De gloeilamp is niet slecht voor het milieu

De verwachting dat efficiëntere verlichting tot een daling van het energieverbruik zal leiden, is gebaseerd op de veronderstelling dat we in de toekomst evenveel licht zullen produceren als vandaag. Een blik op de geschiedenis leert dat dit niet vanzelfsprekend is.

Illustratie: een booglamp

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Het verbod op gloeilampen is zowat de enige concrete maatregel die de mensheid heeft genomen sinds het Kyoto-protocol in 1997. Je kan nog altijd zonder problemen een SUV kopen, er ligt nog altijd goedkope biefstuk in de supermarkt, en niemand zal je tegenhouden om naar de Rocky Mountains te vliegen en je daar op een skihelling te laten droppen door een helikopter. Maar een gloeilamp in je bureaulamp schroeven is straks een crimineel feit (*).  

 Je kan de hypocrisie van deze wetgeving aan de kaak stellen, of je kan opmerken dat de alternatieven – spaarlampen en LED-lampen – nog heel wat problemen kennen en niet zo milieuvriendelijk zijn als gemakkelijkheidshalve wordt aangenomen: ze zijn een stuk duurder, ze leveren lang niet altijd de beloofde lichtsterkte en levensduur op, ze hebben een ander lichtspectrum, spaarlampen bevatten kwik en de productie van LED-lampen levert toxische stoffen op.

Maar de belangrijkste vraag die gesteld moet worden, is deze: levert het verbod op gloeilampen een energiebesparing en een vermindering van de CO2-uitstoot op? Op zich verbruikt een spaarlamp of LED-lamp minder energie dan een gloeilamp van dezelfde lichtsterkte. Maar tien spaarlampen verbruiken meer energie dan één gloeilamp. De verwachting dat efficiëntere verlichting tot een daling van het energieverbruik zal leiden, is gebaseerd op de veronderstelling dat we in de toekomst evenveel licht zullen produceren als vandaag.

Het gemiddeld aantal spaarlampen in een Nederlands huishouden steeg van 1 exemplaar in 1990 naar 8 stuks in 2009. Maar het totaal aantal lampen in een Nederlands huishouden steeg van 24 in 1990 naar 43 in 2009 (bron). Het resultaat is evenveel of meer energieverbruik. Maar ook: meer verlichting. Energie-efficiënte lampen leveren dus wel degelijk iets op.

300 jaar kunstmatige verlichting

Nog veelzeggender zijn de conclusies van een onderzoek naar de evolutie van verlichting tijdens de laatste 300 jaar in het Verenigd Koninkrijk ("Solid-state lighting: an energy-economics perspective", pdf).

Ook kaarsen, gasverlichting, kerosinelampen en booglampen – allemaal minder efficiënt dan de gloeilamp – werden dus mee in rekening gebracht. Conclusie: in het VK wordt vandaag 100 keer meer licht geproduceerd dan een eeuw geleden, en 100.000 keer meer dan 300 jaar geleden (terwijl het bevolkingsaantal tijdens die drie eeuwen steeg met een factor twaalf).

Tijdens die 300 jaar, niet alleen in Engeland maar wereldwijd, werd een gelijkblijvend budget aan verlichting gespendeerd: 0,72 procent van het Bruto Nationaal Product voor de aankoop van verlichting en 0,54 procent voor het energieverbruik ervan. Dat was zo in 1700 en dat was zo in 2000. Als dat zo blijft, en als spaarlampen en LED-lampen zoals verwacht steeds goedkoper en efficiënter worden, dan is het enige resultaat straks – opnieuw – meer verlichting.

Kris De Decker

(*) Geen juridisch correcte uitspraak. De EU-wetgeving regelt alleen de verkoop in de detailhandel. Je mag wel gloeilampen gebruiken, maar je mag ze niet verkopen - net zoals softdrugs. 

 Deze column verscheen ook in Down To Earth. Meer verlichting en energie-efficiëntie:

• Het recht op sterren: de nachthemel verdwijnt
• Televisie verovert het landschap: de opmars van het digitale billboard
• LED's en de paradox van energie-efficiëntie: Viva Las Vegas!
• Lichtopbrengst LED-lampen zwaar overschat
• Ook LED-lampen moeten bij het gevaarlijk afval
• Zo lossen we de energiecrisis (nooit) op: er is meer nodig dan duurzame energie
• Hoeveel olie kost de productie van olie? netto energie analyse
• Moeten we energie rantsoeneren? Een sociaal alternatief voor hogere energieprijzen
• Europeanen vervuilen vooral in het buitenland: import en export van CO2
• Hernieuwbare energie op grote schaal: zijn er genoeg grondstoffen?
• Mag het een zuinig lampje minder zijn?
• Energieverbruik televisies ontspoort

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Comments

[Geplaatst door: Rudie]

(1)

Wat ik altijd erg jammer vind, is dat vergeten wordt dat een gloeilamp meestal aanstaat als de verwarming ook aan staat(!). De "afval" warmte van een gloeilamp helpt dus meestal mee het huis te verwarmen. (Het enige is dat ze niet op een ideale locaties hangen)

Het rendement van een gloeilamp is zo laag dus nog niet als de warmte niet als restproduct beschouwt wordt.

[Geplaatst door: Björn Moerman]

(2)

Hallo,
Ik heb met veel interesse dit artikel gelezen, en moet inderdaad vaststellen dat er toch hier en daar iets niet klopt wanneer we ons proberen wijs te maken dat we energiebesparend aan het werken zijn.

