Maak alles zelf: online handleidingen en instructies voor lowtech doe-het-zelvers

Zelf bier brouwen of voedsel inblikken? Op eigen houtje zonnepanelen of een windturbine in elkaar knutselen? Een fietskar monteren, een aarden huis bouwen of je eigen bakstenen fabriceren? Koken en voedsel bewaren zonder elektriciteit? Wat je ook zelf wil maken, de handleiding ervoor staat op het internet. Een overzicht.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. De bibliotheek van Practical Action

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

De vanuit het Verenigd Koninkrijk opererende organisatie Practical Action heeft zich als doel gesteld de levensomstandigheden te verbeteren in ontwikkelingslanden. Dat doet ze door het opzetten van projecten in Latijns-Amerika, Zuid-Azië en Afrika, en door het aanbieden van een online catalogus met technische handleidingen. De organisatie opereert al sinds 1966 (weliswaar onder een andere naam) en is geïnspireerd door het werk van E.F. Schumacher, de peetvader van de lowtech (als je z'n boeken kan vinden: lezen!).

Onafhankelijk

Een aantal van de handleidingen is enkel toepasbaar in een bepaald gebied en heeft voor ons weinig nut (de montage van hangbruggen, het verbouwen van koffie). Maar een groot deel van de technieken is universeel toepasbaar - ook in rijke landen zoals Nederland en België.

Wie energie en geld wil besparen, of wie liever niet afhankelijk is van grote producenten voor voedsel, energie en consumentengoederen kan op deze website heel wat nuttige informatie vinden.

Hoe werkt het?

De handleidingen variëren van twee tot veertig bladzijden, en zijn vaak voorzien van illustraties en instructies. Je krijgt alleen de tekst te zien als je door het aanbod navigeert. Wie een volledige brochure wil downloaden moet zich registreren (naam + e-mailadres) en kan vervolgens een pdf-document downloaden met alle illustraties.

De procedure is wat omslachtig, maar kost in elk geval minder tijd dan vruchteloos op het internet ronddwalen op zoek naar een bruikbaar alternatief. Bovendien kan je er bij het downloaden van een bepaald document voor kiezen om via email op de hoogte te worden gehouden van updates over dat specifieke onderwerp. Handig is ook dat je als geregistreerde gebruiker feedback kan geven op de plannen, en de feedback van andere gebruikers kan lezen.

Overzicht van de handleidingen en bouwplannen

Hieronder volgt een overzicht van de (voor ons) interessante handleidingen. Sommige documenten geven een eerder algemeen overzicht van een onderwerp, anderen bevatten specifieke instructies:

Energie: praktische informatie over zonne-energie (fotovoltaïsche panelen, zonnecollectoren, solar cookers, passiefhuizen, drogen van voedsel), windenergie (verschillende documenten over kleine windturbines), waterkracht, verwarmingstoestellen en brandstoffen en motoren. Verder ook methodes voor het koelen van voedsel zonder elektriciteit, het recycleren van batterijen en een overzicht van de mogelijkheden van lowtech verlichting.

Bouwen: handleidingen voor de constructie van een aarden huis, het bouwen met steen en het construeren van stenen bogen, de productie en het gebruik van leem en cement, en het maken van bakstenen en dakpannen.

Producten: instructies voor het maken van kaarsen, papier, zeep en verfborstels. Verder ook handleidingen voor heel wat technieken zoals metaalbewerking, keramiek, houtbewerking, het natuurlijk kleuren van textiel en het behandelen van hout zonder het gebruik van toxische stoffen.

Voeding en landbouw: naast de voor de hand liggende onderwerpen zoals het opvangen van regenwater en het maken van compost vind je handleidingen voor het houden van bijen, het kweken van een hele reeks kruiden en paddestoelen, en het opzetten van een kleinschalige aquacultuur. Er zijn gidsen voor het zelf maken van kaas, boter, roomijs, yoghurt, confituur, tofu, olie, snacks en dranken. Interessant zijn ook de vele lowtech technieken voor het bewaren van allerlei voedingswaren. Wie over een lapje grond beschikt vindt ook alle tekeningen voor het ontwerpen van een ploeg (de onderste drie links).

Transport: fietsen en fietskarren, plannen voor een boot of (waarom niet) een ezelskar.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. De lowtech bibliotheek van God

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nog indrukwekkender dan de online bibliotheek van Practical Action zijn de meer dan 900 documenten die online werden gezet door software-ingenieur Alex Weir. Nergens anders vind je zoveel waardevolle praktische informatie bij elkaar.

Deze enorme verzameling handleidingen (in totaal goed voor 13 gigabyte) is echter niet zo goed georganiseerd - het gaat eenvoudigweg om een ellenlange pagina met links zonder verdere onderverdelingen. Ook weet je zelden wat er te voorschijn zal komen als je op een link klikt - een brochure van 2 pagina's of een boek van 15 megabyte.

Gelukkig kan je de documenten wel op titel doorzoeken op basis van trefwoorden en bovendien krijg je alle informatie - illustraties incluis - meteen te zien. De hierboven besproken documenten van "Practical Action" zitten overigens ook in deze database. De meeste handleidingen zijn in het Engels, maar er zijn ook documenten in andere talen (vooral Spaans en Frans).

De downloads zijn vaak eenvoudige fotokopieën van boeken en brochures - kleur is eerder zeldzaam. Toch zijn de foto's en tekeningen meestal erg duidelijk.

In sommige gevallen gaat het om kopieën van boeken die nog niet zo oud zijn en waar dus nog altijd auteursrecht op rust. Maar aangezien dezelfde catalogus ook gehost wordt door Fast Online ("Faith and Sustainable Technologies" - een religieuze organisatie) gebeurt dit blijkbaar met de toestemming van niemand minder dan God zelf.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Meer online handleidingen

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Andere interessante sites met veel doe-het-zelf informatie zijn Appropedia, Howtopedia en Open Source Ecology - allemaal wiki's die zich specialiseren in lowtech en waar iedereen aan kan meewerken. Interessant is ook Trashwiki, waar je informatie vindt over het maken van waardevolle zaken uit afvalproducten. Het Centre for Alternative Technology heeft ook veel handleidingen, maar die zijn meestal niet gratis. De 12 Ambachten in Nederland biedt een deel van haar praktische kennis online aan in de rubriek "Beter 1x zien dan 1000x horen". Zelfvoorzienend leven biedt links naar Nederlandstalig materiaal online.