Moeten we energie rantsoeneren?

Zolang de vraag naar energie blijft stijgen, zetten energie-efficiënte producten en hernieuwbare energiebronnen geen zoden aan de dijk.

Hogere energieprijzen kunnen het verbruik van fossiele brandstoffen terugschroeven, maar dat zou vooral de minst bedeelden treffen.

Een socialer alternatief is een rantsoenering van energie. Wie zuinig is met energie, kan er zelfs een aardige cent mee verdienen. Een groep Britse parlementsleden wil het systeem zo snel mogelijk invoeren.

Foto: Sander van der Molne.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Overheden hebben de afgelopen jaren ambitieuze beloftes gemaakt over het terugschroeven van het gebruik van fossiele brandstoffen en de uitstoot van broeikasgassen. Zo heeft de Europese Unie zich ertoe verbonden om tegen 2020 zowel de CO2-uitstoot als het primair energieverbruik met 20 procent te verlagen. Het Europees parlement ijvert voor een CO2-reductie van 80 procent tegen 2050. Soortgelijke beloftes zijn ook gemaakt door landen afzonderlijk, en met goede redenen: de enorme afhankelijkheid van fossiele brandstoffen maakt onze industriële samenleving bijzonder kwetsbaar.

Geen vooruitgang geboekt

Het is echter zeer de vraag hoe we die doelstellingen gaan halen. Er worden weliswaar steeds meer zonnepanelen en windturbines geplaatst, maar er komen ook nog steeds klassieke thermische centrales bij. Het aandeel van hernieuwbare energie in de energiemix stijgt, maar omdat het totale energieverbruik ook blijft stijgen, worden we nog steeds afhankelijker van fossiele brandstoffen. Technologie wordt steeds zuiniger, maar energie-efficiëntie leidt zelden of nooit tot een effectieve energiebesparing omdat de vooruitgang altijd weer wordt omgezet in nieuwe toepassingen, hogere prestaties, grotere afmetingen of een hoger gewicht.

Hogere energieprijzen zijn asociaal

Het ontbrekende element is een reductie van de energievraag. Die kan bekomen worden door een hogere energieprijs, bijvoorbeeld via het invoeren van een energie- of CO2-taks. Als de energieprijs (voldoende) stijgt, dan daalt de vraag naar energie. Van zodra het energieverbruik niet langer stijgt, maakt elke nieuwe windturbine de energieproductie minder afhankelijk van fossiele brandstoffen. Bij hogere energieprijzen loont het bovendien om de vooruitgang in energie-efficiëntie om te zetten in zuiniger producten in plaats van in producten met meer toeters en bellen. Consumenten zullen immers vragende partij zijn voor zuinige producten omdat die hun veel geld kunnen besparen.

Het probleem is dat hogere energieprijzen vooral de minst bedeelden zouden treffen. Als we willen dat hogere energieprijzen enig effect hebben op het gedrag van het rijkere deel van de bevolking, dan moeten ze zo hoog liggen dat het armere deel van de bevolking uit de markt wordt geprijsd. Houden we daar rekening mee en stemmen we de verhoging van de energieprijs af op wat het armste deel van de bevolking kan betalen, dan zal de stijging onvoldoende zijn om ook het gedrag van het rijkere deel van de bevolking te veranderen. Een systeem van compensaties voor de armsten zou een uitweg kunnen bieden, maar introduceert een kostelijke administratieve rompslomp en nodigt uit tot gefoefel en fraude.

Rantsoenering

Een alternatieve methode om het energieverbruik terug te dringen, is rantsoenering. Dat klinkt heel eng, en dat heeft alles te maken met het feit dat rantsoenering op grote schaal werd ingevoerd tijdens de twee wereldoorlogen uit de twintigste eeuw, toen allerlei voedingsmiddelen, gebruiksgoederen en brandstoffen slechts in beperkte hoeveelheden aanwezig waren.

Het systeem was gebaseerd op distributiebonnen, verstrekt door de overheid. Elk huishouden kreeg een bepaalde hoeveelheid van die bonnen, die op een vast tijdstip en op een vaste plaats voor specifieke producten konden worden omgewisseld (bovenop een betaling met geld). Wie geld had maar geen bonnen, kreeg niets. Ook een hele tijd na de Tweede Wereldoorlog bleven een aantal goederen "op de bon" staan. Zo bleef koffie in Nederland gerantsoeneerd tot 1952.

Rantsoenering is een methode die de gecontroleerde distributie van schaarse goederen of diensten mogelijk maakt. Ze verzekert dat de voorraad van een schaars goed een vooraf bepaalde periode meegaat en dat iedereen er een gelijk deel van ontvangt. Rantsoenering verhindert dat de beperkte voorraad wordt opgekocht door mensen die ze vervolgens hamsteren of tegen woekerprijzen doorverkopen.

Rantsoenering is dus een systeem dat de mechanismen van de vrije markt inperkt - in economische termen gaat het om een kunstmatige beperking van de vraag. Zonder rantsoenering zou de vrije markt er in het geval van voedselschaarste of energieschaarste voor zorgen dat grote groepen mensen verhongeren of doodvriezen, ook al is er in principe genoeg voedsel of energie om iedereen te doen overleven.

Rantsoenering en energieverbruik

Rantsoenering maakte een korte comeback tijdens de oliecrisis van 1973, toen onder meer Nederland benzine op de bon zette (foto hieronder). Hoewel er sindsdien geen olieschaarste meer geweest is, zijn er de jongste vijftien jaar soortgelijke voorstellen ontwikkeld voor de rantsoenering van fossiele brandstoffen. Die introduceren allemaal een kunstmatige olieschaarste door een plafond in te stellen voor het verbruik van energie - een plafond dat vervolgens trapsgewijs wordt verlaagd.

Foto: Wouter Hagens.

Het idee erachter is dat we veel meer kans maken op een succesvolle overgang naar een koolstofarme economie als we het energieverbruik terugschroeven alvorens de realiteit ons daartoe dwingt. Die motivatie houdt steek: ons aanpassen aan een fors lager energieverbruik kost tijd. We hebben een ander soort producten nodig, een andere ruimtelijke ordening, andere transportmiddelen, andere landbouwmethoden, enzovoort. Zoiets gebeurt niet op één dag en als we wachten tot er effectief olieschaarste optreedt, is er geen tijd meer voor.

Hoe werkt vrijwillige rantsoenering?