Graag had ik een aantal voorbeelden daaromtrent daaraan toegevoegd. Het is algemeen gekend dat Telenet voor meer dan de helft van de aandelen toebehoort aan de Vlaamse Regering. Ook is genoegzaam bekend dat het "bakje" van Telenet zo maar eventjes 50 watt per uur verbruikt, ook in standbye stand. Telenet wenst dit omdat zij dan op gelijk welk gegeven moment via hun kabels de updates kunnen doorsturen naar alle "bakjes". Dus 50 keer 24 uur, geeft dus een kleine 110 watt. Een redelijke stroomverbruiker.
Diezelf
de Vlaamse Regering geeft dan ook subsidies aan de hand van groene stroomcertificaten uit voor al die PV-cellen op hun dak plaatst. Een normale installatie bevat een 16 tot 20-tal panelen en levert...rond de 1200 watt op per dag. En dat is nu juist hetgeen het bakje van Telenet verbruikt. Dus...gooi het bakje buiten en je hebt in feite qua besparing evenveel gedaan of dat je PV-cellen had geplaatst.
Voorts ben ik echt wel de mening toegedaan om aan ieder gezin ( zie vorig verslag van Lowtechmagazine) een bepaalde quota te geven aan CO²-uitstoot. Op deze wijze kan elk gezin, of zelfs elk individu van elk gezin als het ware in zijn CO²-portefieulle nazien wat de mogelijkheden nog zijn, en hoe hij deze zal verdelen.

Bijvoorbeeld: Er moet niet steeds afgegaan worden op mensen die een SUV rijden. Indien deze mensen daarvoor kiezen, dan zullen zij wel met deze wagen kunnen rijden, maar misschien maar de helft van de kilometers die ze zouden kunnen rijden met een kleinere wagen. Caravantrekkers hebben bijvoorbeeld een grotere wagen nodig om veilig en vlot te kunnen trekken, maar zullen dan die grote wagen op stal moeten laten staan wanneer zij gaan werken. Iemand anders kan verzot zijn op een oldtimer, maar wanneer deze wagen 20 liter/100 km verbruikt, zal men zuinig moeten omspringen met de kilometers.
Anderzijds zullen mensen die vliegreizen maken eveneens een pak CO² -punten van hun disconto zien gaan, en daarmee weeral rekening mee moeten houden.

Het systeem om uiteindelijk van armen CO²-punten te gaan afkopen, en daardoor een afzwakking veroorzaken tussen arm en rijk, vind ik persoonelijk geen goed systeem.

Nu, dat is mijn mening

Met vriendelijke groeten

Björn Moerman

[Geplaatst door: Fien]

(3)

Niet alleen is de energiebesparing door spaarlampen een fictie, ze zijn ook bijzonder gevaarlijk voor de gezondheid: kwik, sterke elektromagnetische velden, UV-straling (huidkanker, degenratie ogen, ...), etc.
LED-lampen zijn al niet veel beter. Schadelijk voor het netvlies van de ogen zo waarschuwde onlangs het Franse gezondheidsagentschap l'Agence nationale de sécurité sanitaire de l'alimentation, de l'environnement et du travail (Anses.

Meer info, zie:
http://www.beperkdestraling.org/index.php?option=com_content&view=article&id=193&Itemid=120

http://lowenergylampsinfo.wordpress.com/

Ik hoop van harte dat de euro-beleidsmensen alsnog tot inzicht komen en dat het verbod op gloeilampen nog omgedraaid kan worden...

Er zijn bijvoorbeeld mensen die zware huidproblemen of migraine krijgen door spaarlampen en zeker voor hen is dit verbod een ramp.

[Geplaatst door: Dion Van Oirschot]

(4)

Eén ding wordt nog vaak over het hoofd wordt gezien bij de vergelijking gloeilamp versus spaarlamp. Een gloeilamp gebruikt meer energie dan een spaarlamp om dezelfde hoeveelheid licht te produceren. Echter: de energie die in een gloeilamp wordt gestoken die *niet* in licht wordt omgezet, wordt omgezet in warmte. Dat houdt in dat in ons klimaat voor het grootste deel van het jaar gloeilampen ons huis gedeeltelijk verwarmen. Dit is geen verloren energie! Dit betekent gewoon dat onze verwarmingstoestellen minder energie moeten produceren om ons huis te verwarmen. Aangezien de verwarming in de meeste Belgische huizen ca. 3/4 van de tijd draait, is in dit deel van het jaar het voordeel van een spaarlamp dus nihil. En in het resterende 1/4 van het jaar, wanneer het veel langer licht is buiten, branden de lampen veel minder uren per dag. Ik denk dus dat de energiebesparing van een spaarlamp, wanneer ook de warmteproductie in rekening wordt gebracht, uiterst minimaal is en het milieuvoordeel in energieverbruik ruimschoots teniet wordt gedaan door de milieunadelen van de productie en afvalstoffen. Ergo: spaarlampen zijn milieutechnisch in mijn ogen eerder een achteruitgang dan een vooruitgang.

[Geplaatst door: Dion Van Oirschot]

(5)

In reaktie op Björn: uw berekening klopt niet helemaal. Energie dient uitgedrukt te worden in Wh of kWh, niet in Watt. 20 zonnepanelen van 60 Wpiek leveren 1.200 Wpiek. Indien de zon 10 uur per dag optimaal op de panelen schijnt levert dit 10 uur x 1.200 W = 12.000 Wh ofwel 12 kWh op aan stroom. Het 'bakske' van telenet vraagt 50 Watt x 24 uur = 1.200 Wh dus slechts één tiende hiervan.

