizen, kantoren, werkplaatsen en openbare gebouwen voor een deel van het jaar te verwarmen. Verwarmen kan op vele manieren: met blazers of radiatoren, met tegelkachels of infraroodpanelen. De verschillende warmtebronnen produceren verschillende soorten warmte, en deze warmte wordt door iedereen weer anders ervaren. Verwarming heeft een grote invloed op het comfort, de gezondheid, en op de productiviteit."

"Met het boek Stralingsverwarming houdt auteur Kris De Decker niet alleen een pleidooi voor een efficiëntere verwarmingstechniek. In eenvoudige bewoordingen geeft hij een overzicht van de huidige wetenschap van verwarming. Hij belicht objectief de voordelen en nadelen van de bestaande en nieuwe technieken. Volgens hem wordt de optimale verwarming bereikt door een mix van convectie- en stralingswarmte, een combinatie die zowel schoon en zuinig, als gemakkelijk in praktijk te brengen is. Een uitstekende gids voor iedereen die wil weten hoe warmte werkt."

Stralingsverwarming: gezonde warmte met minder energie (ISBN: 9789059729537) is te bestellen bij uitgeverij Eburon, telt 176 pagina en kost 19,95 euro. De verzendingskosten bij Eburon bedragen 1,95 euro voor Nederland en 11 euro voor België. Het boek kan ook in de boekhandel worden besteld, zonder bijkomende verzendingskosten.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Comments

[Geplaatst door: ward]

(1)

Hmm, je gaat wel heel kort over het opiniestuk in de standaard. (dat hier integraal te lezen is zonder abonnement: http://www.gemeenteschool.kruibeke.be/mos.htm)

Ze haalt zelf aan dat de temperatuur een graad lager zetten (en de deuren toedoen) veel meer zou uithalen dan een dag dikke truien draaien. Haar punt is namelijk niet dat dikke truien geen zin hebben, maar wel dat het sensibiliseringseffect te verwaarlozen is.
Met dat laatste kan je het eens of oneens zijn, maar haar stukje verdiende iets meer nuance dan wat in het artikel verscheen.

[Geplaatst door: Hans]

(2)

Dank je voor dit artikel. Heel interessant en voor iedereen van toepassing.

[Geplaatst door: jos poodt]

(3)

Graag bevestig ik de voordelen van het dragen van thermo-kleding uit eigen ervaring. Al jaren passen wij het dragen van (extra) warme kleding in huis toe om daarmee de kamertemperatuur overdag op 16 's- ochtends/avonds op 18 graden te houden.Het dragen van themo-ondergoed maakt daar deel van uit. Geen inperking van confort, bewegingsvrijheid etc. Ook kan ik uit ervaring het verschil in kwaliteit (synthetish of wol) bevestigen, met de aantekening dat synthetisch materiaal inderdaad snel geurt en ook zijn pasvorm verliest, waardoor het niet meer goed op het lichaam aansluit.

Zoals met veel dingen: je moet er even wat tijd en moeite aan besteden, maar wanneer het gebruik van thermokleding eenmaal gewoonte is geworden,wil je niet meer zonder. Daar hoef je geen idealist voor te zijn, laat staan iemand die 'vroeger alles beter vond'.

[Geplaatst door: roland]

(4)

"Maar over het besparingspotentieel van kleding wordt in wetenschappelijke en technische studies met geen woord gerept." Heel vreemd, daar dit voor de bergsport e.d heel belangrijk is.

In de derde verwijzing lezen we "Het totale aardgasverbruik per huishouden daalt in de periode 1980 - 1989 snel om zich te stabiliseren op een niveau van rond de 2000 M3 in de periode 1991 - 1996" Een van de verklaringen voor het uitblijven van verdere daling is het stijgend verbruik van warm water. Met andere kleding verandert dat niet!

www.withouthotair.com beschrijft op blz 140 het gevolg van de binnentemperatuur hoogte "... the average winter-time temperature in British houses in 1970 was 13 ◦C!"
Voor het energieverbruik is de waarde voor de koeling zeker zo belangrijk "In Japan, the government’s guidelines recommend that air-conditioning be set to 28 ◦C ". Wihouthotair vervolgt met "al het geklets over warmtepompen"

[Geplaatst door: Sietz Leeflang]

(5)