De eerste stap bij het opzetten van een systeem van vrijwillige rantsoenering is het bepalen van de hoeveelheid energie of CO2 die er het eerste jaar op nationaal niveau door alle energieconsumenten samen verbruikt mag worden. Die hoeveelheid - die overeenkomt met het huidige energieverbruik van een land - wordt omgezet in een totaal aantal quota (waarbij 1 quotum bijvoorbeeld gelijk staat aan 1 kilogram CO2 of 1 joule energie). Die quota worden vervolgens gratis verdeeld onder de bevolking - ieder individu krijgt er evenveel, wat zijn of haar levensstijl ook is.

Elk jaar wordt het totale aantal quota lichtjes verlaagd, zodat ieder individu elk jaar iets minder quota krijgt toebedeeld dan het jaar ervoor. Die trapsgewijze verlaging wordt bij de aanvang van het systeem al vastgelegd: energieconsumenten weten dus hoeveel quota ze over pakweg tien of twintig jaar zullen ontvangen. Dat geeft hen de mogelijkheid om vooruit te denken en maatregelen voor te bereiden.

Eens het systeem op gang is gekomen, is de werking ervan eenvoudig: telkens een consument energie aankoopt (brandstof voor de auto, elektriciteit, gas of stookolie voor thuis) betaalt hij of zij daar niet alleen voor in geld, maar ook in energie-quota. Net zoals tijdens de oorlog zou je met geld alleen geen energie kunnen kopen. Je hebt ook een "bon" nodig (de quota), anders krijg je niets.

Extra geld verdienen met zuinig leven

De vrijwillige rantsoenering van energie verschilt echter op een aantal belangrijke punten van het systeem dat werd toegepast tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Het eerste verschil is dat er aan de individuele energieconsument geen strikt plafond wordt opgelegd.

Bij de rantsoenering tijdens de oorlog was het onmogelijk om op legale wijze meer voedsel of energie te bekomen dan het deel waar je recht op had. Maar in de moderne systemen kan dat wel. Wie meer fossiele brandstoffen wil verbruiken dan hem of haar is toegekend, kan de benodigde extra quota kopen van individuen die niet alle fossiele brandstoffen verbruikten waar ze recht op hadden. Bij het systeem hoort dus een handelsforum waar quota kunnen worden verhandeld tegen de geldende marktprijs.

Dat betekent dat mensen die erg zuinig leven - omdat ze bijvoorbeeld geen auto hebben en in een goed geïsoleerd huis wonen - daar ook geld aan kunnen verdienen. Het betekent ook dat het rijkere deel van de bevolking er nog steeds voor kan kiezen om relatief veel energie te blijven verbruiken - echter, zonder dat het armere deel van de bevolking daar de dupe van wordt. Integendeel zelfs. Aangezien rijke mensen doorgaans meer energie verbruiken dan arme mensen, is er sprake van een herverdeling van de rijkdom. 

Gebruiksvriendelijk elektronisch systeem

Het tweede verschil met de rantsoenering uit de oorlog is dat er geen gebruik wordt gemaakt van papieren distributiebonnen. Het systeem werkt elektronisch en vraagt weinig of geen extra handelingen van de energieconsument. Het aantal keren dat consumenten energie kopen, is eerder beperkt. De aankoop van gas en elektriciteit gebeurt hoogstens twaalf keer per jaar, de auto voltanken pakweg twintig keer per jaar. Deze aankopen gebeuren bovendien zelden in cash. Meestal wordt een debet- of kredietkaart gebruikt, of verloopt de betaling automatisch via de bank.

De betaling van energiequota kan dus in principe gelinkt worden aan de bankrekening of de krediet- of debetkaart, al zou ook een tweede kaart gebruikt kunnen worden (met daarop quota in plaats van geld). De bediende in het tankstation zal dan de twee kaarten door een leestoestel halen bij de aankoop van benzine of diesel. De energierekening nakijken en het kopen en verkopen van quota kan gebeuren via de internetverbinding thuis, via de telefoon, via een bankautomaat of aan de balie van de energieleverancier, de bank of het postkantoor. Maar het zou ook automatisch kunnen worden afgehandeld op het eind van de maand. In elk geval lijkt de bank de aangewezen tussenpersoon om de afhandeling van de energiequota te verzorgen.

Britse politici willen rantsoeneren

Een groep Britse parlementsleden stelde vorige week voor om binnen de tien jaar een vrijwillige rantsoenering in te voeren voor het gebruik van fossiele brandstoffen. Ze schuiven daarbij het TEQ-systeem naar voren ("Tradable Energy Quota"), één van de eerste en tot nu toe meest uitgewerkte modellen (het werd in 1996 gepresenteerd door David Fleming, die vorige maand overleed). Het systeem werd in 2008 nog afgeschoten door de Britse overheid, die stelde dat rantsoenering van energie weliswaar potentieel had, maar "zijn tijd te ver vooruit is" en een aantal praktische bezwaren kent. Het nu gepresenteerde rapport is daar een antwoord op en roept de overheid op om het idee met spoed verder te onderzoeken.
 
Nationaal systeem

Het TEQ-systeem verschilt op een aantal belangrijke punten van een paar soortgelijke modellen van "personal carbon trading" die nadien werden voorgesteld: het is een nationaal systeem (quota kunnen alleen worden verhandeld binnen een land) en het geldt voor alle energieconsumenten (niet alleen burgers maar ook bedrijven en overheidsinstellingen).

De alternatieve systemen zijn meestal alleen gericht op burgers (en brengen bedrijven in een ander systeem onder) en maken ook internationale uitwisseling van quota mogelijk (iets wat ook werd voorgesteld in het kritische rapport van de Britse overheid). Maar die wijzigingen zouden het systeem kapot maken, stelt David Fleming.

Volgens de bedenker van het TEQ-model is het essentieel dat het systeem op nationaal niveau werkt en alle energieconsumenten verzamelt. Als er ook op internationale schaal quota zouden kunnen worden uitgewisseld, dan dreigt er simpelweg een geldstroom op gang komen van rijke landen met een hoog energieverbruik naar arme landen met een laag energieverbruik, zoals dat nu het geval is met de Europese emissiehandel. Sinds de toetreding van de oostbloklanden ontstond er immers een overschot aan landen waar grote energieverbruikers hun emissies makkelijk kwijt konden raken, zodat de prijs van een ton CO2 bijna tot nul daalde. De stimulans om zelf energie te besparen verdwijnt dan, want het is veel goedkoper om emissierechten te kopen.

