Te veel (Afrikaanse) baby's?

Als antwoord op de milieuproblematiek wordt vaak gesteld - ook in de reacties op deze website - dat het fundamentele probleem de snelle aangroei van de wereldbevolking is. Maar dat is een mythe, stelt een onderzoek door het "International Institute for Environment and Development". Niet de snelle bevolkingsaangroei in ontwikkelingslanden, maar overconsumptie in rijke landen is de oorzaak van alle ellende.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

De snelle bevolkingsaangroei in ontwikkelingslanden draagt nauwelijks bij tot de uitstoot van broeikasgassen, zo stelt een onderzoek (PDF) dat gisteren verscheen in het tijdschrift "Environment and Urbanization". De focus op de bevolkingsaangroei in de derde wereld leidt de aandacht af van het echte probleem, schrijven de onderzoekers: de overconsumptie in rijke landen. De cijfers in het onderzoek tonen aan dat de regio's waar de bevolking het snelst toenam, ook de regio's zijn waar de uitstoot van broeikasgassen het traagst steeg.

Arm versus rijk

De studie analyseerde de bevolkingsgroei en de CO2-uitstoot van 1980 tot 2005. Afrika (onder de Sahara) was in die periode goed voor 18,5 procent van de bevolkingsaangroei, maar slechts voor 2,4 procent van de toename van broeikasgassen. Alle armste landen samen namen in die periode 52 procent van de bevolkingsaangroei voor hun rekening, maar slechts 13 procent van de groei aan broeikasgassen.

De rijkste landen waren daarentegen goed voor slechts 7 procent van de totale bevolkingstoename, maar zorgden voor 29 procent van de toegenomen uitstoot. De CO2-uitstoot bedraagt in de meeste Afrikaanse landen slechts 0,1 tot 0,2 ton per persoon. In België en Nederland is dat respectievelijk 11,1 en 11,3 ton per persoon.

Europa

Hieronder in de tabel (afkomstig uit de studie) staat per regio de evolutie van bevolkingsaantal en CO2-uitstoot, beide uitgedrukt in procenten. De CO2-uitstoot van Europa ging achteruit, hoofdzakelijk omwille van de fors gedaalde emissies in Rusland, Oekraïne, Polen en Oost-Duitsland sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. In België steeg de bevolking van 1980 tot 2005 met 0,2 procent en daalde de CO2-uitstoot met 0,5 procent. In Nederland steeg de bevolking met 0,6 procent en de CO2-uitstoot met 0,7 procent (de cijfers voor all landen afzonderlijk vind je vanaf pagina 22 van de studie).

De cijfers voor de CO2-uitstoot van de rijkste landen zijn bovendien een flinke onderschatting, aangezien steeds meer van onze spullen in arme landen worden geproduceerd. Dat is een belangrijke reden voor de beperkte stijging en lichte daling van de CO2-uitstoot in respectievelijk Nederland en België. Een belangrijk percentage van de uitstoot die aan armere landen wordt toegekend, zou eigenlijk voor onze rekening moeten komen. Zo is bijna 30 procent van het energieverbruik en 35 procent van de CO2-uitstoot in China (en omringende landen) afkomstig van de fabricage van exportgoederen. (Update: Europeanen vervuilen vooral in het buitenland).

Zonnepanelen en computerchips

De olie-industrie in Nigeria is de belangrijkste bron van broeikasgassen in het Afrika onder de Sahara (bronnen 1/2 - PDF). Ook de ontbossing in tropische gebieden, bijvoorbeeld voor de productie van biobrandstoffen, is een belangrijke bron van milieuschade die eigenlijk onze verantwoordelijkheid is. Zonnepanelen en computerchips worden steeds vaker in ontwikkelingslanden geproduceerd. Wij zetten die producten vervolgens in om energie te besparen, maar de milieuschade die ze veroorzaken komt voor rekening van de ontwikkelingslanden (Update: Europeanen vervuilen vooral in het buitenland).

Inclusief productie van grondstoffen en consumentengoederen in arme landen, bedoeld voor export naar rijke landen, komt 90 procent van de uitstoot van broeikasgassen voor rekening van de 20 procent rijkste mensen op aarde, stellen de onderzoekers (Update: Europeanen vervuilen vooral in het buitenland). Om iets aan de opwarming van het klimaat te doen, en de vele milieu- en energieproblemen die daarmee samenhangen, zouden we ons dus beter exclusief op dit onhoudbare consumptiepatroon richten.

Mensen, maar geen consumenten

De auteurs van de studie stellen een nieuwe methode voor om de totale milieu-impact van de mensheid te berekenen. Tot nu toe stelt die formule (I=PAT) dat de totale impact (I) gelijk is aan bevolking (P) maal welvaart (A) maal beschikbare technologie (T). Zij stellen een andere vergelijking voor: I=CAT. Bevolking (P) wordt vervangen door consumenten (C).

