Unplugged computergames

De nieuwste generatie bordspellen is boeiender dan de meeste computergames.

Het tijdperk van Monopoly, Risk, Cluedo en Stratego is voorbij. De afgelopen jaren zijn opmerkelijk veel bordspellen bedacht die het genre een niveau hoger tillen. De games halen inspiratie uit computergames, militaire simulaties en miniatuur rollenspellen. Ze combineren strategische diepte met eenvoudige regels, een beperkte spelduur en visueel aantrekkelijke spelborden en figuren. Daardoor kunnen ze zowel hardcore spelfanaten als hun familie bekoren.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De nieuwe bordspellen zijn in meerdere opzichten de tegenpool van klassiekers zoals Monopoly of Risk

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

De opkomst van het computergame sinds de jaren tachtig deed het ergste vermoeden voor de toekomst van het traditionele bordspel. Videogames bieden een aantal interessante voordelen ten opzichte van boardgames.

Ze kunnen ook makkelijk alleen gespeeld worden (zodat er niet steeds naar tegenstanders gezocht moet worden), ze nemen minder plaats in (ze moeten niet worden opgeruimd als het etenstijd is) en ze leveren steeds realistischer beelden op van uitgestrekte virtuele werelden, compleet met audiovisuele effecten zoals ontploffingen, bandensporen en pratende figuren. Serieuze concurrentie dus voor plastic pionnen, dobbelstenen en kartonnen speelborden.

Een nieuwe generatie

Toch neemt de verkoop van bordspellen de afgelopen jaren opnieuw opmerkelijk toe – veel fabrikanten pakken uit met omzetstijgingen tussen de 10 en 50 procent per jaar. Daarmee blijft de markt nog altijd veel kleiner dan die van computergames, maar de revival is gezien de technologische superioriteit van videogames opmerkelijk.

Sommigen zoeken de verklaring in een nood aan meer sociale interactie. Zelfs als twee mensen samen een computerspel spelen, kijken ze allebei naar het scherm, en niet naar elkaar. Dat sociale element speelt ongetwijfeld mee, maar de belangrijkste reden voor de wederopstanding van bordspellen is simpelweg de kwaliteit van de nieuwe generatie games. 

Lange tijd was er weinig evolutie in de wereld van bordspellen. Iedereen speelde Monopoly (1935), Cluedo (1946), Stratego (1947), Scrabble (1948) of Risk (1959). Op de website Boardgamegeek, de wereldwijde referentie voor de nieuwe generatie boardgame freaks, halen die klassieke games in de ranglijst de top 100 niet meer. Zelfs het eeuwenoude schaakspel (1457) staat pas op de 198ste plaats.

De ranglijst van Boardgamegeek wordt aangevoerd door veel recentere creaties, die meestal pas een paar jaar op de markt zijn: Puerto Rico 2002), Power Grid (2004), Twilight Struggle (2005), Tigris & Euphrates (1997), Caylus (2005), El Grande (1995), The Princes of Florence (2000), Shogun (2006), Age of Steam (2002) en Agricola (2007). Allemaal games die werden ontwikkeld tijdens de hoogdagen van het computerspel - en dat is er aan te merken.

Weg met dobbelstenen

Deze nieuwe generatie games wordt met verschillende benamingen aangeduid: ‘Eurogames’, ‘German-style games’ of ‘designer games’. De meeste spellen worden immers bedacht in Europa en dan vooral in Duitsland, en de naam van de designer staat – in tegenstelling tot bij oudere bordspellen – prominent op de doos vermeld.

De wisselwerking tussen videogames en boardgames is niet geheel nieuw. Civilization, een van de populairste games op de computer, was oorspronkelijk een bordspel. Intussen zijn heel wat computergames omgevormd tot bordspellen, en andersom. Toch zijn het, op een paar uitzonderingen na, vooral originele games die potten breken.

Strategie

Eurogames zijn in meerdere opzichten de tegenpool van klassiekers zoals Monopoly of Risk. Een eerste verschil is dat geluk zoveel mogelijk wordt uitgeschakeld – dobbelstenen zijn taboe, terwijl die in traditionele boardgames een doorslaggevende rol spelen. Net als bij schaken wint de beste strateeg – zonder dat de spelregels daarom moeilijker zijn dan bij een klassiek bordspel.