Eén van de dingen die de befaamde Amerikaanse landbouwkundige F.H.King bestudeerde toen hij precies een eeuw geleden een rondreis in China, Korea en Japan maakte was de voeding en de kleding van de werkende bevolking in die landen, bestaande uit voornamelijk boeren, ambachtslieden en arbeiders. Dit interesseerde hem in hoge mate omdat hij versteld stond van hun uithoudingsvermogen en werkdiscipline. Hun voeding zo stelde hij vast was overwegend vegetarisch (nu weten wij dat dit langduriger prestaties mogelijk maakt) en hun kleding was afgestemd op de temperatuur, die in de noordelijker delen van China ’s winters gemakkelijk tot 40 graden onder nul kon dalen, waarbij de temperatuur in hun slecht geïsoleerde huizen zelden boven het nulpunt kwam, meestal er zelfs onder bleef. De kleding van de boerenbevolking bestond dan uit laagjes opgebouwd uit dunne katoenen hemden en beenwindsels. Even zovele luchtlaagjes zorgden voor een afdoende isolatie. De getuigenis van King bevestigt de volstrekte juistheid van de stelling “Eerst het lichaam, dan het huis”. King beschreef in zijn boek “Farmers of Forty Centuries” (onder de titel “Vierduizend Jaar Kringlooplandbouw” door mij in het Nederlands vertaald en bewerkt) een maatschappij, die we nu het toonbeeld van duurzaamheid zouden mogen noemen, met een landbouwstelsel dat als enige ter wereld vierduizend jaar achtereen volledige bodemvruchtbaarheid in stand wist te houden en een eeuw geleden ruim 500 miljoen mensen kon voeden zonder kunstmest en pesticiden.
Sietz Leeflang

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(6)

@ Ward (1): in haar allerlaatste zin schrijft Inge Ghijs inderdaad dat het veel meer zou uithalen om elke dag de temperatuur een graad lager te zetten. Maar die zin is totaal in tegenspraak met alles wat ze ervoor schreef. Je kan geen twee tegengestelde dingen tegelijk beweren.

Eerst stelt ze dat een warme trui een oubollige oplossing is en dat er technische middelen bestaan om het comfortniveau (lees de kamertemperatuur) te behouden. Vervolgens bekritiseert ze in haar allerlaatste zin het initiatief omdat het maar een dag duurt.

Het is het één of het ander, en aangezien 99% van haar column over het één en niet het ander gaat, lijkt me haar opinie duidelijk.

Dank voor de link trouwens (opvallend hoe elk artikel waarvoor je moet betalen toch altijd wel ergens gratis te vinden is....)

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(7)

@ Roland (4): Ik vind op blz 140 van www.withouthotair.com dat gegeven van 13 graden nergens terug. Helaas.

Thermische kleding helpt inderdaad niet onder de douche. Maar het stijgend gebruik van warm water is natuurlijk evengoed een gevolg van steeds hogere comforteisen. Overigens kan de binnentemperatuur niet blijven stijgen. We zullen nooit de verwarming op 35 graden zetten, want dat is niet comfortabel. Daarom zou een verglijking tussen 2009 en pakweg 1970 veel interessanter zijn dan de relatief recente informatie die ik heb kunnen vinden. Wellicht is de maximale comfortgrens intussen wel bereikt (een temperatuur van 21 graden volstaat voor veel mensen om in t-shirt televisie te kijken).

Verder zijn wel er wel degelijk onderzoeken gebeurd naar de isolatiewaarde van bergsportkleding. Die onderzoeken zeggen echter niets over het besparingspotentieel van thermische kleding binnenshuis omdat de omgevingsfactoren totaal anders zijn. Buiten moet je ook rekening houden met wind, zon en regen, die een erg grote invloed kunnen hebben op de lichaamstemperatuur.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(8)

Roland,

Ik heb het cijfer gevonden, op pagina 143. Als McKay gelijk heeft en we nemen voor de gemakkelijkheid aan dat de Engelsen even kouwelijk zijn als de Vlamingen en de Nederlanders, dan steeg de gemiddelde kamertemperatuur dus van 13 graden naar 21 graden op zo'n 30 jaar tijd...

[Geplaatst door: Lieven Scheire]

(9)

In verband met dat douchewater: waarom loopt dat eigenlijk aan 35 graden de riool in terwijl het huis maar 20 graden warm is?

Een radiator die het warm water opvangt en laat weglopen als het afgekoeld is, een warmtewisselaar die het koude water dat naar de boiler stroomt voorverwarmt met de warmte van het afvalwater, of gewoon je ligbad laten staan tot het water volledig afgekoeld is.

Of wie weet, als je niet te vuil bent, een circulaire douche: hetzelfde warm water dat in een kringloop wordt rondgepompt.