Staalindustrie

In het TEQ-systeem kan elk land kan naar eigen believen het aantal quota bepalen alnaargelang de nationale situatie en het nationale belang. België zit bijvoorbeeld met een energie-intensieve staalindustrie, waarmee bij het opstellen van de quota rekening kan worden gehouden. Het eerste jaar zal de staalindustrie genoeg quota kunnen verkrijgen om het huidige energieverbruik te dekken. Het jaar daarop zal ze het met iets minder moeten doen, maar die te leveren inspanning is gelijk aan de inspanning die alle andere ondernemingen en individuele burgers moeten leveren. Het voordeel van het TEQ-systeem, zo stelt de bedenker, is dat er op relatief kleine schaal een gemeenschappelijk doel wordt opgesteld waar iedereen zich in kan vinden omdat het eerlijk is.

Foto: Jan Mehlich.

Het TEQ-model is bovendien complementair aan reeds bestaande internationale modellen en verdragen: het is in essentie een middel waarmee individuele landen de doelen kunnen behalen die ze op internationaal niveau hebben afgesproken. Dankzij het nationale karakter kan het model mits een paar wijzigingen van de software ook dienst doen als een eerlijk verdelingsinstrument als er vroeger dan verwacht een effectieve schaarste aan energiebronnen optreedt, bijvoorbeeld door extreme weersomstandigheden of door geopolitieke conflicten.

Ingebedde energie

Even belangrijk is dat het model alle energieconsumenten verzamelt. Als er een systeem zou worden opgezet voor individuele consumenten en een systeem voor bedrijven, dan zouden er ook verschillende marktprijzen voor quota ontstaan. Dat leidt tot verwarring en complicaties (wat bijvoorbeeld met het energieverbruik van een auto die zowel privé als voor het werk wordt gebruikt?), maakt het systeem ingewikkelder en opent de deur naar grootschalige fraude.

Bovendien zou zo'n model ook geen rekening kunnen houden met de ingebedde energie van producten en diensten - de energie die het kost om producten te produceren en diensten te leveren. Dat doet het TEQ-model wel, op een erg eenvoudige manier. De consument verbruikt uiteraard meer energie dan de energie die hij of zij bij het tankstation en de elektriciteit- en gasmaatschappij koopt.

Het is echter niet nodig om ook voor de ingebedde energie van producten quota te betalen, omdat de producent van die producten dat al doet. Die producent zal die extra kost vervolgens doorrekenen aan de consument. Op die manier wordt de ingebedde energie van producten (en diensten) onrechtstreeks mee in het systeem vervat - zonder dat er een ingewikkeld administratief systeem nodig is voor het berekenen ervan. Ook de ingebedde energie van de energiebron zelf (bijvoorbeeld de energie die het kost om olie te ontginnen en te bewerken) zit mee in het model vervat. De energieleverancier die de energiequota van de consument ontvangt, heeft die nodig om zelf primaire energie aan te kopen.

Verdeling van de quota

Uiteraard heeft een groot bedrijf of een overheidsinstelling een veel hoger energieverbruik dan een individuele consument. De quota worden dus anders verdeeld. In het Engelse voorstel zou 40 procent van de quota gratis verdeeld worden onder particulieren, waarbij elk hoofd van de bevolking precies evenveel krijgt (de Engelse huishoudens zijn goed voor 40 procent van de nationale CO2-uitstoot, inclusief energieverbruik thuis en onderweg). Alleen wie kinderen heeft, krijgt iets meer (tot ze meerderjarig zijn en zelf quota krijgen toegewezen).

De rest van de quota (zestig procent in het Engelse voorstel) is bedoeld voor bedrijven en overheidsinstellingen, en wordt openbaar geveild - een systeem dat vergelijkbaar is met de verkoop van schatkistcertificaten en overheidsobligaties. De "tweedehandsmarkt" in quota staat open voor zowel individuele energieconsumenten, bedrijven en overheidsinstellingen. Er is dus slechts één marktprijs voor energiequota. Die prijs meet ook de vooruitgang die geboekt wordt: hoe lager de prijs, hoe succesvoller energieverbruikers zich aan de nieuwe realiteit hebben aangepast (tegenovergesteld aan de Europese emissiehandel dus). Individueel en collectief belang lopen samen: als een individu een maatregel neemt in zijn of haar eigen belang, is dat ook goed voor de hele gemeenschap.

Geen uitzonderingen

Hoewel het TEQ-systeem een eerlijke verdeling van de beschikbare energie garandeert, wil dat nog niet zeggen dat iedereen er laaiend enthousiast over zal zijn. Ten eerste wordt energie wel degelijk duurder, zelfs voor wie geen auto heeft en in een onverwarmd passiefhuis woont. Het doorrekenen van de ingebedde energie in producten en diensten zal namelijk alles - van vliegreizen tot fietsen - een stuk duurder maken. Bovendien is het voor sommige mensen veel makkelijker om zich aan de nieuwe realiteit aan te passen dan voor anderen. Voor iemand die naar zijn of haar werk wandelt, zal het veel eenvoudiger zijn om binnen de toebeelde quota te blijven dan voor iemand die elke dag 200 kilometer met de auto aflegt.

Foto: Bundesarchiv.

Dat lijkt niet eerlijk, maar toch is het van essentieel belang dat iedereen evenveel quota krijgt toegewezen. Als er uitzonderingen zouden worden gemaakt omwille van iemands specifieke situatie valt het hele model in het water. Het punt is nu juist dat de beperkte hoeveelheid quota tot een gedragsverandering moet leiden. De man of vrouw die elke dag 200 kilometer naar het werk aflegt, zal dus een alternatief moeten verzinnen: verhuizen, van werk veranderen of het openbaar vervoer nemen, bijvoorbeeld. Maar het spreekt natuurlijk voor zich dat iemands levensstijl zal bepalen of die het TEQ-systeem wel of niet ziet zitten. De Low Impact Man zal er enthousiaster over zijn dan Al Gore, bijvoorbeeld.

Ingrijpend

Wellicht heeft de Britse overheid gelijk als ze stelt dat de tijd nog niet rijp is voor een ingrijpend systeem zoals vrijwillige rantsoenering van energie. Er is momenteel geen tekort aan fossiele brandstoffen. Maar waarschijnlijk hebben ook de parlementsleden die aandringen op een snelle invoering ervan overschot van gelijk: een systeem van rantsoenering wordt best ingevoerd alvorens er een effectieve schaarste optreedt.

