De meest beloftevolle technologie van de 21ste eeuw blijkt kankerverwekkend.
Veel mensen geloven dat spitstechnologie een uitweg kan bieden uit de energiecrisis. Helaas steunt zowat elke spectaculaire doorbraak in groene technologie op dezelfde methode: het manipuleren van individuele atomen, oftewel nanotechnologie. Door de eigenschappen van materialen op atomair niveau te beïnvloeden, kan de tergend trage vooruitgang van veel technieken opmerkelijk versneld worden.
Het resultaat zijn efficiëntere en goedkopere zonnepanelen, batterijen en brandstofcellen. Andere resultaten van nanotechnologie zijn lichte en sterke materialen, energie-efficiënte computerchips, goedkope ontziltingsmethoden en supergeleidende elektriciteitsleidingen. De meeste van deze ecologische toepassingen zitten nog in de onderzoeksfase, sommige zijn al op de markt (zoals de batterij van de Lightning GT, een peperdure elektrische sportwagen). Vaak gaat het om verbeteringen in efficiëntie van 50 procent en meer.
Nanoproducten te koop
Een aantal wetenschappers hamert al lang op de mogelijke gezondheidsrisico's van nanomaterialen, maar tot nu toe werden ze nauwelijks gehoord. Hun grootste zorg is dat er al nanoproducten op de markt zijn, terwijl de risico's ervan nog niet eens getest zijn. Momenteel worden er wereldwijd ongeveer 600 producten verkocht die nanomaterialen bevatten, en elke dag komen er drie tot vier bij (hier vind je een doorlopend geactualiseerde lijst). Het gaat meestal niet om eco-technologie, maar bijvoorbeeld om sportartikelen, zonnecrèmes, auto-onderdelen, kledingstukken of brandwerend glas. Veel consumenten hebben daar geen flauw benul van. Je kan zelfs nanobuisjes kopen via het internet.
Supporters van nanotechnologie stellen dat nanomaterialen onmogelijk gevaarlijk kunnen zijn omdat ze al veelvuldig voorkomen in de natuur, in de vorm van stof, rook of zand. Maar dat is niet zo geruststellend als het klinkt. Ten eerste kan het inhaleren van stof of rook schadelijk zijn. Ten tweede praten de voorvechters alleen maar over de chemische eigenschappen van nanomaterialen: koolstof is onschadelijk voor mensen, redeneren ze, en dus zijn koolstof nanobuisjes dat ook. Maar nanomaterialen kunnen niet louter als chemicaliën worden beschouwd. Hun vorm en structuur is even belangrijk als hun chemische eigenschappen.
Koolstof nanobuisjes hebben een structuur die erg op die van asbestvezels lijkt. De revolutionaire eigenschappen van asbest werden al in de tweede helft van de negentiende eeuw ontdekt. Het is een veelzijdig en sterk materiaal dat bestand is tegen hitte en vuur. Asbest werd meer dan 70 jaar lang massaal ingezet voor de fabricatie van bouwmaterialen en consumentengoederen, tot het in de jaren zeventig overduidelijk werd dat langdurige inademing ervan kan leiden tot eerder gruwelijke longaandoeningen (zie de longfoto hieronder) die dodelijk zijn. De vezels werden op het einde van de jaren tachtig verboden. Vandaag zijn er wereldwijd duizenden bedrijven die goed hun brood verdienen met het verwijderen van dit eens zo "magische" materiaal uit gebouwen, machines en infrastructuur.
Die geschiedenis dreigt zich te herhalen. De studie die deze maand in Nature Nanotechnology verschijnt, stelt onomwonden dat nanobuisjes die dezelfde vorm hebben als asbestvezels, precies dezelfde longziekten kunnen veroorzaken. Net als dat het geval is met asbest, zijn nanobuisjes niet gevaarlijk zolang ze in een ander materiaal zijn ingekapseld. Pas wanneer het materiaal vrijkomt (bijvoorbeeld tijdens de afbraak van een huis, bij de afvalverwerking, bij het gebruik in remmen, of wanneer een gebruiksvoorwerp scheurt of breekt) bestaat de kans dat het wordt ingeademd of in het grondwater terecht komt. Ook de mensen die nanobuisjes maken, lopen een groot risico als ze zich niet afdoende beschermen.
