Waar blijft de digitale bibliotheek?

De bibliotheek meet zich tegenwoordig graag een modern imago aan, weg van het stoffige beeld dat rond grote verzamelingen papier hangt. Ze biedt niet langer alleen boeken aan, maar ook films, muziek en software.

Er staan computers, er is toegang tot het internet. Namen en titels van werken kunnen digitaal worden opgezocht. Materiaal kan in sommige gevallen via robots worden ontleend en weer binnengebracht. Boeken of cd’s kunnen via het internet worden gereserveerd, of hun uitleentermijn kan online worden verlengd.

Maar is dit nu een moderne, 21ste eeuwse bibliotheek? Helemaal niet. Het is een ouderwetse bibliotheek, met een laagje digitaal vernis. De bibliotheek draait rond de pot. De digitalisering van informatie biedt veel meer mogelijkheden, waarvan slechts een fractie wordt gebruikt.

Als de bibliotheek echt wil meegaan met haar tijd, dan moet ze haar materiaal ter download via het internet aanbieden. Alle muziekalbums, alle films, alle software, alle muziekpartituren. En als ze straks beschikbaar komen: ook alle boeken. Die werkwijze zou enorm veel voordelen bieden, in de eerste plaats voor de bibliotheekgebruikers, maar ook voor de bibliotheek zelf. (Foto's : Brian Dettmer)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

"Uitlenen via internet betekent dat de bibliotheek de klok rond open is, zeven dagen op zeven"

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Eerst en vooral: uitlenen via internet betekent dat de bibliotheek de klok rond open is, zeven dagen op zeven. Makkelijker kan het niet. Bibliotheekgebruikers lopen niet langer te vloeken omdat ze zich nog maar eens vergist hebben in het immer veranderende uurrooster. Bibliotheekmedewerkers lopen niet langer te sakkeren omdat ze twee zaterdagen na elkaar moeten werken.

Twee: de volledige collectie van de bibliotheek is altijd beschikbaar. Nu moet je vaak lang wachten op wat je zoekt, omdat het door een andere bibliotheekbezoeker werd uitgeleend. Omdat geld en ruimte beperkt zijn, kan de bibliotheek niet van elk werk evenveel exemplaren in voorraad hebben als dat er bezoekers zijn.

Maar een digitaal bestand kan desnoods aan alle bezoekers tegelijk worden uitgeleend, zonder dat er bijkomende opslagruimte nodig is in de bibliotheek (zelfs geen digitale opslagruimte, want bij een download wordt er een kopie gemaakt van een origineel bestand).

Geen boetes meer

Drie: een digitaal audio- of videobestand kan na het verstrijken van de uitleentermijn onbruikbaar worden gemaakt door versleuteling. De gebruiker moet dus geen enkele actie ondernemen nadat de uitleenperiode is verstreken, en loopt dus ook geen risico om boetes te moeten betalen omdat de materialen te laat worden teruggebracht.

De bibliotheek krijgt niet langer af te rekenen met gestolen, beschadigde of te laat teruggebrachte materialen. Bovendien kan ze veel plaats besparen. En last but not least, door al deze voordelen voor de gebruikers, zal het ledenaantal van bibliotheken exploderen. Maar dat is tegelijk het probleem. 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

"Aangezien een digitaal bestand aan alle leden tegelijk kan worden uitgeleend, is er in essentie geen enkele praktische reden meer om de uitleentermijn te beperken"

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Er is een derde partij, die de bibliotheek liever onder een dikke laag stof ziet. De uitgevers. Uitgevers zijn bang voor een echt digitale bibliotheek, en niet zonder reden. Aangezien een digitaal bestand aan alle leden tegelijk kan worden uitgeleend, is er in essentie geen enkele praktische reden meer om de uitleentermijn te beperken. Die uitleentermijn is immers in het leven geroepen om andere bezoekers de kans te geven om op hun beurt het werk uit te lenen. 

Amazon, maar dan gratis

Zonder uitleentermijn verandert de online bibliotheek in een online multimedia-winkel. Amazon, maar dan gratis. Je zou als lid van de bibliotheek wel gek zijn om nog een boek, een cd of software aan te kopen. Uiteraard kunnen de uitgevers afdwingen dat de uitleentermijn moet blijven bestaan, alleen omwille van hun voortbestaan als commerciële onderneming. Maar dat helpt niet eens.

De bibliotheekbezoeker kan in dat geval het werk opnieuw uitlenen - een dag, een minuut of een seconde nadat het is ‘ingeleverd’. Die strategie kan ook in een traditionele bibliotheek worden toegepast. Maar in dat geval moet de bezoeker zich opnieuw verplaatsen, en loopt hij of zij altijd het risico dat het werk intussen is uitgeleend aan een andere bezoeker, of dat het door iemand werd gereserveerd.