[Geplaatst door: M. v.d. Berg]

(6)

De lichtopbrengst van een spaarlamp gaat na verloop van tijd achteruit, waarbij het stroomverbruik gelijk blijft. Na een jaar al met 8%. Bron: eigen meting. Ze gaan dus veel minder lang mee dan de producenten ons willen doen geloven. Spaarlampen zijn vooral goed voor de aandeelhouders.
Ik zit tegenwoordig lekker in de tuin, knus in het donker (met een terrasverwarmer).

[Geplaatst door: Ward]

(7)

Ik weet wel dat mijn vraag niets te maken heeft met de energieëfficientie, maar naar aanleiding van (3). In de media wordt altijd gesproken over het gevaar van elektromagnetische straling, maar licht is toch ook een elektromagnetische straling? En hoe hoger de frequentie van de straling hoe gevaarlijker toch (denk maar aan UV, X-stralen en Gamma-stralen)? Licht zou dus gevaarlijker moeten zijn dan de straling voor telecommunicatie? Of is mijn redenering verkeerd?

[Geplaatst door: Kooos van Dijk]

(8)

Low Tech Magazine,

Uit de reacties blijkt al dat energiezuinige lampen weinig vermindering CO2 geven, de verwarming gaat iets meer branden. Zeer grote besparingen aan CO2 productie van mijn gezin zijn zeer wel mogelijk en aan alle toekomstige eisen betreffende CO2 uitstoot wordt voldaan!

Daarvoor bekijk ik mijn hele energieverbruik: elektrisch + gas (stookolie) + autobrandstof. Bij auto neem ik ook mee welk deel van het gebruik strikt in de buurt is. Alle gebruikte energiemiddelen druk ik uit in KWh om een totaalbalans op te stellen. Dat is heel belangrijk want ik wil zelf elektriciteit opwekken en hanteer daarbij de rendementsregel ca. 25% elektrisch vermogen en 75% afvalwarmte voor douche, verwarming etc.

Welnu, zet een aggregaat om zelf elektrische energie op te wekken wanneer je warmte nodig heb, te weten voor de grote warmwaterboiler en verwarming. De opgewekte elektrische energie is voor direct gebruik, opladen elektrische auto voor ritten in de buurt en restant wordt oversynchroon op het net teruggezet. Het net dient daarmee voor mij als accu. Afrekening vindt einde van het jaar plaats waarbij je dan eventueel geld uitbetaald krijgt voor teruggeleverde elektrische energie. (afhankelijk gebruik van elektrische auto). Voor de lange afstand doe je mee met een auto-pool, waarvan je regelmatig een auto huurt.

Dus moet verboden worden nog olie of gas via branders te verstoken, het mag alleen nog maar via aggregaten.
Er mag oversynchroon teruggeleverd worden en de elektriciteitsmeter loopt dan achteruit. Morgen hiermee beginnen betekend einde economische crises. Veel mensen vinden werk in het maken, plaatsen en onderhouden van de aggregaten en boilers.

Oversynchroon terugleveren het net in is eenvoudig.
Men neme een driefase elektromotor (of tweefase met condensator) en kijkt wat het toerental is. Meestal zijn het 4 polige machines met een toerental van 1400 toeren. Welnu, in dezelfde richting aandrijven bij toerental boven de 1500 toeren gaat hij oversynchroon terugleveren het net in. Door het op hogere toeren brengen gaan ze sneller draaien als de draaistroom van het net. Ze worden dan afgeremd door het net wat energieopwekking in het net geeft. (Ook een idee voor de windmolenbouwers, Aan de richting van het koppel op het buitenhuis van de motor/generator kun je waarnemen of energie geleverd wordt of dat hij energie gebruikt)

Ik hoop dat we met zijn allen zover komen dat de elektriciteit leverancier om de 50 Hz te handhaven moet gaan remmen (water omhoogpompen, waterstoffabriek etc.)
Dat zou een groot landelijk feest waard zijn. Hopelijk breng ik mensen en/of organisaties op een idee.

[Geplaatst door: Alain]

(9)

Niet volledig akkoord met de voorgedragen logica, indien dit naar alle electrische verbruikers doorgetrokken wordt.

Ik moest recentelijk een 14 jaar oude 33kg wegende 2000 Euro kostende 21 inch PC monitor scherm van Hitachi (CM803ET) vervangen wegens defect.

De nieuwe is een 5kg wegende 173 Euro kostende 21 inch Philips LCD scherm (222EL2SB) met een levensduurte van 20 jaren (MTBF 30 000 uren).

Verandering in elektrisch verbruik op jaarbasis, wegens vernieuwing = minus 200 kWh per jaar ... En nee, ik heb geen twee schermen gekocht, gewoon de kapotte vervangen ...

De oude Hitachi verbruikte per uur 130W x 8 werkuren per werkdag = 1040Wh of 1.04kWh per werkdag x 220 werkdagen per jaar = 229 kWh op jaarbasis.

De Philips verbruikt per uur 17 Watt x 8 x 220 / 1000 = 30 kWh op jaarbasis.

ENERGIE EFFICIENCY HEEFT DUS WEL DEGELIJK ZIJN NUT, AL IS HET GEEN PANACEA.

300 jaar geleden waren we met 1 miljard mensen op de aarde en verlichting was met walvisvet.