Efficiëntie is een leuk spelletje, en we zijn nog lang niet uitgespeeld :-)

[Geplaatst door: roland]

(10)

@kris,
Met een experiment gehouden in 1975 is getest of extra kleding lagere omgevingstemperaturen kan compenseren [4]. De extra kleding bestond uit een trui met lange mouwen van 0.3 clo units. Twee kamers met een temperatuur van 15º en 19ºC werden gebruikt.. De conclusie was dat in koele condities een extra wollen trui 2ºC kan compenseren maar mensen niet minder oncomfortabel doet voelen, wat met name met koude voeten te maken heeft. (blz 41) http://domo.cust.pdc.nl/9307000/d/q02.pdf
Bij de gemiddelde temperatuur vallen de grote verschillen op en de aard van de woning. De binnentemperatuur varieert nogal van 16 tot 23 C (gem. 20 C), waarbij onduidelijk is of dit voor de woonkamer of het woonhuis geldt. (blz 77)
http://www.buildup.eu/system/files/2003-DEG-R001%20Basisdocument%20NEN%205128_2004_p.pdf
De gemiddelde woningtemperatuur is in goed geïsoleerde woningen bijna 2ºC hoger dan in woningen met weinig isolatie (19.5º vs. 17.7º) (blz 39) http://domo.cust.pdc.nl/9307000/d/q02.pdf

De volgende energievreter is het grootschalig gebruik van koeling in de woning, nu heeft nog een klein deel koeling. Met veel glazen wanden op het zuiden, kan koeling voor een grote energievraag zorgen. Toch een warmtepomp overwegen?

[Geplaatst door: macdavid]

(11)

vrees je niet voor meer schimmel en vocht problemen in minder sterk verwarmde woningen ?

warme lucht kan méér vocht opnemen

een goede ventilatie verwezenlijken in een bosrijke vochtige omgeving of als het regent lijkt mij niet zo vanzelfsprekend

@Sietz Leeflang
hoe droogden die mensen hun natte kledij ?
hoe werd (kleding-)isolatie verkregen bij regen ?

[Geplaatst door: flesjespa]

(12)

"Bovendien veroorzaken zeer goed geïsoleerde woningen ook gezondheidsproblemen, die alleen met dure ventilatietechnieken (die overigens energie verbruiken) op te lossen zijn."

Als toekomstig bewoner van een laagenergiewoning vind ik dit wat te ongenuanceerd. Een goed geïsoleerd huis is op zichzelf nooit veroorzaker van gezondheidsproblemen. Helaas zijn de misvattingen over een systeem D blijkbaar nog steeds de wereld niet uit (want daar hint u wss. naar).

Dat het ventilatiesysteem zelf energie verbruikt is een flauw argument. Om thermische kledij te maken gebruik je toch ook energie? Het gaat erom wat je erdoor kan besparen.

Wat niet voldoende aan bod komt, is dat in een LEW of passiefhuis je sowieso een lagere binnentemperatuur zal hebben, met toch hetzelfde (en zelfs meer) comfort als in een andere woning.

Als er amper energie verloren gaat, hoef je je ook niet te schamen om het steeds hergebruiken ervan.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(13)

@ Lieven: dat lijken mij allemaal heel interessante mogelijkheden, al vrees ik dat de "circulaire douche" nog net iets meer weerstand zal oproepen dan de dikke trui...

@ Roland: wat ik opmerkelijk vind aan de data die je meegeeft (waarvoor dank) is dat een betere isolatie dus niet leidt tot minder energieverbruik, maar tot hogere temperaturen...

Betreft warmtepompen: daarover verschijnt binnenkort een artikel, dus ik stel voor dat we die discussie nog even uitstellen.

@ Macdavid: het zou inderdaad kunnen dat schimmel en vocht meer kans krijgen bij lagere binnentemperaturen, daar had ik niet bij stilgestaan. Maar hebben schimmel en vocht ook niet met gebrekkige ventilatie te maken?

@ Flesjespa: ik veronderstel dat je doelt op het feit dat een deel van de warmte in een passiefhuis stralingswarmte is? Ik heb inderdaad de invloed van zon en wind (tocht) op de lichaamstemperatuur genegeerd, om het artikel niet te lang te maken. Maar bij een laagenergiewoning speelt stralingswarmte inderdaad een belangrijke rol. Het artikel over tegelkachels ("Haal de zon in huis") gaat daar dieper op in.

Ik zou me eens moeten verdiepen in mechanische ventilatietechnieken, daar weet ik inderdaad niet zo veel van af. Dus mogelijk heb je gelijk. Ze roepen weerstand op bij mij, omdat ik het openen van een raam een moeilijk te overtreffen, lowtech ventilatietechniek vind. Ik leun ook bijzonder graag door het raam, en ik hoor graag wat er op straat gebeurt. Dat zoiets niet kan met een mechanisch ventilatiesysteem, ergert me mateloos. Techniek heeft vaak ook sociale gevolgen (de auto is daar een heel goed voorbeeld van).

[Geplaatst door: macdavid]

(14)

Ik heb nog behoefte aan informatie over een goed binnenklimaat. Zijn de wanden enz koud dan is er behoefte aan een hogere luchttemperatuur. Een snelle luchtverplaatsing (wind / thermische circulatie enz) geeft een groter kou-gevoel en ook daadwerkelijk sneller afkoeling. De vochtigheidsgraad speelt een (zeer) belangrijke rol voor zich goed voelen bij gelijk welke temperatuur wellicht. Hoe krijg ik een lage vochtigheidsgraad in huis zonder te moeten verwarmen?