Kunstmatige schaarste

Kortom, als de echte digitale bibliotheek het leven ziet, kunnen de uitgeverijen hun winkel sluiten. In de Verenigde Staten, waar sommige bibliotheken al materiaal via het internet aanbieden, hebben de uitgevers dan ook een kunstmatige schaarste afgedwongen. Een digitaal bestand kan er slechts aan één of een beperkt aantal gebruikers tegelijk worden uitgeleend.

Waardoor de belangrijkste voordelen van een digitale collectie – alles altijd voor iedereen toegankelijk – worden tenietgedaan. Het resultaat is opnieuw een ouderwetse bibliotheek, met een laagje digitaal vernis. De digitale informatie wordt nog altijd behandeld alsof ze op een fysieke drager staat.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

"Permeke is een ouderwetse bibliotheek, met een laagje digitaal vernis"

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hoe moet het dan verder? Zowel de bibliotheek als de uitgevers zullen hun distributiefunctie verliezen. Het internet heeft namelijk alles in huis om de rol van uitgever en bibliotheek op zich te nemen.

Muzikanten, schrijvers en software-ontwikkelaars kunnen hun werk er rechtstreeks aanbieden aan hun publiek. Dat deel van het publiek dat kan en wil betalen, zal dat doen. De rest zal het gratis downloaden.

Muzikanten en schrijvers zullen er niet veel beter van worden, maar ook niet slechter. Het grote geld gaat nu immers niet naar hen, maar naar de uitgevers en de auteursverenigingen.

Internetverbinding

Uitgevers en bibliotheken hebben best nog wat tijd om aan het idee van hun nakende ondergang te wennen. Boeken – de oorspronkelijke core business van bibliotheken – zijn nog altijd niet gedigitaliseerd. En vaak vergeten, maar zeker niet minder belangrijk: nog lang niet iedereen beschikt over een internetverbinding.

Het wereldwijde netwerk is momenteel nog altijd een relatief marginaal verschijnsel – niet eens één vijfde van de wereldbevolking heeft een aansluiting. Vier op tien Belgen is nog nooit op het internet geweest.

© Kris De Decker

Deze column verschijnt ook in de "Bibliotheek- en Archiefgids", april 2008, uitgegeven door de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Honderd jaar wetenschap en technologie : duizenden populair-wetenschappelijke tijdschriften online

Bits en bytes laten zich niet bezitten : waar is de tweedehandsmarkt voor downloads?

De cassette gaat online : muziek uitwisselen via internet wordt steeds handiger

Universiteit op slot : wetenschappelijke informatie wordt steeds ontoegankelijker

Sneller internet is onmogelijk : VDSL bedreigt de democratisering van het internet

Startpagina / Overzicht alle artikels

Mis geen enkel artikel van Lowtech Magazine:
Blijf op de hoogte via e-mail of feed (wat is een feed?)

Comments

[Geplaatst door: Hans van Rheenen]

Waar komen die prachtige boek afbeeldingen/kunstwerken vandaan?

[Geplaatst door: Kris De Decker]

Ik wilde naar de link verwijzen die bovenaan het artikel staat, maar die blijkt niet meer te werken. De boeken zijn gemaakt door Brian Dettmer, hier is de wikipedia pagina over hem:

http://en.wikipedia.org/wiki/Brian_Dettmer

UPDATE: hier is al zijn werk te zien:

http://www.ktfineart.com/artists/brian_dettmer/?show=home

[Geplaatst door: Piet]

Alles electronisch beschikbaar maken zal inderdaad niet aanvaard worden vanwege bescherming van de auteursrechten. Men kan echter beginnen met werken waarop de auteursrechten vervallen zijn, onder meer Project Gutenberg is daarmee bezig:
http://www.gutenberg.org

Het idee achter auteursrecht en intellectuele eigendomsrechten is om kunst en vooruitgang te ondersteunen door de artiest of uitvinder een alleenrecht te geven op de exploitatie van zijn produkt. Het probleem is echter dat men meer belang hecht aan het individuele recht om rijk te worden dan aan het recht van de maatschappij om te genieten van de vooruitgang.

Daardoor laat men toe nog eerder toe dat bepaalde mensen geen toegang hebben tot een produkt (boek/medicijn/...), dan dat een artiest of geneesmiddelen-producent zijn geld niet krijgt.

Men vergeet hierbij ook dat zowel de artiest als de geneesmiddelen-producent hun produkt voor een groot deel hebben ontwikkeld dankzij onderwijs en ondersteuning van diezelfde maatschappij. En dat de rijkdom meestal bij multinationals terecht komt in plaats van bij artiesten en uitvinders.

[Geplaatst door: Wim De Saeger]

Google Books zal de grootste digitale bibliotheek van de wereld worden, als het dit nu al niet is. Check it out!

[Geplaatst door: lieve Vandamme]

Geachte,

Ik zou meer willen weten over de mogelijkheid om muziekpartituren uit te lenen. Ik volg muziekschool piano en zang in wijnegem