"Wie het heden wil begrijpen, moet weten hoe het ontstaan is", aldus de inleiding tot het zesdelige boekwerk "De geschiedenis van de techniek in Nederland, de wording van een moderne samenleving 1800-1890".
Het rijkelijk geïllustreerde naslagwerk dateert uit 1992 en is de volledigste Nederlandstalige informatiebron over de evolutie van de technologie tijdens de Industriële Revolutie. Het boek staat integraal (en een beetje verloren) op de website van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren. Hoewel het zich voornamelijk richt op Nederland, komen ook België en andere landen geregeld aan bod. Een overzicht van de zes afzonderlijke delen.
|
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Deel 1 : Techniek en Modernisering (introductie) / Landbouw en voeding
Het eerste deel bevat de inleiding tot het gehele boekwerk, een gedetailleerde beschrijving van de voedingsgewoonten in Nederland, de landbouwtechnieken en de mestproductie en de industrialisering en internationalisering van de voedselproductie.
Daarnaast worden een aantal afzonderlijke voedingsmiddelen en hun productieprocessen uitvoerig behandeld: brood, meel en korenmolens, bier, suiker, boter en margarine. Foto: de oogst van natuurijs voor verkoop aan restaurants, koelhuizen, fabrieken en particulieren.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Deel twee begint met een bespreking van de openbare gezondheid in Nederland in de negentiende eeuw (niet zo'n fraai beeld): inleiding, statistieken van volksziekten, rioleringen en andere stelsels en de opkomst van betere sanitaire voorzieningen na 1850. Foto boven: ophaalwagen voor het vaste vuil te Delft, daterend uit de negentiende eeuw.
Daarna komt de ruimtelijke ordening aan bod: inleiding, rivierverbetering, de ontwikkeling van de spoorwegen (inclusief kaarten van het spoorwegnet in 1860, 1880 en 1890) en de professionalisering en integratie van de infrastructuur.
Deel twee besluit met een overzicht van gedrukte media: inleiding, boeken en kranten, papierproductie, zetten en drukken, het effect van technische innovaties, illustratietechniek en de groei van het lezerspubliek.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Deel 3 : Textiel / Gas, licht en elektriciteit / Bouw
Het derde boekwerk vangt aan met een overzicht van de textielproductie in de negentiende eeuw: de industrialisering van de textielindustrie, het katoenspinnen, het katoenweven, het katoendrukken en de moeizame ontwikkeling van de Nederlandse katoenindustrie na de afscheiding met Vlaanderen.
De negentiende eeuw zag ook de geboorte van gas en elektriciteit. Komen aan bod: verlichting voor het begin van de industriële revolutie, gasverlichting, het eerste elektrische licht en de eerste elektriciteitscentrales, de gloeilamp en tot slot de strijd tussen gasverlichting en elektrisch licht.
Ook in de bouw deden zich innovaties voor: inleiding, woningbouw, waterbouw, baksteen en ijzerconstructies. Foto: kalkovens in Avereest.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Deel 4 : Delfstoffen, machines en scheepsbouw / Stoom / Chemie / Telegrafie en telefonie
Het vierde deel graaft in de geschiedenis van de mijnbouw (steenkool, turf, klei, ijzeroer), de machinebouw en de scheepsbouw, waarna dieper wordt ingegaan op de rol van stoomkracht (zie ook deel 6): stoom als symbool van de industriële revolutie, de ontwikkeling van de stoommachine en de strijd tussen stoom- en windbemaling. Foto: korenmolen met stoom als hulpkracht (Rotterdam, omstreeks 1900).
Verder wordt de chemische nijverheid onder de loep genomen: inleiding, een overzicht van de chemische bedrijvigheid in Nederland (en haar invloed op het milieu), de fabricage van zwavelzuur (de voornaamste pijler van de chemische industrie), de loodwitindustrie (een belangrijk ingrediënt van verf, plaaster, plamuur en glazuur), meekrap en garancine (meekrap is een plant waarvan de wortels kleurstof bevatten voor het verkrijgen van een breed palet aan kleuren), de kaarsenmakerij en de specialisatie van de industrie na 1878 (de opkomst van parfumzeep, haarwater, schoensmeer, poetsmiddelen en tandpoeder).
Het laatste hoofdstuk van deel 4 is volledig gewijd aan de ontwikkeling van telegrafie en telefonie in Nederland.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Deel 5 : Techniek, beroep en praktijk
Waar kwamen opeens al die technici vandaan? Deel 5 bespreekt het ontstaan van het technisch onderwijs, de verdere ontwikkeling ervan, de spanning tussen vraag en aanbod, en de opkomst van burgerscholen en ambachtscholen.
Ook is er aandacht voor de ontwikkeling van de theoretische kennis: grondmechanica (zeer belangrijk in Nederland, zie foto hierboven), spoorbruggen, stoomtechniek, scheepsmotoren, chemie en kleurstoffen. Foto: in 1918 stortte een trein omlaag na een verzakking van de oostelijke helling naar de brug over het Merwedekanaal.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Deel 6 : Techniek en samenleving
Het laatste boek behandelt de internationale wereldtentoonstellingen die vanaf 1851 wereldwijd werden georganiseerd (en die grotendeels gewijd waren aan technologische vooruitgang), de Gouden Eeuw van Nederland (toen de Nederlanders wereldwijd koploper waren op het gebied van techniek), het verlies van die koppositie, de trage ingang van stoomkracht voor 1850 (de auteur maakt een vergelijking met België) en de uiteindelijke doorbraak van stoomkracht na 1850.
Afsluitende hoofdstukken zijn de ontwikkeling van de boekhouding, de wisselwerking tussen wetgeving en technologische ontwikkeling, de arbeidsomstandigheden en het protest tegen mechanisatie en fabriekswezen, nationaal industrieel erfgoed en de opkomst van de techniekgeschiedenis. Foto: azijnmakers in de Amsterdamse azijnmakerij De Kroon rond 1890.
KDD
|
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Verwante artikels :
- België en Nederland in de Middeleeuwen: kaarten en tekeningen per stad en dorp
- Geschiedenis (en toekomst?) van de traditionele windmolen
- UNESCO lanceert online database voor traditionele technologie
- Honderd jaar wetenschap en technologie: duizenden populair-wetenschappelijke tijdschriften online
- Het Museum voor de Oudere Technieken: handwerktuigen.
- Duizend jaar fossiele brandstoffen: de vergeten geschiedenis van turf en steenkool
- Hightech uit vervlogen tijden (categorie): oceaanstomers, zeppelins, optische telegrafie, sterrennavigatie, enzovoort.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Reacties
U kunt deze conversatie volgen door in te schrijven op de reactiefeed van dit bericht.