[Geplaatst door: Mark Smits]

(15)

Natuurlijk is isolatie van lichaam en woning een goede zaak. Waarbij ik lichaamsisolatie een slimme, lowtech-zet vindt. Maar ik snap ook dat mensen niet terug willen naar 15 graden overdag. Waar ik me wel over verbaas is dat koud water om te wassen als iets onmenselijks wordt gezien. Ik ben opgegroeid met twee keer per week douchen. Tegenwoordig wordt in Nederland gemiddeld 8.5 min/dag gedoucht! Niets heerlijker dan 's ochtends de dag beginnen met een plens koud water (wordt je gelijk wakker). Misschien wordt het tijd voor een jaarlijkse niet-douche dag. Dat zal wellicht meer energie besparen dan een dikke truiendag.

[Geplaatst door: anne]

(16)

@ 9, Lieven,
hierbij een linkje naar een bestaand product dat douche-wtw genoemd wordt.

http://www.technea.nl/home/prod=19/

[Geplaatst door: roland]

(17)

@Kris,
Minder energieverbruik en hogere temperaturen kunnen samengaan, edoch ook hier geldt de wet van de verminderende meeropbrengsten en een omslag is niet uitgesloten! We weten nog weinig over bewonersgedrag en lichte woningverbetering gekoppeld aan veel mechanische regelingen kan averechts uitpakken. "Uit diverse onderzoeken is gebleken dat, naast woningkenmerken, het gedrag m.b.t. ventilatie en ruimteverwarming van grote invloed is op het energiegebruik" blz 43 Senternovem

Ook onverwachte gevolgen spelen mee: "temperatuuroverschrijding in de zomer leveren een negatieve bijdrage aan de gezondheid en woonkwaliteit en vergroten het risico op toepassing van koeling door de bewoners met bijbehorend energiegebruik" blz 48 TNO

Het normencircus is te ver van de praktijk geraakt en een resultaat verplichting, gemeten een tijd na de oplevering, zou beter zijn. Een goede afstelling van de apparatuur wordt steeds belangrijker en in de praktijk blijkt dat daar veel aan schort.

[Geplaatst door: vanhecke]

(18)

@macdavid:

Een lage vochtigheidsgraad krijg je door te verluchten met koele(droge) lucht.
Dit kan door high-tech balans systemen, zogenaamde D-systemen.
Of dit kan ook door 's morgens, voordat men gaat werken of naar school gaat(en de verwarming niet meer werkt), eens de kamers te verluchten.
Als mensen(hun huizen) last heben van schimmels, hebben ze meestal last van insijpelend vocht en kan verwarmen of verluchten niet helpen.
Het probleem van insijpelende vocht moet dan aangepakt worden.

[Geplaatst door: Klaas]

(19)

Het is natuurlijk wel zo, dat je al dat thermisch ondergoed moet wassen.
Juist thermisch ondergoed gaat enorm stinken na één dag gebruik. Dus de besparing is ietsje minder.

Verder klopt het natuurlijk.
In de winter verwarmen wij onze huiskamer met een tegelkachel tot ca. 17-18°C, de rest van het huis is echt een stuk kouder.

Alleen aan het wassen bij de wastafel bij 10°C of minder kan ik maar niet wennen.

Ten slotte is de vreugde ook groter dan bij een "normaal" verwarmde woning, als het weer lekker lente wordt en de temperatuur omhoog gaat!

[Geplaatst door: flesjespa]

(20)

Beste Kris,
Je kan de warmte van een douche effectief hergebruiken hoor. En daarvoor hoef je je niet steeds met hetzelfde water te wassen. ;-)
De douche warmtewisselaar: http://www.brieswaterenenergie.nl/dubbelwandigeWTW.html
Dacht dat het iets van een 500 euro kostte, ieder moet zelf maar uitmaken of je kijkt naar de terugverdientijd of niet.
edit: Anne was me voor, waarvoor dank.

Stralingswarmte: ik bedoelde eigenlijk dat in een LEW of PH de wanden zelf warmer zulen zijn, en dus minder koudestraling naar je lichaam sturen. Net zoals je voor een enkel raam vaak een koudestraling voelt en dat bij dubbel glas al een pak minder is. Daardoor kan de luchttemperatuur lager gehouden worden, met toch een even hoog comfortgevoel.

Ik heb een beetje het gevoel dat deze discussie soms achter de praktijk aanholt. Je hoeft niet per se te proberen koude (lucht) in je huis te verdragen.
Bouw LEW en PH en recycleer +- steeds dezelfde enrgie optimaal. Zo zal je in een PH de verwarming 's nachts niet uit zetten, dat heeft gewoon geen zin (en kost je wss. zelfs energie ipc te besparen!).