Hogere energieprijzen zijn vanuit sociaal oogpunt onwenselijk, maar ze kunnen er niettemin komen zonder dat we er zelf voor kiezen - als de winning van fossiele brandstoffen om een of andere reden onder druk komt te staan. Die prijsstijging kunnen we niet controleren. Ze kan dus erg bruusk verlopen, zonder dat we tijd hebben om ons aan te passen. Als de energieprijs op een paar weken tijd verdrievoudigt, dan kunnen we niet zomaar van auto, werk of woonplaats veranderen.

Concurrentiepositie

In essentie gaat het hier om het afwegen van de voor- en nadelen op lange en op korte termijn. Een land dat als eerste een vrijwillige nationale rantsoenering van energie invoert, schaadt wellicht zijn internationale concurrentiepositie op korte termijn. Energie-intensieve bedrijven verhuizen mogelijk naar een buurland waar geen rantsoenering wordt toegepast.

Foto: Library of Congress.

Op lange termijn kan dat land zijn concurrentiepositie echter versterken, net zoals de bedrijven die er gevestigd zijn. Ten eerste zijn de energieconsumenten (burgers en bedrijven) beter voorbereid als er een effectieve energieschaarste optreedt, omdat ze hun levensstijl en productiemethoden hebben aangepast. Ten tweede kan de kennis en de technologie die daarvan het resultaat is, vervolgens worden uitgevoerd naar de landen die niet voor rantsoenering kozen maar nu evengoed met fors hogere energieprijzen te kampen hebben.

Onduidelijkheid

Tot slot: de beschikbare informatie over het TEQ-systeem roept nog heel wat vragen op. Bijvoorbeeld: hoe pas je de luchtvaart en de scheepvaart mee in het model? Wie een vlucht zou boeken bij een Belgische luchtvaartmaatschappij zou daarvoor quota moeten betalen, maar wie op een vliegtuig van Iberia of British Airlines stapt, zou dat niet moeten doen omdat die bedrijven niet mee in het nationale systeem vervat zitten. Ander voorbeeld: een energieproducent heeft de quota die hij van de consument ontvangt nodig om zelf energie aan te kopen. Maar wat als die energie in het buitenland wordt aangekocht, wat zeer waarschijnlijk is?

Het TEQ-systeem is - mijns inziens - ook te negatief over het alternatief, het heffen van een energie- of CO2-taks. Zo wordt bijvoorbeeld gesteld dat een energie- of CO2-taks in tegenstelling tot een geplande en gefaseerde rantsoenering geen doel op lange termijn kan duidelijk maken. Maar dat kan natuurlijk wel, door die taks jaarlijks licht te laten stijgen en die evolutie op voorhand op een soortgelijke (maar omgekeerde) grafiek uit te tekenen. Conclusie: rantsoenering van energie is een interessant idee, maar er is meer onderzoek nodig - en dat is precies waar de parlmentsleden om vroegen.

Kris De Decker

Er is een boek verschenen over het TEQ-systeem, dat zowel in het Engels ("Energy and the common purpose") als in het Nederlands ("Energieslank leven met klimaatdukaten") gratis te downloaden is. De TEQ-website vind je hier. Meer foto's van distributiebonnen hier.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kan vlees het milieu redden?

Hoe produceer je hout zonder bomen om te hakken?

Hoe zinnig is een warmtepomp?

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Comments

[Geplaatst door: Hendrik J. Kaput]

(1)

Ik propageer al jaren voor een gestaffelde brandstofprijs voor alle sectoren. Inkopen en administreren via een brandstoffen bankrekening lijkt mij. Morgen nog in te voeren.

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(2)

Inderdaad. Zo zal het geschieden. Energie wordt het nieuwe goudgeld.
Toevallig zat ik vandaag te rekenen: een mens heeft ongeveer 2300 kcal per dag nodig om met normaal werk een hele dag actief te zijn. Behoudens een rekenfout van mij, is dat evenveel energie als er in 25 centiliter DIESEL zit. Het is dus een misvatting dat iemand het "recht" zou kunnen hebben elke dag 200km met een auto te rijden om naar zijn "werk" te gaan. Met een gemiddelde auto van 6l/100 km (ik reken de ingebedde energie zelfs niet mee) vraagt die verplaatsing dus evenveel energie als 50 mensen diezelfde dag gebruiken om te leven en te werken. Ik kan mij een aantal jobs voorstellen die de ervoor gebruikte energie misschien niet echt waard zijn. Zolang het zwarte goud sneller dan men het kan opdoen uit de grond komt gespoten, stelt niemand zich er vragen over, maar als er voor een alternatief moet gezorgd worden, krijgt het allemaal een andere betekenis.
Een reflectie over de invloed van een beperking van energietoevoer op tewerkstelling in het algemeen is zo mogelijk nog ontnuchterender.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(3)

"Ik kan mij een aantal jobs voorstellen die de ervoor gebruikte energie misschien niet echt waard zijn."

Het lijkt me een leuke en nuttige oefening om die eens op een rij te zetten. Maar ik denk dat het er zo veel zijn dat je de vraag misschien beter omdraait: welke jobs zullen er straks nog overblijven?

Ter inspiratie:

http://www.notechmagazine.com/2009/10/the-panorama-of-professions-and-trades-1837.html

http://www.notechmagazine.com/2010/03/obsolete-occupations-the-jobs-of-yesteryear.html

[Geplaatst door: mvh]

(4)

Jullie hebben het hier over jobs die de gebruikte energie niet waard zijn, maar wat met energieverslindende vrijetijdsbesteding?! Zelfs daar is de overgrote meerderheid van de mensheid nog niet toe aan een soberder levensstijl.
Mooie ideeën maar helaas onuitvoerbaar. Als je dit nu oplegt krijg je een burgeroorlog!