Heden zijn we met 7 miljard, en verlichting is met electriciteit.

En de 4.2kW zonnepanelen installatie op mijn huis dekt 100% van mijn elektrisch verbruik en 90% van mijn huisverwarming behoefte op jaarbasis, de rest is door Ecopower cvba geleverd, 100% groene electriciteitsleverancier.

Verlichting op zichzelf is peanuts vergeleken met het verbuik van frigo's, wasmachine en droger, kookplaat etc. Energie efficiency in deze toestellen (zoals boven geillustreerd), zal veel meer effect hebben dan switchen naar spaarlampen of LED verlichting.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(10)

@ Alain, energie-efficiëntie is nuttig zolang je naar een bepaald product kijkt, en niet naar het gehele plaatje. Een energie-gulzig beeldscherm vervangen door een energie-zuinig beeldscherm levert inderdaad een energiebesparing op. Maar jij moet niet noodzakelijk op twee beeldschermen gaan werken om die besparing weer teniet te doen. Energie-efficiëntere beeldschermen leveren nieuwe toepassingen en mogelijkheden op, die jij daarom persoonlijk niet hoeft te gebruiken.

Een voorbeeld is de opkomst van het digitale reclamebord, dat volgens dit onderzoek ( http://www.notechmagazine.com/2010/12/digital-led-billboards.html ) jaarlijks evenveel energie verbruikt als 30 Amerikaanse huishoudens (terwijl klassieke reclameborden verlicht door minder efficiënte lampen slechts een fractie van die energie verbruiken). Een op zich "zuinige" technologie wordt hier dus "gekaapt" voor een geheel nieuwe toepassing. Het netto resultaat is dan mogelijk meer energieverbruik. Ook al bekom jij ondertussen persoonlijk een energiebesparing door dat zuiniger beeldscherm.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(11)

Een aantal mensen hieronder heeft opgemerkt dat een gloeilamp ook mee de kamer verwarmt in de winter, en dat spaarlampen en led-lampen dus het energieverbruik van verwarming doen stijgen in de winter. Dat klopt weliswaar, maar daarmee is de gloeilamp nog geen efficiënt verwarmingstoestel. Een elektrische radiator is al een stuk efficiënter. Het loont dus wel om zuiniger verlichting te gebruiken en ietsje meer te stoken (met een efficiënter toestel dan een gloeilamp). Het feit dat de gloeilamp 's winters op warmte bespaart, is geen argument tegen spaarlampen en led-lampen.

[Geplaatst door: roland]

(12)

We gebruiken steeds meer koeling, dus de warmte van de gloeilamp is een bijkomend argument juist voor de spaar/ledlamp, die minder warmte geeft. Een belangrijke besparing bij verlichting is mogelijk met een aanwezigheid schakelaar.

"Het verbod op gloeilampen is zowat de enige concrete maatregel die de mensheid"

Geldt dit verbod ook buiten de EU? Ook kent de EU de verplichting om sluipverbruik, brandstofverbruik e.d. te verminderen. Met heffingen kun je veelgebruik belemmeren, toegegeven juist vliegen kent geen enkele heffing of het zou de Duitse vliegtax moeten zijn.

Bij de koelkast is het verbruik ondanks de toenemende grootte dalend, maar door steeds meer andere toestellen blijft ons elektriciteitsverbruik stijgen. Striktere eisen en duidelijker heffingen kan die groei stoppen. De trage aanpak van sluipverbruik laat zien dat die wil vaak ontbreekt. De ontwikkeling van de techniek geeft enkel de mogelijkheid, de politiek bepaalt of de wetgever die mogeljkheid benut met verboden en heffingen.

Door ontwijkgedrag zijn de besparingen vaak minder dan verwacht. Laat de energieprijs sneller stijgen dan het Bruto Nationaal Product met duidelijke heffingen, accijns e.d.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(13)

Roland, als de warmte-afgifte van een gloeilamp 's winters geen argument is tegen spaarlampen en led-lampen, dan is de warmte-afgifte tijdens de zomer evenmin een argument vóór de spaarlamp of de led-lamp. Zeker niet in onze streken, waar de zomers kort zijn en de winters lang.

[Geplaatst door: William]

(14)

Kris,

In je artikel schrijf je dat er in de Nederlandse huishoudens het aantal lichtbronnen tussen 1990 en 2009 gestegen is. Het is goed mogelijk, maar zou het niet beter zijn om te bekijken hoeveel lichtbronnen er steeds branden? Je kan wel meer lampen in huis hebben, maar als men ze efficienter gebruikt - daar waar nodig op een specifiek moment - ipv alle tegelijk te laten branden dan heb je nog steeds een verschil. Werd dit ook nagetrokken? Hier kon ik niks over terugvinden in de bron...

[Geplaatst door: Alain]

(15)

@Kris. Ik aanvaard je voorbeeld van het reclamebord, als voorbeeld dat energiebesparing onvoldoende effect zal hebben op het overal stijgend electriciteitsverbruik. Het Javon Paradox opnieuw in een andere vorm geillustreerd.

Ik wens echter opnieuw enkele kanttekeningen aan jouw voorbeeld te stellen.