Ivm ventilatie: lees hier eens even wat mee aub.
http://www.bouwinfo.be/forum/viewtopic.php?f=29&t=67653&start=45
En een ventilatiesysteem verbiedt je niet het raam te openen hoor. ;-)

@vanhecke:
"Of dit kan ook door 's morgens, voordat men gaat werken of naar school gaat(en de verwarming niet meer werkt), eens de kamers te verluchten."
Er is al voldoende aangetoond dat deze vorm van ventilatie vaak ruim onvoldoende is. Bij windstille dagen ventileer je zeker onvoldoende. Bij mist trek je enkel nog meer vocht binnen.

"Als mensen(hun huizen) last heben van schimmels, hebben ze meestal last van insijpelend vocht en kan verwarmen of verluchten niet helpen." Ik denk dat een gebrek aan ventilatiekennis net heel vaak voorkomt. Lees bv. hier: http://www.bouwinfo.be/forum/viewtopic.php?f=38&t=60419&hilit=ventileren&start=30
Men gaat er te snel van uit dat er goed geventileerd wordt. Of eigenlijk: dat het amper mogelijk is slecht te ventileren. Tot je de praktijk gaat bekijken...

Mooie blog overigens!
flesjespa (6 jaar geleden nog erg onwetend en vooringenomen tegenover allerlei PH technieken)

[Geplaatst door: roland]

(21)

@ Flesjespa:
"Zo zal je in een PH de verwarming 's nachts niet uit zetten, dat heeft gewoon geen zin"

Het warmteverlies is evenredig met het temperatuurverschil tussen binnen en buiten. Bij een passief huis is dat niet anders!. Hoe kleiner het temperatuurverschil (door een lagere binnentemperatuur) hoe geringer het warmteverlies. Dus uit(lager)zetten heeft zeker zin!

[Geplaatst door: flesjespa]

(22)

@roland,
Sorry maar je hebt het mis.
Om het huis weer op comforttemperatuur te krijgen, moet je bijstoken. In geval van nachtverlaging betekent dit op korte tijd relatief veel vermogen opwekken.
Vergelijk het met een rit naar Oosternrijk: of je rijdt aan 80km/h (zowat het zuinigste verbruik van je auto op een snelweg) en doet de rit in 1 keer.
Of je slaapt onderweg, maar moet dan hele stukken aan 160km/h rijden om toch nog op hetzelfde moment aan te komen.
Welke rit denk je dat het zuinigste zal zijn?

Komt er overigens bij dat in een PH nachtverlaging vaak niet eens mogelijk is. Als het om 23h zo'n 21° is, zal het 's morgens amper 1° afgekoeld zijn, dankzij de dikke isolatie. 16°, dat haal je in de praktijk gewoon niet.

[Geplaatst door: flesjespa]

(23)

eentje over nachtverlaging:
http://www.ecologieforum.eu/viewtopic.php?f=3&t=256&start=0

[Geplaatst door: Cees Bakker]

(24)

Voor het comfort in huis prefereer ik toch een goed geïsoleerde woning. Dat houdt een keer op als de spouw in de buitenmuur maar 50 mm is. Kort voor de winter heb ik zelfs mijn houten berging geïsoleerd met 50 mm steenwol en 40 mm ps-schuim. (Kan ook andersom zijn, weet ik niet meer) De berging werd er echter niet warmer van...
Kort geleden was ik 5 dagen van huis en zette ik de cv-ketel geheel uit. Het was die nachten 5 gr onder nul en de kamertemperatuur was bij thuiskomst 11 grC. (toch nog aardig). Normaal is dat bij strenge vorst nog 17 grC. Het duurde een paar dagen voor het weer comfortabel was in het huis van steen en beton...
Ik ervaar dat de comfortbehoefte toeneemt met mijn leeftijd, mede omdat ik niet meer zo actief bezig bent (achter de computer). De handen van mijn vrouw hebben snel last van kou. Ze moet oppassen voor reumatische pijnen. Daar helpt helaas geen thermische onderkleding bij. Alleen wollen handschoenen, maar overdag in huis...?

Overigens wordt het comfortgevoel bepaald door de snelheid waarmee we onze warmte aan de omgeving verliezen. Dat gaat sneller naarmate de wanden om ons heen slechter geïsoleerd zijn en daardoor een lagere oppervlaktetemperatuur hebben. Ervaar het verschil bij goed en slecht geïsoleerd glas. Het klopt natuurlijk dat die snelheid van warmteafgifte ook (sterk) afneemt bij goede thermische kledij.
zie www.ceesbakker.nl

[Geplaatst door: roland]

(25)

@ Flesjespa:
Toch eens David Mackay lezen www.withouthotair.com lezen. (helaas engels)

Op blz 119 legt hij uit dat de meest energiezuinige rit met een eko-auto bij een snelheid van 24 km/uur is. Op blz 140 behandelt hij de (energie) stookkosten. Opwarmen vergt uiteraard iets meer vermogen, afhankelijk hoe snel dat moet.