[Geplaatst door: roland]

(5)

De vraag "hoe pas je de luchtvaart en de scheepvaart mee in het model?" toont, dat we beter nu andere maatregelen kunnen nemen, die niet bij de grens ophouden. Bij een ingrijpende, kwetbare aanpak mag de luchtvaart niet ontbreken. Effektief beleid is nu mogelijk met:
- het schrappen van een laag tarief voor grootgebruikers en andere subsidie op energieverbruik
- een hoge heffing op of zelfs een verbod van energieslurpers
- natuurlijk een stevige vliegtax
De aanpak die "alles - van vliegreizen tot fietsen - een stuk duurder maken" ontbeert gevoel voor verhoudingen en is dus weinig kansrijk Het energieverbruik in de zeevaart kun je met een sterk oplopende invoerheffing verrekenen. Bij het sterk groeiende vliegen zijn juist de rijken de veelgebruikers, dat vergt als eerste aanpak. Een plan, waarin dat ontbreekt, mist gevoel voor verhoudingen.

[Geplaatst door: Stormbeest]

(6)

Ik zie mensen nog niet snel vrijwillig voor zo'n systeem kiezen. Bovendien, met de woontrend van nu zal het energieverbruik zeker niet dalen, de laatste 40 jaar zijn in Vlaanderen ontzettend veel villa's gebouwd, en zo'n kast vreet natuurlijk veel meer energie dan een rijwoning. Een goede maand geleden nog las ik dat in 1976 7,2 % van Vlaanderen en het Brussels Gewest bebouwd was, in 2000 18,3 %, als de huidige evolutie verdergaat, zal dat in 2050 41,5 % zijn. Enig idee hoeveel energie het kost om al die huizen te bouwen, verwarmen, verlichten en onderhouden? Hoe kún je dan de energieconsumptie naar beneden krijgen?

Het is een feit dat mensen niet graag onder ogen zien, maar: het énige wat helpt, is: minder mensen, of minder welvaart. Al de rest, zoals zuiniger technologie, milieuvoorlichting, hogere energieprijzen of een poging tot rantsoenering, zijn lapmiddelen die hooguit de groei een klein beetje vertragen. Wie nog gelooft dat je met zulk soort maatregelen de energieconsumptie (fors) kunt verminderen, heeft de voorbije 60 jaar niet opgelet. Zolang steeds meer mensen gemiddeld steeds rijker worden, zullen ze meer energie verbruiken ook.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(7)

@ Stormbeest, je schrijft: "Al de rest, zoals zuiniger technologie, milieuvoorlichting, hogere energieprijzen of een poging tot rantsoenering, zijn lapmiddelen die hooguit de groei een klein beetje vertragen."

Ik denk niet dat hogere energieprijzen in dit rijtje thuis horen. Als de energieprijs (voldoende) stijgt, dan gaan het energieverbruik en de welvaart omlaag. Onze "welvaart" (wat wij daar tegenwoordig onder begrijpen tenminste) is namelijk gebaseerd op spotgoedkope energie.

Het gevolg van hogere energieprijzen zou bijvoorbeeld zijn dat een groot deel van de bewoners van die grote villa's het zich niet langer kan permitteren om hun huis te verwarmen.

@ mvh: "Mooie ideeën maar helaas onuitvoerbaar. Als je dit nu oplegt krijg je een burgeroorlog!"

Ik vrees dat je gelijk hebt. Maar wat krijgen we als we niets doen en wachten tot er effectief een schaarste aan brandstof ontstaat? Ik zit op dat moment liever in het regenwoud dan in een wereldstad...

@ Roland

De maatregelen die je voorstelt, vind ik heel zinnig. Alleen vind ik wel dat bv. ook de ingebedde energie van een fiets niet mag worden vergeten. De verhouding blijft intact, want de ingebedde energie van een fiets is veel lager dan die van een auto. Maar ze is evengoed realiteit.

[Geplaatst door: Marcel Oeyen]

(8)

We hebben toch al een kliksysteem voor diesel en benzine waardoor de accijnzen telkens verhogen!
Dit is een elegant systeem. De meeste mensen hebben niet eens door dat het sinds 2009 opnieuw invoege is (en denken dat de prijsstijging het gevolg is van de stijging van de olieprijs). Het heeft ongeveer hetzelfde effect als rantsoeneren.
Kunnen we dit systeem niet uitbreiden naar alle energievormen (en voor iedereen > ook bedrijven). Mensen met een laag inkomen kunnen beroep doen op steunmaatregelen (zoals het sociaal verwarmingsfonds).
We moeten het systeem wel een handje helpen indien de prijzen te lang stabiel blijven.

[Geplaatst door: Geert]

(9)

Niet helemaal akkoord dat dit de armen spaart. Tijdens de zomer wordt de verleiding groot om zijn rantsoen te verkopen voor in mijn ogen nutteloze aankopen (sigaretten, merkkledij, ...). Men hoopt erop dat de komende winter zacht zal zijn en dus weinig energie zal vergen. Veel mensen kunnen echt moeilijk voor zichzelf zorgen (zie de groeiende groep mensen die begeleiding nodig hebben in hun budgetbeheer).

Tweede bedenking : hoe zal men eigen brandstoffen (hout van eigen bomen) aanrekenen?

De drempel van sommige brandstoffen zal te hoog worden : bijvoorbeeld afvalhout krijgt men gratis wegens het vele werk en onpraktisch in gebruik. Als hier nu plots toch een bijkomende kost bestaat, zullen minder mensen geneigd zijn om voor een procentueel klein verschil (absoluut blijft het verschil gelijk) nog een inspanning te leveren.

Op het eerste zicht een goed idee, maar zo heb ik er nog : momenteel krijgt men subsidie voor dakisolatie (materiaal en werk wordt nu gesubsidieerd) maar de rijke drukbezette Belg "vergeet" dit te doen of wil geen rommel in zijn huis, .... De overheid zou beter werklozen opleiden en aan het werk zetten en alle huizen van de straat 1 voor 1 het dak isoleren. Ik bedoel dus verplicht. Meerdere voordelen : meer mensen die nu geen werk vinden (50 plus, ...) aan de slag en alle huizen krijgen minstens dakisolatie.

[Geplaatst door: alain]

(10)

TEQ energie rationering voor heel het land. Theoretisch allemaal goed. Zo is communisme het eerlijkst systeem, tot de menselijke natuur bovenkomt, en het omvormt tot een pyramidaal systeem met wolven en varkens aan de top en slachtkiekens en slachtkonijnen breed uitgespreid helemaal beneden.