Giftige sokken
De risico's van nanotechnologie beperken zich niet tot koolstof nanobuisjes. In april van dit jaar toonde een studie aan dat sokken die nanomaterialen bevatten (om zweetvoeten tegen te gaan) een gevaar vormen voor vissen. De sokken bevatten nano-zilverdeeltjes - het meest gebruikte materiaal in de nu verkrijgbare nanoproducten. De onderzoekers wasten de sokken en stelden vast dat sommigen al bij de eerste wasbeurt alle nanodeeltjes loslieten.
Dat materiaal komt vervolgens via de waterzuiveringsstations in rivieren en zeeën terecht, waar ze dodelijk kunnen zijn voor vissen. Dat betekent overigens ook dat de sokken hun geuronderdrukkende eigenschappen al na een of enkele wasbeurten verliezen. In december van vorig jaar ontdekten wetenschappers ook dat de zogenaamde "buckyballs" giftig zijn voor waterorganismen - buckyballs bestaan eveneens uit koolstof en zijn een andere populaire bouwsteen van de nanotechnologie.
Ogen sluiten
De drie meest beloftevolle nanomaterialen hebben dus neveneffecten die allesbehalve groen te noemen zijn. Maar in tegenstelling tot de spectaculaire doorbraken, haalden deze studies (tot nu toe) het nieuws niet. Het is verleidelijk om de ogen te sluiten voor de risico's van nanotechnologie, aangezien de miserie pas in de verre toekomst zal beginnen, net als dat met asbest het geval was. Het duurt tot 30 tot 40 jaar na de blootstelling eer mesothelioom de longen begint op te vreten. Nanotechnologie is bovendien een aantrekkelijke oplossing, omdat ze de energiecrisis zou kunnen oplossen zonder dat we onze levensstijl moeten aanpassen.
Het onderzoek in Nature Nanotechnology maakt niet geheel komaf met nanotechnologie. De studie toonde ook aan dat kortere nanobuisjes vooralsnog geen problemen lijken op te leveren. Dat is ook zo met asbest. Asbestvezels komen in verschillende vormen en afmetingen, en sommige daarvan zijn veel schadelijker dan andere, ook al hebben ze dan dezelfde chemische structuur. De longen beschikken over een ingenieus systeem om lichaamsvreemde stoffen te neutraliseren, maar die verdediging werkt niet met de naaldvorm van de langste asbest- en koolstofvezels.
Big business
Het probleem is dat lange vezels ook de interessantste toepassingen hebben. Bovendien komen nanomaterialen in zo'n enorme verscheidenheid aan afmetingen, vormen en samenstellingen dat er een enorme reeks testen zal moeten gebeuren om te achterhalen welke materialen wel en welke niet gevaarlijk zijn. Die tests zullen de vooruitgang van de technologie stevig vertragen en nanoproducten veel duurder maken. Als de tests er komen, uiteraard, want nanotech is big business.
© KDD (Foto's: nanobuisjes / longen)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hoeveel energie kost de productie van digitale technologie en nanomaterialen?
Waarom de elektrische auto geen toekomst heeft : Snelle oplaadtijden voor elektrische auto's worden enthousiast onthaald, maar ze leiden tot enorme pieken in het elektriciteitsverbruik.
De Energy Ball : veel geld voor weinig energie
Vakantie zonder vliegtuigen : waar is het passagiersschip naartoe?
Startpagina / Overzicht alle artikels / Zoeken
Blijf op de hoogte via e-mail of feed (wat is een feed?)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
De wetenschap moet de beleidsmensen informeren, en niet de lobbyisten van de industrie. Universiteiten, neem uw taak weer op !
Geplaatst door: koen | 24 mei 2008 om 15:44
(2)
Typisch de mensheid! Altijd maar van alles doen zonder rekening te houden & zonder respect naar de natuur toe. Zonder de gevolgen te bestuderen. Ze ruiken alleen maar de status en het geld daz belangrijk. Wat er gebeurt met mens, dier en hun omgeving is van geen belang. Er zijn nu weinig of geen enkele wetgeving op dit gebied. Dwz nu is het moment om te profiteren en rijk te worden. De rest komt wel.
Geplaatst door: zosten | 24 juni 2009 om 19:47