De onderzoekers stellen dat één zesde van de wereldbevolking zo arm is dat ze nauwelijks voor enige CO2-uitstoot zorgen. Het zijn mensen, maar geen consumenten. Zij zouden dus niet in rekening mogen worden gebracht. Bijna 2 miljard mensen hebben niet eens elektriciteit, en dus evenmin broodroosters, dvd-recorders of spaarlampen.

De wereldbevolking bedraagt momenteel 6,8 miljard mensen en verwacht wordt dat er eind deze eeuw 9 tot 10 miljard mensen zullen zijn. De grootste toename wordt verwacht in de armste landen, waar nauwelijks consumenten zijn. De bevolkingstoename is dus - globaal bekeken - nauwelijks een milieuprobleem te noemen.

Je kan opmerken dat arme mensen rijker kunnen worden, maar dan kom je tot dezelfde conclusie. Naarmate mensen rijker worden, maken ze minder kinderen. Desondanks gaat de CO2-uitstoot van de familie flink omhoog, want ze consumeren niet minder maar meer. Hoe je het ook draait of keert, ons consumptiepatroon helpt ons naar de verdoemenis.

Bovendien zeggen we al 50 jaar dat we de armoede zullen uitroeien, maar daar is nog altijd niets van in huis gekomen. De kans is dus groot dat arme mensen arm zullen blijven.

Handen in onschuld wassen

De schuld voor alle milieuproblemen in de schoenen van snel voortplantende Afrikanen schuiven, is natuurlijk een prima excuus om zelf je handen in onschuld te wassen. Of, zoals George Monbiot het uitdagend omschrijft: "Het is geen toeval dat de meeste mensen die geobsedeerd zijn door het probleem van de bevolkingsaangroei vooral rijke, blanke, oudere mannen zijn: het is zowat het enige milieuprobleem waarvoor ze niet verantwoordelijk kunnen worden gesteld".

Monbiot geeft daarmee een sneer naar de invloedrijke wetenschapper James Lovelock, die onlangs stelde dat er een onlosmakelijk verband bestaat tussen de opwarming van de aarde en de aangroei van de wereldbevolking. En Monbiot besluit: "Het wordt tijd dat we de ballen hebben om het probleem een naam te geven. Het is niet seks, maar geld. Het zijn niet de armen, het zijn de rijken."

Leren van de Afrikanen

De sleutel tot het oplossen van de milieuproblematiek is het drastisch verminderen van de consumptie in rijke landen - en daar horen Nederland en België zeker bij. Het probleem - én de oplossing - liggen dus bij ons. Er is geen reden tot doemdenken. We kunnen bovendien heel wat van de Afrikanen leren, want zij amuseren zich zonder te consumeren.

© Kris De Decker / foto's door hdpt / Via TimesOnline.

Blijf op de hoogte van nieuwe berichten via e-mail, feed, twitter of facebook.

Comments

[Geplaatst door: Ad Vlems]

(1)

Er staat een heel duidelijk filmpje van 4 en een halve minuut dat precies dit punt illustreert, misschien leuk om erbij te zetten?
http://www.youtube.com/watch?v=rWfb0VMCQHE&feature=related

Groetjes, Ad Vlems

[Geplaatst door: Irene]

(2)

Hoi,

niet om het artikel onderuit te halen, maar ik viel een beetje over de laatste zin. "We kunnen bovendien heel wat van de Afrikanen leren, want zij amuseren zich zonder te consumeren."

Ik ben in subsahara Afrika geweest, en de mensen daar amuseren zich niet zonder consumeren. Ze zijn bezig met overleven zonder consumeren, en hebben daardoor geen tijd om zich te amuseren. Hoewel het zeker waar is dat het co2 probleem door de rijken wordt veroorzaakt en (redelijk) los staat van overbevolking, geldt dit niet voor het voedseltekort...

We zijn met meer mensen op aarde dan we kunnen voeden, en overbevolking is dus wel degelijk een probleem.

Verder vindt ik het goed dat mensen nogmaals op de feiten worden gewezen in dit stuk. We moeten inderdaad minder consumeren.

[Geplaatst door: Rob De Schutter]

(3)

toch een kleine nuance bij:
"Bovendien zeggen we al 50 jaar dat we de armoede zullen uitroeien, maar daar is nog altijd niets van in huis gekomen. De kans is dus groot dat arme mensen arm zullen blijven. "

Dit geeft de indruk dat er niets is veranderd in vijftig jaar mbt 'armoedebestrijding',(dan heb ik het niet over ontwikkelingshulp)
Dit beeld klopt hoegenaamd niet en dat wordt prachtig aangetoond door prof Hans Rosling,
http://www.ted.com/index.php/talks/hans_rosling_shows_the_best_stats_you_ve_ever_seen.html

Het is uiteraard een voldongen feit dat het westerse consumptiepatroon de oorzaak is van de milieuproblematiek, dat daar een studie voor nodig is... (?)
maar deze westerse consumptiepatronen worden meer en meer overgenomen in een groeiende 'wereldmiddenklasse'.
Dát is dus wel een probleem van overbevolking.
Dit gezegd zijnde wil ik natuurlijk het probleem van armoede niet minimaliseren. Maar armoede zal vermoedelijk nog lang blijven bestaan, en misschien zelfs groeien als sommige voorspellingen over klimaatsveranderingen realiteit worden.