De beste oplossing is steeds strengere energie verbruik eisen, zoals opgelegd door de europese commissie, dat een directieve uitbracht waarbij alle nieuwbouw, zowel prive als voor industrie of staat, vanaf 2020 near zero energy buildings moet zijn. 't zal een pak geld kosten om dit te bouwen, maar dan ben je ook ervan af eens het er staat, en dit voor tientallen jaren. Gebouwen vreten 40% van de verbruikte energie in europa. Baantransport 20%. Een Ford T uit 1920 verbruikte 7l/100km, heden ten dagen is dat nog steeds ongeveer hetzelfde, weliswaar met een hoop bijkomend confort, vergeleken met een Ford T.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(11)

Interessante aanvulling op een aantal reacties hieronder (cijfers voor nederland): http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0540-Belasting-op-energie.html?i=15-24

Belastingen op energie, 1990-2009

"Energieverbruik wordt steeds zwaarder belast. Terwijl er in 1990 nog 1,0 euro per gigajoule werd geheven was dit in 2009 opgelopen naar 3,3 euro per GJ, wat neerkomt op een verdrievoudiging in 19 jaar tijd.

Huishoudens betalen veel meer belasting per eenheid energie dan het bedrijfsleven. In 2009 betaalden huishoudens 9,0 euro per GJ, terwijl het bedrijfsleven 1,8 euro per GJ betaalde.

De belastingtarieven voor het bedrijfsleven worden relatief laag gehouden om de concurrentiepositie ten opzichte van het buitenland niet te verslechteren."

[Geplaatst door: Marten Dijkstra]

(12)

Waarom niet gewoon de prijs van energie (lees: electriciteit) gestaffeld omhoog brengen of zelfs gelijk houden i.p.v. omlaag zoals nu het geval is voor grootverbruikers. Ik ben van mening dat dan menig grootverbruiker er alles aan zal doen om besparende maatregelen te treffen. Het grote voordeel hiervan zal zijn dat investeringen in duurzame energie oplossingen betaalbaarder worden, doordat investeringskosten door een grotere afzetmarkt eerder terug zijn verdient. Het plaatsen van bijvoorbeeld zonnepanelen zou door de lagere aanschafkosten zelfs zonder subsidies mogelijk worden.

[Geplaatst door: macdavid]

(13)

ALLE geld moet vervangen worden door een ander systeem
zo kan "alles" dichtbij huis gestimuleerd worden
( aankopen productie recreatie enz ); bijvoorbeeld

tegelijkertijd lijkt het mij wenselijk de rijken minder rijk te maken
als ik een product koop wil ik daarmee niet
het veel-te-hoge-topmanager-loon betalen
in een systeem met kleine inkomensverschillen zijn inkomens-afhankelijke-verkeersboetes minder urgent ; bijvoorbeeld

[Geplaatst door: roland]

(14)

@Kris,
Waarom zo'n nadruk op de fiets, is het energieverbruik van de rijken "SNEL en VER" niet belangrijker? Het verbruik van vliegen, cruise, HSL ... stijgt snel, niet in het minst in "duurzame" kringen.
Duurzaam oogt aantrekkelijk en is winstgevend ook. Deze beweging moet niets hebben van ’minder is beter’. Dat knaagt aan de winst van hun duurzame verpakking. Neem "cradle to cradle" "filosofie van Braungart en McDonough die er op neerkomt dat ongebreidelde consumptie geen probleem hoeft te zijn"
http://www.trouw.nl/groen/nieuws/article3398410.ece/Ook_Duitsland_moet_eraan____.html
Of " Indien we in 2030 alles gebaseerd hebben op zon, wind en water, dan hebben we nog maar 11,5 TW energie nodig. Dat terwijl er 10.000 TW aan energie van de zon op de aarde valt. Dus energie genoeg"
http://www.duurzaamgebouwd.nl/visies/20110128-genoeg-energie%2C-te-weinig-grondstoffen

Met zo'n vrienden heb je geen vijanden meer nodig. Het verdelingsprobleem begint bij ons met de belasting van transport en bij de armen met middelen voor goed(koop) water en om zuiniger en vooral gezonder te kunnen koken, dat mindert ook de kaalkap.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(15)

Roland, ik betwijfel of vliegen iets voor "de rijken" is. Je zit voor 50 euro of minder in Italië of Griekenland als je een beetje op voorhand bestelt.

Een "stevige vliegtaks" lijkt me helemaal niet nodig. Ik geloof niet dat de luchtvaart een speciale behandeling behoeft. Ze moet gewoon behandeld worden als alle andere energieverbruikers. De prijs van autobrandstof en elektriciteit bestaat voor een groot deel uit belastingen. Maar op kerosine wordt geen cent belasting betaald.

Als we dat zouden rechtzetten, komen we al heel erg ver. Want vliegen kost zoveel brandstof dat het heel erg duur zou worden als er een normale belasting op zou worden geheven, vergelijkbaar met die op autobrandstof of elektriciteit. Goedkope vliegtickets zijn gewoon ondenkbaar zonder die voorkeursbehandeling.

Ik vind ook dat je andere voorstel daar mooi bij aansluit: het schrappen van een laag tarief voor grootverbruikers van energie. Een staalbedrijf zou evenveel moeten betalen voor een kilowattuur elektriciteit als jij en ik.

Dat zal wellicht betekenen dat een fiets twee keer zo duur wordt in aankoop, want er is staal voor nodig. Maar de prijs van een auto zou in verhouding nog veel meer stijgen, waardoor het verschil in kostprijs tussen fiets en auto nog veel groter wordt dan het vandaag is.

Die cradle-to-cradle mannen zouden daar ook van schrikken, want voor al dat gerecycleer en geanalyseer is natuurlijk heel wat energie nodig. Dat is de grote denkfout in dat concept: ze richten zich volledig op grondstoffen en vergeten energie.

[Geplaatst door: roland]

(16)

@Kris,
Werelwijd groeit vliegen met 5% per jaar, met weinig aandacht ook bij groepen waar je anders zou verwachten. Met die groei zal alleen vliegen het CO2 gehalte in 2050 op 450 ppm, ook als we allemaal "passief" wonen, wind en zon elektriciteit gebruiken, in e-auto's rondrijden. Dure, schaarse grondstoffen maken dat niet anders; vliegtuigen gaan lang mee!