Je bewering zou betekenen dat je, ook bij lange afwezigheid, nooit de verwarming lager zet!

[Geplaatst door: Erik Schepers]

(26)

Hallo Kris,

Sterk verhaal, mijn complimenten, ik moet het weer eens helemaal met je eens zijn.
De verwarming staat hier ook altijd op 15 met af en toe en uitschieter naar 16. Mensen die hier op bezoek komen houden hun jas aan, maar wij zijn er inmiddels helemaal aan gewend en weten niet beter. Sterker, als het een keer 17 graden is hebben we het meteen warm.
Ons huis is grotendeels goed geïsoleerd maar komt uit de jaren 50.
We gebruiken wollen onderkleding. Die heeft nog een voordeel dat je niet genoemd hebt. Wol is brandvertragend, synthetisch materiaal brand als een fakkel, dit kun je makkelijk zelf testen.

Om je handen warm te houden moet je eens proberen om ze te bewegen, en nee, sneller zappen is niet genoeg. Zelf doe ik hout snijden en tot groot plezier van mijn vrouw ook gewoon in de woonkamer.

Volgens mij komt schimmel trouwens door vocht, geaccelereerd door warmte. Wat wel klopt is dat warme lucht meer vocht kan opnemen waar door iets sneller droogt. Maar zou gauw deze afkoelt krijg je weer condensatie (enkel glas, perfecte luchtdrogings installatie?). Hoe dan ook, het enige dat helpt tegen vocht en dus ook schimmel is ventileren met buiten lucht.

Wat betreft het moderne luchtcirculeringsgedoe in huizen ben ik van mening dat er een moeilijke oplossing is verzonnen voor een probleem dat er eigenlijk niet was.

[Geplaatst door: Corneel]

(27)

@flesjespa (22)

Als het 's morgens slechts 1° afgekoeld is, zul je zoveel niet moeten bijstoken hoor.

Wat betreft die autorit heb gelijk, 2x rapper rijden = 2x hoger verbruik per kilometer. Maar iedere afgelegde kilometer is wel een nuttige.

Maar verwarming afzetten wanneer die niet nodig is en kortstondig bijstoken wanneer wel nodig levert zeker een besparing op.

Het is wel zo dat ruimtes die slechts kortstondig hoeven verwarmd te worden beter langs binnen worden geïsoleerd. Minder thermische inertie.

[Geplaatst door: Marianne]

(28)

Binnentemperatuur is ook cultureel bepaald. Heb jaren in China gewerkt waar ten Zuiden van de Yangtze geen verwarming is en het dus heel normaal is om met jas en dikke kleren thuis te zitten. Ook rijke mensen hadden geen verwarming.

In NL draag ik bijna altijd thermokleding (verschillende merken, helaas is merino zo duur), maar vraag me af of je je lichaam er niet meer 'verwent'. Ik kan kou erg slecht verdragen zou dat zijn omdat ik me 'overkleed'. Iemand ideeen?

[Geplaatst door: Filibeir]

(29)

Prachtig artikel! Is er (helaas) geen belangrijke sociale factor in het spel bij dit alles? Ik bedoel wat zeggen klanten, bezoekers, vrienden als ik hen ontvang in een huis van 18°??? Als ik ze uitnodig voor een etentje en daar zelf met een fleece aan m'n lijf zit? Om nog maar te zwijgen over douchen... Als je sociaal zelfmoord wil plegen, moet je zeggen dat je maar 2x per week douchet!

[Geplaatst door: Cees Bakker]

(30)