Een tweede verschil is dat de speelduur beperkt blijft tot een of twee uur, terwijl games als Risk of Monopoly eindeloos kunnen aanslepen. Meestal bevatten de nieuwe boardgames een mechanisme dat het spel na een bepaalde tijd hoedanook doet stoppen.

Een derde verschil is dat er geen enkele speler wordt uitgesloten voor het spel ten einde is – een zeer vervelend element bij klasssieke bordspelen, waar pechvogels vaak al vroeg in het spel worden geëlimineerd en dikwijls nog een hele tijd moeten meespelen terwijl ze eigenlijk al verloren zijn.

Een vierde verschil is de visuele aantrekkelijkheid. Er wordt erg veel aandacht besteed aan de afwerking en presentatie van de pionnen en de speelborden. Vaak bevat een spel meerdere speelborden, of kunnen afzonderlijke delen op verschillende manieren worden gecombineerd zodat er steeds een ander speelveld ontstaat.

Soms beschikt elke speler over zijn of haar eigen bord. En tot slot, nog een niet onbelangrijke eigenschap: sommige games kunnen ook alleen worden gespeeld.

Thematisch

Net als computergames zijn de eurogames opgebouwd rond een bepaald thema. De spelers moeten steden, beschavingen, transportnetwerken, een elektriciteitsinfrastructuur of een handelsimperium uitbouwen. Meestal is het spel gesitueerd in een historisch tijdperk: de Middeleeuwen, de tijd van de ontdekkingsreizen, het begin van de industriële revolutie.

Er zijn ook oorlogsgames, die zich afspelen in een historisch tijdperk, de toekomst of een fantasiewereld. Er zijn ook pure simulatiegames, zoals het beheren van een boerderij, een zoo of een simulatie van het reilen en zeilen rondom een koraalrif. Soms worden dezelfde games in verschillende thema’s of historische tijdperken uitgebracht – een kenmerk dat ook veelvuldig voorkomt bij computergames.

Ook het spelverloop en de spelmechanismen zijn op die van computergames gebaseerd. Het gelukselement wordt zo veel mogelijk uitgeschakeld, het gaat er om dat de speler bij elke beurt de juiste beslissingen neemt. Daarmee vertaalt de nieuwe generatie boardgames de educatieve kracht van computergames naar het ouderwetse, niet-elektronische spel.

In “Puerto Rico” bijvoorbeeld, waar je een overzeese kolonie bestiert, moet je kiezen welke gewassen je gaat verbouwen, wanneer je ze gaat oogsten, en wanneer je ze naar Europa verscheept. Ondertussen moet je je stad verder uitbouwen, omdat extra gebouwen de oogst en de verkoop kunnen stimuleren.

Tegelijk moet je er ook voor zorgen dat je slaven voldoende te eten hebben en dat de bodem van de schatkist niet in zicht komt. Bij elke beurt kan je slechts een beperkt aantal handelingen uitvoeren en elke beslissing die je maakt, bepaalt je succes in het verdere verloop van het spel. Je moet dus verschillende stappen vooruit denken – zonder intussen de acties van andere spelers uit het oog te verliezen.

Visuele rijkdom

De visuele aantrekkelijkheid van Eurogames uit zich in rijkelijk versierde speelborden en figuren. Er worden soms verschillende kartonnen speelborden meegeleverd, zodat het spel – net als in een computergame – in verschillende omgevingen kan worden gespeeld.

Vaak zijn de speelborden onregelmatig van vorm, of kunnen ze op verschillende manier tegen elkaar worden gelegd, zodat er steeds nieuwe speelvelden ontstaan. In een aantal games beschikt elke speler over zijn eigen speelbord. Evenveel aandacht wordt besteed aan de pionnen, zowel kwalitatief als kwantitatief. Sommige boardgames worden geleverd met honderden verschillende figuurtjes, voertuigen of schepen.