[Geplaatst door: Renaat]

(4)

@ Irene,

de voedselproductie is op dit ogenblik voldoende om de volledige wereldbevolking van voldoende gezond eten te voorzien. Als mensen dan nog eens bewuster zouden gaan eten (o.a door veel minder vlees te eten), zou er nog een pak meer voedsel zijn.

Hongersnood heeft dus niets te maken met overbevolking, alles met ongelijke verdeling, oorlog, lokale omstandigheden, ...

[Geplaatst door: mvh]

(5)

@renaat
Maar de huidige voedselproductie is alles behalve duurzaam en steunt op roofbouw en heel veel olie. Dus op deze manier zal het niet lang meer duren...

[Geplaatst door: Kris De Decker]

(6)

Twee updates bij dit artikel:

"Uw stoelgang kan de wereld redden": als menselijke mest wordt gebruikt in de landbouw kunnen we (in theorie althans) een oneindig grote bevolking voeden
http://www.lowtechmagazine.be/2010/02/kunstmest-landbouw-humanure-compost.html

Op het artikel "Oorlog om windenergie?" volgde een felle discussie over overbevolking versus overconsumptie: http://www.lowtechmagazine.be/2010/02/windschaduw-van-windturbines-en-windparken.html?cid=6a00e0099229e88833012877564f1e970c#comment-6a00e0099229e88833012877564f1e970c

[Geplaatst door: Ann]

(7)

Wat is de invloed van immigratie op dit hele verhaal ? Als de bevolking in de westerse landen toeneemt is dit voor een belangrijk gedeelte te wijten aan immigraties vanuit arme landen (voor België is 3/4 van de netto bevolkingsaangroei te wijten aan immigratie). De bevolkingstoename in die landen is dus wel degelijk van invloed op de globale CO2 uitstoot.

[Geplaatst door: Philip Clara]

(8)

Je zal nu zeker gelijk hebben, maar de zwarte bevolking verdubbelt om de 15 jaar, de arabieren om de 25 jaar. Dit maakt armoedebestrijding een beetje onmogelijk en daarbij komt nog dat ze ook allemaal willen leven zoals wij.

[Geplaatst door: Renaat]

(9)

@ Philip Clara,

het is waarschijnlijk niet zo bedoeld, maar het klinkt bijna verwijtend als je schrijft "daarbij komt nog dat ze ook allemaal willen leven zoals wij". Kan je ze ongelijk geven?
De realiteit is overigens zo dat gemiddeld genomen de meeste Afrikanen nog mijlenver verwijderd zijn van ons consumptiepatroon.

[Geplaatst door: P. Punk]

(10)

Op een discussie over overbevolking trof ik nog eens deze info aan. Ter info. O.a. een repliek op het hierboven aangehaalde stuk door Monbiot:

Climate Change and 'Overpopulation.' Some reflections, The Corner House, Dec. 2009, http://www.thecornerhouse.org.uk/resource/climate-change-and-overpopulation

The Corner House, Resources: overpopulation, http://www.thecornerhouse.org.uk/resources/results/overpopulation

Why Climate Change Malthusians Are Wrong. On Population, James Faris, Dec. 2009, http://www.counterpunch.org/2009/12/10/on-population/

George Monbiot, The Population Myth, Sept. 2009, http://www.monbiot.com/2009/09/29/the-population-myth/

George Monbiot And The Persistence Of The Population Myth, Michael Barker, Nov. 2009, http://www.swans.com/library/art15/barker34.html .

[Geplaatst door: Georges Kuster]

(11)

In België steeg de bevolking van 1980 tot 2005 met 0,2 procent en daalde de CO2-uitstoot met 0,5 procent.
Kijk bij officiële bronnen dan even na: Belgische bevolking 1980 - 9.9 miljoen, 2005 - 10.4 miljoen. Dit is een aangroei van ongeveer 500.000 op een bevolking van afgerond 10 miljoen, is dit dus ruwweg 5%, toch wel een hemelsbreed verschil (factor 25) met de door U aangehaald 0.2%.
Stop met cijfermanipulatie.

[Geplaatst door: Mattias]

(12)

Toen het artikel in 2009 geschreven was, was er nog sprake van "6,8 miljard". Nu, in 2018, is er al sprake van "7,6 miljard".

In het kader vh artikel is ook de website http://www.mindermensen.be/ interessant.