We moeten een verschil maken tussen feiten en meningen. Dat vereist kennis van zaken.
Mensen produceren vocht in huis door ademen, wassen, planten, natte kleren, etc. Dat vocht kan er alleen door ventilatie uit, want muren ademen niet. (Ze hebben nl geen longen)
Warme lucht kan meer vocht bevatten dan koude lucht. Dus opwarmen van een kamer verlaagt de Relatieve Vochtigheid (!), maar zonder ventilatie blijft de HOEVEELHEID vocht hetzelfde. Bij afkoeling zal het vochtprobleem zich dus opnieuw voordoen.
Vochttransport is vrijwel altijd van binnen naar buiten. Maar vocht moet niet in een bouwconstructie kunnen trekken. Dat kun je voorkomen met een dampremmende laag aan de binnenkant van de constructie. En als het vocht toch in de constructie komt moet het er aan de buitenkant makkelijker uit vandaan kunnen. Zie een dakconstructie met dakpannen: waterdicht maar damp-open.
De term 'koudestraling' is fout. Het is warmtestraling van je lichaam naar een koud oppervlak. De natuur zoekt evenwicht en de temperatuur loopt van warm naar koud. Isolatie verhoogt de oppervlaktetemperatuur. Als je dat begrijpt weet je waarom je goed moet isoleren.
Luchten (zo'n 10 minuten) door ramen en deuren tegen elkaar open te zetten met de thermostaat omlaag) is vooral goed aan het eind van de dag omdat:
1. het door mens en dier geproduceerde vocht en andere narigheid dan snel uit huis weg weg is;
2. de massa krijgt in die korte periode niet de kans om af te koelen. Het is daardoor snel weer behaaglijk in huis.
Luchten is zeker nodig na een avond (rokende) visite.
Dat nachtverlaging altijd zin heeft bewijst het volgende: zet het temperatuurverloop van binnen en buiten, van wel en niet verlagen, in een grafiek. Het verschil is de winst.
Op dit principe is de zgn. optimaliseringsregeling gebaseerd. Het leverde in een schoolgebouw 25% besparing op vergeleken met eenzelfde school zonder nachtverlaging.
(zie: www.ceesbakker.nl)
Een goede cv-ketel met goede regeling zorgt voor optimaal stoken ipv met hoog vermogen opstoken.

[Geplaatst door: Cees Bakker]

(31)

Een automotor is niet hetzelfde als een cv-ketel.
Eerst een tijd 80 km/u en dan de rest 160 km/u is geen vergelijking met een cv-installatie na nachtverlaging. Het rendement van een automotor is oneindig veel slechter bij gas op de plank.

[Geplaatst door: flesjespa]

(32)

"Je bewering zou betekenen dat je, ook bij lange afwezigheid, nooit de verwarming lager zet!"
Er is een punt van omslag, uiteraard. Ga je 2 weken met vakantie in de winter: uiteraard hoef je je huis dan niet constant op 20° te houden en zal een verlaagde temp zuiniger zijn.

Maar het grappige is dat het lijkt alsof ik hier iets moet verdedigen, dat bewoners van PH en LEW's al lang praktijk-ondervindelijk vast konden stellen.

Mocht dit een PH-forum zijn, je zou andere geluiden horen. ;-)

Jullie houden bv. niet genoeg rekening met de energie die het kost, om energie in je huis te pompen. Gasbranders verbruiken bv. echt een pak minder als ze kunnen moduleren en start/stopfases kunnen vermijden.

De vergelijking met de automotor is net dat: een vergelijking. Ze gaat niet verder dan het principe van constante werking afzetten tegen piekverbruik.
Ik schreef 80km/h, omdat op een snelweg je nu eenmaal geen 24 km/h mag. ;-) Dat trager zuiniger is, kwam ook al aan bod in andere artikels op deze fijne site.

[Geplaatst door: Jan Fabry]

(33)

Straks eens naar de winkel om te zien wat ik daar voor mezelf kan vinden. Het lastigst zullen inderdaad de handen worden, want ik ben informaticus. Nu ja, als mijn laptop niet te efficient is verwarmt die natuurlijk meteen mijn polsen mee...

Het is me wel niet helemaal duidelijk in hoeverre deze merino-string ook warm houdt: http://www.icebreaker.com/site/icebreaker_woman_nature150_thong.html Of zoals mijn vader het zei: "dan kan je beter een gloeidraad tussen je billen steken!"

[Geplaatst door: Kris]

(34)

blij te horen dat er toch nog mensen zijn die niet noodzakelijk behoefte hebben aan de 'algemene standaard' temperaturen ... leef in een ongeïsoleerd appartement maar heb geen behoefte aan verwarming ... temperatuur daalt tot 10° op de strengste winterdagen...
mijn motto ... als je het kou krijgt is het tijd om te bewegen ... en erna thermisch ondergoed aan om te gemaakte warmte goed te bufferen !

heb nooit begrepen dat mensen hun verwarming hele dagen laten opstaan om er dan 's avonds een paar uur van te 'genieten'...

bovendien zijn er bijkomende gezondheidsredenen om de temperatuur niet te hoog te zetten in huis :
http://www.gezondheidonline.be/nieuws/voeding/2011/januari/warmte-in-huis-leidt-tot-gewichtstoename

[Geplaatst door: Henk]

(35)

@Erik Schepers

Een leuk verhaal maar ik hoop dat je beseft dat de gang van zaken in jouw huis wel een bepaalde indruk maken op bezoekers. Je kunt daar maling aan hebben, maar dat is niet altijd praktisch...

[Geplaatst door: Stormbeest]

(36)

Een interessant artikel, in welke winkel kan ik dergelijke kleding vinden?

[Geplaatst door: Renaat]

(37)

@ Stormbeest,

in meer een meer winkels, maar in de eerste plaats in (buiten)sportwinkels. En natuurlijk ook via het www.