Wargames

Behalve door computergames is de nieuwe generatie boardgames ook beïnvloed door wargames. Dat zijn games met bijzonder ingewikkelde spelregels die soms enorme speeloppervlakken nodig hebben en dagen kunnen duren. Die games zijn grofweg onder te verdelen in twee soorten: enerzijds de militaire simulatiegames, met een gedetailleerd speelbord en (meestal) kartonnen kaartjes als pionnen.

Anderzijds de miniatuur rollenspellen, waarbij de pionnen rijkelijk versierde miniaturen zijn. Deze categorie beschikt niet over meegeleverde speelborden, ze kunnen overal gespeeld worden: de bewegingen van de figuren wordt bepaald door een geheel van regels, een lintmeter en een kompas.

Bij deze games wordt dikwijls een levensecht miniatuur speelveld opgezet, compleet met miniatuur gebouwen, rivieren, bruggen, bomen en heuvels. De gamers spenderen minstens evenveel tijd aan het schilderen van de figuren en het maken van het landschap dan aan het spel zelf. Militaire simulatiegames hebben erg te lijden gehad onder de opkomst van computergames, maar miniatuur rollenspellen zijn nog altijd erg populair.

Personalisatie

Van de militaire wargames nemen de nieuwe bordspellen vaak het speelveld over, dat verdeeld is in typische zeshoeken om de beweging van de pionnen te regelen. Ook het combineren van speelvelden tot steeds nieuwe omgevingen is een typisch element uit de militaire wargames.

Van de miniatuur rollenspellen nemen de nieuwe boardgames het modelbouw-aspect over. Fanatieke spelers van Eurogames gaan het spel personaliseren. Figuurtjes en voertuigen worden gedetailleerd geschilderd of vervangen door zelfgemaakte exemplaren, speelvelden worden versierd met miniatuur bruggen, gebouwen, heuvels of bossen.

Populair is ook het ontwerpen van nieuwe speelborden, waarop dan andere scenario’s kunnen worden gespeeld. Dit alles komt ook voor in computergames, maar daar is het relatief beperkt omdat de meeste gamers niet zelf kunnen programmeren (en omdat lang niet alle games de mogelijkheid tot personalisatie bieden).

Tastbaarheid

Het schilderen van figuurtjes en het maken van landschapselementen is geen must om het spel te spelen (in tegenstelling tot bij miniatuur rollenspellen). Toch is het een element dat, getuige de foto’s op Boardgamegeek, erg blijkt aan te slaan. Het is een beetje vreemd dat mensen in tijden van levensechte computergames teruggrijpen naar miniatuur figuurtjes, huizen en boompjes.

In een computergame is er nooit een tekort aan pionnen – ze kunnen eindeloos worden vermenigvuldigd. Daarom dat er geen rem staat op het aantal variaties, bijvoorbeeld in gevechtseenheden.

Maar hoewel de variatie aan pionnen bij een bordspel nooit zo groot kan zijn als in een computergame, is er blijkbaar nood aan een zekere tastbaarheid, het verlangen om iets vast te houden of aan te raken. Hoe realistisch de figuren en het landschap op een computerscherm ook zijn, je kan ze niet voelen.

Bovendien werken de levensechte audiovisuele effecten in een computergame na een tijd averechts. Aanvankelijk zorgt de zintuiglijke rijkdom van een computergame voor een zeer realistisch effect, maar als je duizend keer dezelfde dingen hebt gezien en gehoord, is die betovering weg. Elk effect herinnert je er dan aan dat het maar een spel is. Iets meer ruimte voor fantasie (een ingebeelde "Boem!", "Knal!" of "Aaargh!") zou een spel wel eens langer interessant kunnen houden.

© Kris De Decker (Merci voor de tip María!)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Lees meer op Lowtech Magazine :

Download, print, knip, plak : de beste gratis bouwplaten op het internet

Spelen om te leren : het educatieve potentieel van games wordt onderschat

Lowtech fotografie : bouw je slaapkamer om tot camera obscura

Een fabriek op je bureau : straks downloaden we ook broodroosters en muziekspelers

Televisie in de 17e eeuw : bouw een rarekiek, een stereoscoop of een toverlantaarn

Hoeveel energie kost digitale technologie? De productie van microchips

Tweedehands bits en bytes : waarom het verder verkopen, uitlenen of weggeven van een computergame verboden is

Startpagina