Bekijk eens wat een firma als Carvannah Inc in Vancouver Canada verkoopt. Reclameborden, bushalten, baanverlichting, stoplichten, vliegveld verlichting allemaal uitgerust met opslag batterijen en een smalle PV paneel on top, dat hen onafhankelijk maakt van een elektriciteitsnet voeding. London U.K. heeft honderden zulke autonome bushalten geplaatst in nieuwe busroutes, veel goedkoper dan de straat open te breken om een elektrische kabel in de grond te steken en de straat opnieuw toe te smijten, enkel om een paar bushalten van stroom te voorzien zodat ze niet in het donker staan tijdens de nacht.

Als je gisteren naar Canvas keek, dan zal je de documentaire over india gezien hebben, waarbij een Belgische wetenschapper een rondleiding kreeg over nieuwe zaken in India.

Een schoolvoorbeeld was het smalle strohutten dorp dat te klein en te ver verwijderd was van de dichtsbijzijnde electriciteitscabine, en dus geen aansluiting op het electriciteitsnet kregen, wegens veel te duur. Dit dorp moest het dus met petroleumverlichting stellen, tot een indische ingenieur een goedkoop LED lampke in elke hut plaatste, elke lamp koppelde aan een batterij zo groot als een waterfles, en hen daarmee voldoende licht gaf voor de nacht, en waarbij het veel goedkoper uitkwam dan petrol te kopen en te verbranden in een coleman lamp voor dezelfde tijdsspanne in de nacht.

3 zulke loskoppelbare batterijen werden heropgeladen door een kleuter dat 2 uren fietste op een velo uitgerust met een grote dynamo. Ik dacht direkt, waarom investeren die mensen in een oplaadfiets, een zonne panneel van 100 Watt dat 8 uren per dag in de zon zou staan, zou 5 zulke batterijen kunnen opladen voor een kwart van de prijs van diens velo dynamo.

Mijn punt is dat naarmate er meer energie efficientere toestellen gemaakt worden, het zal lonen om deze te combineren met compacte electriciteitsgeneratoren om self sufficient systems te kreeren, die niet meer afhangen van gecentraliseerde electriciteitsvoeding. Met als gevolg dat het energie verbruik dat in je artikel vermeld is, niet noodzakelijk exponentieel zal stijgen, bij een stijgend aantal electriciteitsverbruikers.

Dalen zal het zeker niet, daar we ondertussen met 7 miljard mensen op aarde zijn, waarvan enkel een 2 miljard een westers levenstijl hebben. Zelfs al slagen we erin om 100% efficienter te worden in ons verbruik, dan nog zal het electriciteitsverbruik exploderen, als de resterende 5 miljard mensen die zonder of op petroleum gebaseerde electriciteitsnet voeding zitten, ons energiesysteem copieren, wat niet noodzakelijk het geval zal zijn.

Uiteindelijk verbruik een Nigeriaan in zijn brousse het equivalent van 8 watt per dag per persoon met een dorp dieselgeneratorke, terwijl een US amerikaan er 1200 watt per dag per persoon van maakt met zijn kolencentrale en airco en dubbeldeur fridge en superlarge videocenter in zijn McMansion living.

Het voorbeeld van India hierboven is een bewijs dat dit niet noodzakelijk het geval zal zijn voor de Nigeriaan, aangezien ze van een wit blad starten, en dus alternatieve wegen kunnen bewandelen, daar zij nog geen gecentraliseerd electriciteitsnetwerk ontwikkeld hebben.

Maar dit valt buiten de scope van dit artikel.

[Geplaatst door: Roman]

(16)

Wel grappig, vandaag tijdens het klussen een spaarlamp open gemaakt... Wat blijkt; er zit een chip in... lijkt me ook niet een verbetering ten opzichte van een gloeilamp

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(17)

Dit is een thema dat al verschillende keren op LowTech geweest is.

De bedenker van de besparende techniek, en de verkoper van het uiteindelijke meerverbruik zijn niet dezelfde.

Veel bedenkers zien hun creaties of gedachtegoed vroeg of laat misbruikt worden om net datgene te doen waartegen het eigenlijk bedoeld was.

De gloeilamp was om de gasverlichting en petroleumverlichting te vervangen. (tegen de stank en het brandgevaar en veel zuiniger)

Motoren om spierkracht te vervangen. (en zo slavenarbeid overbodig maken)

Krediet om goud te vervangen. (waarvoor ongeveer sinds mensenheugenis oorlogen worden gevoerd)

Vennootschappen en rechtspersonen om het eindige leven en de verantwoordelijkheid te vervangen. (en zo heeft de mens de uitgestorven dinosaurussen terug levend gemaakt om ze altijd maar te laten groeien en steeds vraatzuchtiger te maken waardoor er in alle gelederen van de samenleving uiteindelijk een verwoestijning zal optreden)

Het geloof dat consumptie en comfort verworven mensenrechten zijn in onze westerse samenleving blijkt vaak uit reacties van mensen als je over hun energie en materiaalgebruik spreekt.
Wij hebben de natuur helemaal niet onder controle of veroverd. We snoepen gewoon de kast leeg vanuit een onterecht superioriteitsgevoel zonder na te denken hoe onze kinderen het ooit gaan kunnen oplossen.

Over de gloeilamp kan ik kort zijn: misschien wil de overheid bij de grote massa een lichtje doen branden. Misschien is die manier van communiceren iets voorzichtiger dan op de voorpagina uit te pakken met grafieken van bv BRENT of TROLL.

[Geplaatst door: Rudie]

(18)

@kris. [quote]Een elektrische radiator is al een stuk efficiënter.[/quote]

Een gloeilamp maakt van de opgenomen energie voor 5% licht en voor 95% warmte, er zijn geen noemenswaardige andere omzettingen.