[Geplaatst door: Stormbeest]

(38)

Zou je dat in Decathlon kunnen kopen?

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(39)

Decathlon heeft alleen maar erg goedkope synthetische thermische onderkleding. Meestal ook bedoeld voor sporters en dus niet echt geschikt om je warm te houden als je stilzit. Thermische onderkleding voor sportbeoefening is alleen maar bedoeld om zweet snel op te drogen, zodat je niet onderkoeld raakt na een inspanning.

[Geplaatst door: Stormbeest]

(40)

Ik draag sinds enkele jaren thermische onderkleding in de winter, en het helpt zeker tegen de koude, maar het is toch echt niet zo dat je daarmee bij +5°C comfortabel televisie kan kijken. Wel zorgt het ervoor dat ik veel minder verwarming nodig heb in de slaapkamer: met die speciale onderkleding kan ik probleemloos bij een kamertemperatuur van 14°C slapen, terwijl ik anders bij die temperatuur lig te rillen. Ook zorgt het ervoor dat ik bijna nooit meer totaal verkleumd ben na langdurig buiten te zijn.

[Geplaatst door: greet]

(41)

Ik draag al een paar jaar thermisch ondergoed. Eerst de goedkopere soorten geprobeerd, maar ondertussen fan van de duurdere soorten, die in elk geval ook wol bevatten. Ik doe het goed op wol en de duurdere soorten zijn niet zo dik, dus ik voel me minder michelin-mannetje.
Ik draag het omdat ik de kachel niet meer kan betalen en een andere manier zocht/zoek om mijzelf te verwarmen. De cv wordt eenmaal per dag gebruikt voor warm water voor afwas en wassen, en om de temperatuur rond de tien graden te houden zodat er geen leidingen bevriezen.
Naast warm ondergoed heb ik ook dunne handschoentjes, een wollen muts of zijden sjaal die ik om mijn hoofd doe, en een dikke wollen overrok die ik savonds over mijn kleding aantrek. Samen met een kruik kom ik dan de koude avond wel door.
Ik zou graag een houtkachel willen, of zonnepanelen, een zuinige cv of andere acties die mijn huis beter isoleren,maar helaas, woningbouw werkt daar niet aan mee dus als huurder kan ik geen kant op.

Groet,Greet

[Geplaatst door: bpjw]

(42)

Ik verbaas me toch altijd weer over mensen die hun slaapkamer verwarmen. bij ons staat de radiator daar altijd dicht, de cv instalatie verwarmt alleen de woonkamer, keuken en badkamer, en staat 's nachts en als er niemand thuis is op 15 graden ingesteld. 's avonds als de mensen thuis komen gaat deze naar de 18 graden.
's ochtends is het vaak nog 17 graden in huis. en heeft de cv dus niet gebrand
(Cv kan alleen maar aan of uit, en niet hard of zacht branden)
17 graden is warm zat als je uit bed komt.

Ook staan de ramen altijd open van de slaapkamers. daardoor vriest het echt niet daar 's winters!

als je het koud hebt in bed, dan is je beddengoed misschien niet toereikend, en zou je dat op kunnen lossen met thermo kleding.

[Geplaatst door: Renaat]

(43)

@ bpjw,

veel hangt ook af van de isolatiegraad van een huis, hoeveel buitenmuur men heeft en of de buren al dan niet stevig stoken.

Ik woon in een bijzonder slecht geïsoleerd appartement en als ik de verwarming 's nachts af zet, dan is het niet uitzonderlijk dat de temperatuur ruim onder de 10 graden daalt.

Ook 's nachts slaap ik bijna altijd met de ramen open, maar in de winter gebeurt het dat de temperatuur daardoor effectief daalt tot tegen het vriespunt. (Maar met goed beddengoed is zelf dan kleding niet nodig.)

[Geplaatst door: Wim]

(44)

Ik woon al weer een 10 tal jaren gehuurd in Portugal met enkel glas. 's Winters is het hier gebruikelijk in de goedkopere huizen om inderdaad wat meer kleding te dragen. Voor mij is lang ondergoed, een warme kruik aan mijn voeten en een deken om een prima oplossing om aan de computer te werken zonder veel stookkosten. Een kruik 2 uur voor het slapen gaan in bed zorgt dat het bed lekker warm blijft de hele nacht. Zero stookkosten.
Met de kerst is het overigens zonder verwarming nog bijna 15º, als het verder zakt b.v. naar 10º gaat er een electrisch kacheltje aan. Vaak is dat maar een paar weken nodig, ook omdat je toch ook weer went aan een wat lagere temperatuur. Als het veel regent gaat het comfort wel omlaag, dan is een ontvochtiger een relatief goedkope oplossing. De lente is inderdaad weer feest doordat je het verschil ook in huis merkt.