George Monbiot schreef over de luchtvaart een goed stuk over http://www.hitte.nu/DOWNLOAD/hitte-h9.pdf Op blz 263 laat hij zien dat vliegen vooral iets voor de rijken is, zoals met een 2e woning ver weg. Zeker vliegen is bizar goedkoop, maar kun je het verblijf niet betalen, dan heb je daar weinig aan. De EU emissie voorstellen vertragen de dringend noodzakelijke maatregelen De kerosinebelasting moet snel gelijk aan de huidige benzinebelasting worden, noem het een stevige vliegtaks. Monbiot eindigt zijn stuk met "...reizen over lange afstanden met hoge snelheden is niet verenigbaar met de beperkingen die klimaatverandering ons oplegt. Wanneer je vliegt, verwoest je de levens van anderen".

Dat krijgt weinig aandacht, ook bij groepen waar je anders zou verwachten. Deels met de waan dat er (hernieuwbare) energie genoeg is, zoals de "cradle to cradle mensen" beweren. Groei is toch veel aantrekkelijker, groei van e-auto's, groei van openbaar vervoer, groei van hernieuwbare energie, groei van bio .....

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(17)

Roland, een hotel boeken is in deze tijden ook niet echt meer nodig. Websites zoals "Couchsurfing" bieden je de mogelijkheid eender waar gratis te overnachten. Je logeert dan meteen bij iemand die de streek zeer goed kent. Als je dan ook nog eens naar landen reist waar het leven goedkoper is dan bij ons, dan kan je zelfs met een leefloon de wereld zien.

Monbiot heeft gelijk met zijn besluit, en het is zeer verstandig dat hij er de woorden "tegen hoge snelheid" bij zet. Vliegen duurder maken betekent niet dat je niet meer kan reizen, je kan nog altijd overal naartoe. Het reizen zou gewoon een ander karakter krijgen. Veel avontuurlijker bovendien.

[Geplaatst door: roland]

(18)

@Kris,
Als we vliegreizen vervangen door luxe boot- of treinreizen verbruiken we zelfs meer energie.
Dus verre reizen worden niet alleen avontuurlijker maar ook soberder.

[Geplaatst door: Zuiderling]

(19)

Onacceptabel. Ik laat me door niemand voorschrijven hoeveel energie ik vebruik. We leven tenslotte niet in een eco-dictatuur.

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(20)

Duidelijk standpunt. Heb je ook een alternatief?

[Geplaatst door: lieven]

(21)

@Zuiderling: waarom vinden mensen het wel aanvaardbaar dat er verkeersregels bestaan, snelheidslimieten, beperkingen in lawaaihinder, lozingsbeperkingen en zo voort, maar niet in energieverbruik. Dit laatste heeft immers evenzeer een grote impact op mens en milieu.

[Geplaatst door: Koen Vandewalle]

(22)

Kijk zuiderling, dit is een beschaafde site met brave mensen. Maar ook het minder beschaafde deel maakt deel uit van de Natuur.
Een goede kennis van me vond ook dat hij het "recht" had om recent een mega-grote SUV aan te schaffen. Je weet wel: ik heb er voor gewerkt en ik kan het betalen. Met de nieuwe reeksen nummerplaten valt het net nog iets meer op. Gevolg is dat na één week pronken, door onbekenden de remleidingen werden doorgesneden. De mens hoorde het donderen in Keulen. Wie zou het wagen om...

En dat terwijl iedereen nu nog op tijd zijn eten krijgt. Stel dat grote groepen van de bevolking het moeilijk krijgen om voldoende eten te kopen, en zich verongelijkt voelt in zijn economische en materiële situatie, dan lijkt het er naar uit te zien dat zelfs politie en leger (ook gewone mensen die dat doen om van te leven) er ook niet voor zullen zorgen dat de goederen en woningen van de rijkere maar gewone mensen beschermd kunnen worden.
Dus ofwel is het met z'n allen wat soberder -en daar helpen die rantsoeneringen wel aan mee- ofwel is het chaos, en daar zal nauwelijks iemand van gespaard blijven, want dan vervallen alle heerlijke rechten van de (betere) middenklasse.

Momenteel zijn de allergrootsten als bezetenen naar olie en gas aan het boren, kilometers diep onder de zeebodem. En dit om reservoirs aan te boren die niet langer dan drie jaar iets zullen opbrengen.

[Geplaatst door: vanhecke]

(23)

Dit systeem heeft zeker zijn nadelen.

In eerste instantie zal er slechts zeer weinig energie bespaard worden, de opstart van dit systeem zal echter een enorme administratieve rompslomp met zich meebrengen.

Enkele jaren later, als het systeem op punt staat en er echt moet bespaard worden, zal er bespaard worden. Maar niet door de juiste mensen.

Nu zijn er al veel gewone werkmensen, die netto slechts ongeveer 200€ meer verdienen dan wanneer ze niet werken.
Het kost hen echter ook ongeveer 200€ om met de wagen naar het werk te gaan, maar ze blijven werken(om verschillende redenen).

Dit zijn de eerste mensen die zullen besparen als energie plots een stuk duurder zal worden.
Die zullen dan "groene" werklozen worden en zo meer verdienen dan als ze werken.
-Boodschappen doen met de fiets(al dan niet met aanhangwagentje)
-Houtafval verbranden om het huis te verwarmen in plaats van met dure stookolie.
-Eigen groenten kweken.
-Gewoon energiezuiniger gaan leven.

Voor de westerse landen zal dit een enorme aanslag op de economie en het sociaal systeem betekenen.(werkenden worden nog meer belast)

Dit terwijl het niet nodig is. Er kan genoeg energie opgewekt worden met zon, wind en waterkracht.
Maar het is veel eenvoudiger en goedkoper om fossiele brandstoffen te gebruiken, al komt het kantelpunt, waar het goedkoper is om voor sommige toepassingen hernieuwbare energiebronnen te gebruiken, steeds dichterbij.
Net zoals het steeds interessanter wordt om energie te besparen.

Een nationaal of europees energiebonnensysteem zal meer nadelen hebben dan voordelen en zal na enkele jaren afgeschaft worden.
Een wereldwijd energiebonnensysteem zal niet werken. De meest corrupte landen zullen het meest winnen bij dit systeem.

Daarom zal het beter benutten van wind/water/zon/koude en energiebesparing, veel beter zijn dan een bonnensysteem.
De manier waarop energie verbruikt wordt, zal veranderen, willen of niet.
Er zal altijd energie genoeg zijn en er zal altijd energie te kort zijn, waar men er het meest nodig heeft.