Op het moment dat je zowel de gloeilamp zowel voor licht als voor "kachel" gebruikt is het rendement 100%.

Een elektrische radiator heeft in die zin ook een rendement van 100%, maar die geeft geen licht, daar zal je dus nog iets anders voor moeten verzinnen (iets dat geen 100% rendement heeft.)

[Geplaatst door: roland]

(19)

@KRIS,
"...een elektrische radiator is al een stuk efficiënter..." een opmerkelijke uitspraak, van de verwarmingstoestellen is dit een van de slechtste.

Eerder las ik: "...daarmee is de gloeilamp nog geen efficiënt verwarmingstoestel...".
In de winter draagt de gloeilamp bij aan de warmtevraag (zo ook de koelkast!), terwijl in de zomer de koelvraag juist wordt vergroot door de gloeilampwarmte (en de koelkast!). Dat de zomers kort zijn en de winters lang, maakt dat niet anders. Belangrijker is ook de omvang van verlichting in kultuurpanden, supermarkten e.d. en dus ook de warmteproduktie. Om een deel daarvan weg te koelen vergt veel energie en dat kan worden verminderd met het gebruik van spaar/ledlampen.
Het afschermen van de koelruimte helpt ook, maar ook dat blijkt moeizaam, omdat de uitbater meent dat iedere afscherming de verkoop doet dalen. Blijkbaar is daarvoor ook noodzakelijk om de winkeldeuren ook in de winter open te laten staan.

De Javon paradox betekent niet noodzakelijk dat alle winst ongedaan wordt gemaakt. De vraag is niet of het elektriciteitsverbruik groeit, doch of die groei toeneemt met meer techniekverbetering. Wat is er tegen om het sluipverbruik te begrenzen? Moet een SUV niet meer belast worden en een zuinige hybride minder, vanwege de kans dat er totaal meer auto's worden verkocht?

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(20)

Wat betreft de opmerkingen over de gloeilamp als verwarmingselement. Het leek mij evident dat een elektrische radiator van pakweg 1000 watt een efficiënter verwarmingstoestel is dan 25 gloeilampen van 40 watt. Al is het maar omwille van het metalen omhulsel. Maar ik kan me vergissen. In dat geval is het voorbeeld slecht gekozen, maar de bewering blijft overeind: er zijn veel efficiëntere verwarmingstoestellen dan gloeilampen, dus de verwarming geleverd door gloeilampen is geen argument om ze te behouden.

@ William (14): het aantal branduren van die lampen zou inderdaad een preciezer beeld geven. Ik weet niet of die informatie voorhanden is. Maar het aantal lampen lijkt mij wel een redelijk betrouwbare indicatie te zijn voor een stijgend aantal branduren.

@ Roman (16): Een microchip in een spaarlamp? Dat is nieuws voor mij. Led-lampen zijn elektronische producten, maar ik ging ervan uit dat de spaarlamp een analoge technologie was.

[Geplaatst door: Ward]

(21)

Een microchip in een spaarlamp kan wel degelijk, want een spaarlamp is een korte, gebogen TL-lampen niet? Aangezien bij TL-lampen de oude 'ontsteekschakeling' (bestaande uit een balast en starter) vervangen wordt door de elektronische starter, kan men deze technologie ook toepassen in een spaarlamp.

ps: chip of IC's dienen niet enkel voor digitale toepassingen hoor, denk maar aan de opamp, deze werd (en wordt) veel gebruikt voor analoge toepassingen

[Geplaatst door: Dion Van Oirschot]

(22)

@Kris: het voorbeeld van Rudie is heel overtuigend: je moet naar het totaalplaatje kijken en niet eenzijdig naar de licht-efficiëntie van een toestel ofwel eenzijdig de warmte-efficiëntie. De elektrische energie die je in een gloeilamp steekt komt 100% vrij, gedeeltelijk als licht (5 - 10%), gedeeltelijk als warmte (90 - 95%). Die warmteproductie is maar 'verloren energie' op het moment dat die warmte niet nodig is, ergo in het hier relatief korte zomerseizoen en dan nog enkel als de lampen effectief branden (wat in de zomer maar korte tijd is per dag). Op het moment dat een woning wel verwarmd moet worden is die warmteproductie van de gloeilamp 100% nuttig. Dit staat volledig los van de vraag of een gloeilamp als verwarmingstoestel hoog rendabel is of niet. Het 'verwarmingsverlies' van een gloeilamp komt immers ten goede van lichtopbrengst. En daar heb je een lamp toch voor? Natuurlijk zul je een elektrische radiator van 1000 Watt niet vervangen door 40 gloeilampen van 25 Watt. Niet omdat dat niet rendabel zou zijn (dat is het namelijk wel: rendement 90 - 95%), maar omdat je dan een enorme lichtbak in je woning hebt staan en zoveel licht wil je niet. Maar dat wil niet zeggen dat 2 lampen van 60 Watt geen nuttige energie opleveren in de vorm van zeer rendabel geleverde warmte.

Daar komt nog bij dat een belangrijk deel van de warmte die een gloeilamp produceert als stralingwarmte vrijkomt en dus weinig onderhevig is aan ventilatieverliezen. Je kunt met andere woorden de thermostaat van de verwarming iets lager zetten en bespaart daarmee aardgas of mazout.

Het enige argument dat hier tegenin te brengen is, is het omzettingsverlies dat optreedt in een elektriciteitscentrale die gestookt wordt op fossiele brandstoffen: verwarmen op elektriciteit (b.v. gloeilampen) levert dan een hogere CO2 productie dan verwarmen op aardgas of mazout, tenzij die elektriciteit 'groen' opgewekt is. Daar tegenover staat de milieuvervuiling door kwik etc. van spaarlampen.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(23)

@ Dion,

Interessante discussie. Het is een beetje raar dat ik nu de spaarlamp en de led-lamp verdedig, maar ik blijf erbij dat de "gratis" warmte van de gloeilamp geen reden is om ze te behouden. Alles wat je schrijft, klopt. Maar niettemin zou je een hoger algemeen rendement kunnen halen als je efficiëntere lampen indraait en de verwarmingsketel iets harder stookt.

Dus gloeilampen eruit, spaarlampen erin, en dan de gasketel van de verwarming iets hoger draaien. Een gasketel heeft een veel hoger rendement dan een set gloeilampen. Je verbruikt dus minder energie en je hebt nog altijd evenveel licht en warmte.

Zoals ik eerder schreef was mijn voorbeeld slecht gekozen - omdat een elektrische radiator niet zo veel efficiënter blijkt te zijn dan een set gloeilampen. Maar met een gasgestookte verwarming blijft het argument overeind. Alleen als je elektrisch verwarmt, zouden gloeilampen relatief efficiënt zijn als licht/verwarmingsinstrument.

Het verbod op gloeilampen wordt trouwens omzeild door gloeilampen als verwarmingselement te verkopen: http://www.reuters.com/article/2010/10/15/us-germany-heatballs-idUSTRE69E3FS20101015

[Geplaatst door: Dion Van Oirschot]

(24)

@Kris: Inderdaad interessante discussie. Zoals ik al zei zit de rendementswinst bij verwarming voornamelijk in het gegeven dat je met een verwarmingsketel rechtstreeks op gas stookt en zo de verliezen in elektriciteitscentrales omzeilt. Vanuit dat oogpunt is verwarmen met gloeilampen (wat uiteindelijk elektrisch verwarmen is) minder rendabel. Maar de uiteindelijke milieuwinst van spaarlampen is dus veel kleiner dan in het algemeen gesuggereerd wordt. En er staat een belangrijk nadeel in de productie- en afvalfase tegenover. En bovendien zijn aardgas en mazout natuurlijk geen duurzame energiebronnen en kan elektriciteit in principe duurzaam opgewekt worden. Dus in de toekomst kan het plaatje wel eens helemaal omgekeerd uitpakken.

Het ligt natuurlijk anders bij gloeilampen die buiten opgesteld staan op reclameborden en buitenverlichting. Daar is de warmteproductie van de gloeilampen pure verspilling.

[Geplaatst door: Marcel Oeyen]

(25)

Kris,

Zoals we het van jou gewoon zijn... weeral een boeiend artikel. Bedankt.
Het stukje met de SUV, steak en gloeilamp vind ik echt geweldig. Ik wou dat ik ook zo kon schrijven.

In reactie op een aantal opmerkingen dat een gloeilamp in de winter gewoon bijdraagt tot de verwarming (wat een feit is) wou ik nog opmerken dat er natuurlijk ook significante verliezen optreden tijdens productie en distributie van de stroom en dat je die in de totale balans ook moet meenemen.

[Geplaatst door: PeterC]

(26)

Ik lees hier oa dat spaarlampen bijzonder gevaarlijk zouden zijn voor de gezondheid.
Dat is echt onzin.

Er zit inderdaad kwik in, iets van 1 mg of zo, maar dat zit netjes opgesloten in de lamp, en tenzij je ze kapotgooit of laat vallen komt dat kwik ook nooit vrij in het milieu. Het gebruik van een lamp brengt meer kwik in het milieu dan wat er in de lamp zit omdat nog steeds een groot deel van de elektriciteit met steenkool wordt opgewekt, en in steenkool zit een restfractie kwik. In die zin brengt een gloeilamp meer kwik in het milieu dan een spaarlamp.

En over die gevaarlijke UV-straling:
Binnen in de spaarlamp wordt een boogontlading opgewekt die UV-straling produceert. De fosforen op de binnenwand van het buisje zetten die UV-straling om in zichtbaar licht.
Daarbovenop wordt het buisje van een spaarlamp gemaakt van zacht glas. Die glassoort wordt bewust gekozen omdat zacht glas geen UV doorlaat: het is "optisch dicht" voor UV-straling.
Geen enkele fabrikant zal een andere keuze maken want zacht glas is erg goedkoop. Om UV door te laten moet je al dure glassoorten gebruiken, en als je UV echt goed wil doorlaten moet je het nog veel duurdere kwartsglas gebruiken.

En wat was het andere? Sterke elektromagnetische velden? Laten we ernstig blijven.

[Geplaatst door: Vinofresco]

(27)

Interessant artikel. Spaarlampen zijn inderdaad niet het ei van columbus, maar ik vind LED verlichting een heel goede innovatie. Van een LED is het rendementsverschil absoluut de moeite waard.

Ik ben het overigens niet eens met de stellingname. Het causaal verband dat gelegd wordt vind ik te kort door de bocht. Het gebruik van meer verlichting heeft een plafond. Ik geloof echt niet dat er meer verlichting gebruikt gaat worden puur "omdat het kan"... Er dient een behoefte aan meer verlichting te zijn en die wordt ingevuld.