[Geplaatst door: H.E.Hazelhorst]

(24)

Het lijkt mij ook logischer om energie variabel te beprijzen: hoe meer iemand gebruikt, des te hoger wordt de prijs per eenheid. Net zoals de inkomstenbelasting. Voor benzine zie ik nog niet hoe je dit zou kunnen doen, daar werkt waarschijnlijk een hogere accijns het beste.
Maar voor electriciteit en gas zou een progressief tarief een prima stimulans betekenen om te besparen.

[Geplaatst door: Jan]

(25)

Het gemiddeld verbruik van elektriciteit in een Nederlands huishouden is ongeveer 3500 kWh.

Als we tot 2500 kWh de belasting op elektriciteit verlagen met 0.02 (Noodzakelijke elektriciteit) en vanaf 2500 met 0.03 verhogen (luxe elektriciteit)dan is het voor een huishouden tot 3700 kWh neutraal daarna gaat luxe dus geld kosten. Simpel, morgen in te voeren en Zou een stimulans betekenen voor veel mensen om hen verbruik onder de 2500 kWh te brengen. Levert voor de arme mens nog wat op ook.

[Geplaatst door: Anoniem]

(26)

En hoe respecteer/hou je rekening met:
- privacy
- thuis produceren (of dat nu met een zonnepanelen of brandhout is) en of extra (buiten het systeem om) verbruiken
- de meeste producten of delen van producten worden in het buitenland (zonder energiequota) geproduceerd, en worden er dus niet door beïnvloed
- quotadiefstal: als ik nu in trein/café/bibliotheek mijn laptop o.i.d. oplaad en gebruik, gebruik ik eigenlijk iemand anders zijn/haar quota.
- tot hoe ver in detail wil je gaan? Als ik op het platteland de enige ben die op een bepaald moment verbinding heeft met een GSM-mast, verbruikt die meer energie, gaat dat dan van het quotum van de telecomprovider af, of van mijn quotum? Er zijn vast realistischere voorbeelden te verzinnen.

[Geplaatst door: maman verte]

(27)

@ zuiderling :
"Onacceptabel. Ik laat mijn broodnodige lucht niet vervuilen door anderen. We leven per slot van rekening niet in een auto-dictatuur"
of
"Onacceptabel. Ik laat ons ecosysteem niet vergallen door mensen-die-nooit-genoeg-kunnen-hebben, we leven per slot van rekening niet in een dictatuur van de hebzucht."
of
"Onacceptabel. Ik laat de toekomst van mijn kinderen niet verknallen door iemand die er op los wil leven en buiten de grenzen van de planeet wil gaan. Wij kiezen bewust voor een ander leven, en willen niet lijden onder jouw consumptiepatroon. Verwoest je eigen leefmilieu maar."
of
......
De overheid heeft tot plicht de burgers te beschermen. En
rantsoenering van energie is daar een middel voor. Zodat alle burgers een veilige, gezonde toekomst tegemoet kunnen gaan.
Dààr draait het om. Jij leeft in en mét de wereld. De wereld leeft niet voor jou.
Jij pleit voor een dictatuur van de hebzucht. Veel succes ermee. Je zal erg bedrogen uitkomen.

[Geplaatst door: Mattias]

(28)

In de actualiteit: "De Nederlandse onderzoeker ziet als enige oplossing om het vliegen fors duurder te maken. Je zou dat eigenlijk moeten combineren met een soort individueel CO2-recht." Een soort van rantsoenering dus. Zie https://www.mo.be/column/naar-nergens-vliegen voor meer info.

[Geplaatst door: Gerard]

(29)

In Nederland gebruikt de industrie 40 keer zoveel energie als alle huishoudens bij elkaar. Als het ergens nut heeft om energie te sparen, dan is het daar wel. Maar onderhand blijven we wegwerpproducten komen. Witgoed gaat nog maar 5 jaar mee, terwijl dit ooit 20 tot 30 jaar was. Hetzelfde geldt voor vrijwel alle producten die we kopen. Zouden we zeer degelijke en aan nieuwe technieken aanpasbare kopen (en kunnen kopen, want ze moeten dan wel beschikbaar zijn) dan zou er al erg veel energie bespaard worden. De overheid zou hier de leidende rol in kunnen spelen, maar die heeft andere belangen, niet de onze en ook niet die van het milieu, hoewel ze net doen alsof. Dus dan blijft eigen initiatief over. Toevallig ben ik handig genoeg om allerlei apparatuur erg lang in leven te houden, de CV-ketel is 18 jaar oud, de auto 18 jaar, muziekapparatuur 30 jaar.

[Geplaatst door: Mattias]

(30)

In de actualiteit: "Door de grote waterschaarste in Zuid-Afrika wordt de waterrantsoenering voor de inwoners van Kaapstad vanaf vandaag nog strenger. Iedereen die in de miljoenenstad woont, mag nog maar 50 liter water per dag verbruiken." Zie https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/02/01/zuid-afrika--nieuwe-waterrantsoenering-voor-inwoners-kaapstad/

Niet rechtstreeks energierantsoenering, maar dus wel een waterrantsoenering. In de video doet een bewoner de uitspraak "The drought has been happening for so long, they are only planning now." Een oproep ook aan onze politici die te weinig plannen, maar wel de burger oproepen om zijn verantwoordelijkheid te nemen? Als het niet van "bovenhand" zal worden opgelegd, zal het m.i. zo goed als niet gebeuren.

[Geplaatst door: Mattias]

(31)

Nog eentje in de actualiteit: bij het VRT-programma Nachtwacht roept econoom Brent Bleys op tot een 'milieukrediet', waarbij iedereen eenzelfde krediet krijgt en eventueel kan verhandelen. Zie https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/nachtwacht1/2019/nachtwacht1-s2019a4/ (2 maart 2019)

[Geplaatst door: Han Snijders]

(32)

Het TEQ-systeem is gefundeerd op het verbruik van fossiele stoffen. Met dezelfde fossiele stoffen moet het duurzame niet-fossiele systeem worden opgetuigd.
Als dat eenmaal tot stand is gekomen moet er een ander systeem worden bedacht. Immers: dan is niet meer fossiel maar elektriciteit de primaire energieleverancier. Het TEQ-systeem is ontworpen voor het klimaat, m.i. niet voor algemene energiebeperking. Met het doorgaan van heel veel energieverbruik komt vervolgens het metalenverbruik in het geding.