Kijk een naar broadway e.d. in New York... Daar was het al ontzettend licht, voordat de spaar en LED lampen ontwikkeld zijn. Zullen ze nu meer licht installeren daar, omdat het voordeliger is geworden? Nee... geloof ik niet...

Het verbruik in ontwikkelingslanden zal trouwens wel gaan toenemen, maar ik vraag me af of dit niet het geval zou zijn, wanneer dit gloeilampen zijn.

Want het causaal verband in de stellingname ligt tussen de prijs van de lamp en de hoeveelheid gekochte lampen en niet tussen het energieverbruik en de de hoeveelheid gekochte lampen.

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(28)

En vandaag dan het nieuws dat er zelfs niet eens elektriciteit genoeg is om het huidige stroomverbruik te verzekeren.
Laat staan het (snel)laden van een elektrisch wagenpark, zoals in Lowtechmagazine in 2009 al stond te lezen.

[Geplaatst door: JJ]

(29)

Wat ik me afvraag, als ik groene stroom gebruik, word ik alleen maar milieuvervuilender als ik spaarlampen ga gebruiken. Waarom zou ik ze nog gebruiken? Als er alleen maar groene stroom opgewekt zou worden, maakt het dan nog uit hoeveel je gebruikt?!

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(30)

@ JJ: Je hebt ook energie en grondstoffen nodig om zonnepanelen, windturbines of biomassa-installaties te bouwen. Zolang die energie van fossiele brandstoffen komt (en dat zal nog heel lang zo zijn), is groene energie dus niet helemaal groen, alleen groener.

[Geplaatst door: TomLievense]

(31)

De aanname dat de hoeveelheid licht die we gaan gebruiken in de toekomst hoger is dan nu vanwege efficiëntere verlichting begrijp ik niet zo. Daar zijn we toch nog altijd zelf bij? Ik zie in Nederland al dat we slimmer gaan nadenken met lantaarnpalen (later aan en minder palen).

Ik verwacht eerlijk gezegd niet hoe we nog meer licht zouden kunnen verbruiken. We zitten wel een beetje aan het maximum.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(32)

Tom, dat is inderdaad wat je op het eerste gezicht zou verwachten: er is toch licht genoeg? Maar de onderzoekers geven in hun studie een aantal goede redenen waarom we mogelijk nog ver van een verzadiging verwijderd zijn (zie paragraaf 5.1. vanaf pagina 12).

Ik vat de belangrijkste hier even samen:

- De gemiddelde lichtintensiteit binnenshuis is stelselmatig opgelopen tot zo'n zo'n 500 lux vandaag. Maar de lichtintensiteit buiten tijdens een bewolkte dag bedraagt 5.000 lux, tien keer zoveel. Op een zonnige dag loopt dat op tot 30.000 lux. Er is dus nog wel wat ruimte voor extra verlichting. We zouden - vooral ook overdag - extra lichtbronnen kunnen inzetten om ons gemoed op te krikken. Het is bekend dat licht een positieve invloed heeft op het humeur, dus veel goedkopere lichtbronnen zouden zeker in België en Nederland ingezet kunnen worden om het deprimerende grijs te verdrijven.

- Zelfs als de hoeveelheid licht binnenshuis verzadigd zou raken, bieden goedkopere lichtbronnen ook mogelijkheden om de tuin of het balkon te verlichten. De plaatsen dus waar we op uitkijken. Veel led-verlichting die nu wordt verkocht is bedoeld voor de tuin. En led's worden ook op steeds grotere schaal bevestigd aan gebouwen en infrastructuur zoals bruggen. Goedkopere verlichting brengt nieuwe toepassingen met zich mee (niemand zou de gevel van een wolkenkrabber met gloeilampen volhangen want dat kost te veel) die niet altijd te voorspellen zijn. Zie het artikel "Led's en de paradox van energie-efficiëntie": http://www.lowtechmagazine.be/2009/01/ledverlichting.html

[Geplaatst door: Renaat]

(33)

@ Tom,

om de reactie van Kris nog aan te vullen met één concreet voorbeeld:
ik fiets regelmatig door een straat in Antwerpen waar redelijk grote en dure huizen staan. Verschillende van die huizen worden 24/24 en 7/7 langs de buitenzijde verlicht met verschillende halogeenspots. Natuurlijk zou het vervangen van die halogeenspots door zuinige lampen een goede zaak zijn, maar het zou me helemaal niet verbazen als het aantal huizen waar ze besluiten dat het toch wel leuk (of 'veilig') is om 's nachts de gevel te verlichten de komende jaren nog drastisch toeneemt.

Of lees ook dit maar eens: http://www.brusselnieuws.be/artikel/vrt-toren-krijgt-sfeerverlichting
Een fenomeen dat nog steeds sterk toeneemt.

[Geplaatst door: Emil]

(34)

In de NWT van deze maand staat er een artikel over dit onderwerp (niet specifiek over de gloeilampen maar over het probleem met energie efficiëntie in het algemeen).
In 1865 was er al een econoom, William Stanley Jevons die dit probleem aankaartte: Hoe efficiënter de machines, hoe meer mensen ze kunnen veroorloven waardoor het net tot een verhoging van het energieverbruik zorgt.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(35)

Goed om te horen dat een ingenieurstijdschrift aandacht besteed aan de paradox van energie-efficiëntie. Het boek van William Stanley Jevons (The Coal Question) kan je overigens integraal lezen op internet: http://www.archive.org/details/coalquestionani01jevogoog